Het naakte kind (5) ? Gezien in de klas

GeenCommentaar heeft altijd ruimte voor gastloggers. Dit stuk is van Dimitri Tokmetzis, een journalist die op zijn weblog over privacy, controle en toezicht in Nederland en daarbuiten schrijft. Dit is het vijfde deel in een serie van acht. Lees ook deel 1, deel 2, deel 3 en deel 4.

Maar Yasmine brengt natuurlijk een groot deel van haar tijd door op school en daar wordt ze vrijwel continu geobserveerd en bemeten. Dat begint al op de peuterspeelzaal met bijvoorbeeld het registratiemodel KIJK! Peuters. Het zou beter een volgmodel kunnen heten. In het programma wordt genoteerd of Yasmine zelfvertrouwen heeft, ze ondernemend is en betrokken is bij de activiteiten van andere kinderen. Daarnaast wordt er naar een aantal risicofactoren gekeken waaronder spel-, spraaktaal- en sociaal-emotionele ontwikkeling. In Zeeland wordt dit model gebruikt om een kwart van de peuters te volgen. De zogenoemde zorgenkinderen. Het vergt wel enorm veel inzet van de begeleiders: per kind drie uur, iedere drie of zes maanden. De gegevens van de kinderen in KIJK! Peuters worden aan de basisschool doorgegeven. De ouders krijgen daarentegen niet zondermeer het dossier te zien, omdat het bedoeld is voor professionals. Ouders die toch inzage willen, krijgen eerst een mondelinge samenvatting. Alleen als ze er echt expliciet om vragen, krijgen ze het dossier te zien. In Zeeland gaat men er ook vanuit dat het dossier naar jeugdzorg kan gaan.

Luister hier de podcast, of download die bij iTunes.

Download

Dit soort peutervolgsystemen is de eerste schakel in een serie van volgsystemen die het kind tot en met de laatst genoten opleiding observeert. Er is een lucratieve markt ontstaan voor software die gedrag registreert, de informatie analyseert en beroepskrachten suggesties voor begeleiding doet. Rapportages met fraaie grafieken kunnen aan derden een overzichtelijk beeld geven in de overdracht naar de volgende school. Een voorbeeld van zo?n systeem is ZIEN! Dat is een ‘web based pedagogisch expertsysteem’. “Het helpt u als geen ander systeem zowel de hulpvraag vaan de leerling scherp te krijgen en de vinger aan de pols te houden van het pedagogisch klimaat in de groep. ZIEN! vraagt waar nodig is door en komt ook met uitspraken die op de leerling of de groep van toepassing zijn,” aldus de fabrikant. Of de Zorglijn Applicatie. “Die verbetert de kwaliteit van leerlingenzorg door leerlingen snel en systematisch te screenen op hun competenties. Eventuele zorgleerlingen kunnen snel worden opgespoord en geholpen, leerlingen en eventueel hun ouders vroegtijdig en systematisch betrekken bij de competentieontwikkeling en bij eventuele zorg, problemen adequaat aan te pakken waarbij onderling duidelijke afspraken gemaakt worden, efficiëntere procedure met betrekking tot doorverwijzing naar tweede- en derdelijnszorg, betere rapportage en verslaglegging, het voorkomen van escalatie en schooluitval.” Ik hoop dat de software beter is dan hun grammatica.

Hoe herken je een zorgenkind? Ook daar zijn systemen, protocollen en software voor. Zo meldt de gids van de dorpsschool van mijn neefje Jasper (5) en nichtje Rosa (7) dat kinderen regelmatig getoetst worden. “Bij elk van deze toetsen zijn normeringen aangegeven, die gebaseerd zijn op landelijke gegevens. De normscore is die score die van een leerling verwacht mag worden op het moment van de afname van de test bij een normale ontwikkeling. Deze normscore wordt ook wel de 100 procentscore genoemd. Daarnaast wordt een signaalscore gehanteerd, die vastgesteld is op tachtig procent van de normscore. Wanneer een leerling beneden deze signaalscore komt, zal er extra zorg aan de betreffende leerling moeten worden besteed (?) Bij problemen die niet direct binnen het groepsverband kunnen worden opgelost, treedt de procedure ‘opvallende leerlingen’ in werking. Deze procedure geeft ondermeer aan wie de activiteiten ten aanzien van opvallende leerlingen coördineert en uitvoert.” Tegen de tijd dat een kind de basisschool verlaat heeft het al meer dan dertig toetsen doorlopen. Jasper en Rosa scoren gelukkig hoger dan de normscore (behalve voor Fries, maar dat zij ze vergeven).

Joke Droste wil het beeld van het doorgemeten en immer geobserveerde kind nuanceren. Zij is verantwoordelijk voor de ontwikkeling van het Elektronisch Leer Dossier (ELD). Dat dossier is ’ter ondersteuning van een doorlopende leerlijn’. Erin staan de resultaten en begeleidingsgegevens. “De hoofdvraag is steeds wat voor gegevens een nieuwe school of opleiding nodig heeft om die student of leerling op te vangen? Welke begeleiding moet doorgezet worden? Gegevens van heel vroeger hoef je niet mee te sturen als ze niet relevant zijn.” Per schoolovergang wordt bekeken wat de relevante informatie is om door te geven. “Toen het ELD-programma in 2004 startte hebben we gezegd: het is niet voor werkgevers. Nu zijn we toch aan het kijken of gegevens die in het ELD zitten toch interessant kunnen zijn voor het arbeidsbureau. Maar er kleven nog teveel juridische bezwaren aan.” Die opzet van Drostes ELD is redelijk beperkt in zijn reikwijdte. Er zijn lokale initiatieven die verder gaan (zie kader).

Kader: ELD Den Haag
Het Haagse ELD bevat gegevens over de leerling, schoolloopbaan, de leerresultaten, zorgbehoefte, begeleiding, fysieke en medische gegevens die voor leerkrachten van belang zijn. De gegevens kunnen vervolgens gedeeld worden met andere instellingen, zoals jeugdzorg of jeugdgezondheidszorg. De school blijft eigenaar van de gegevens en beslist hoeveel uit het dossier wordt overgedragen. Den Haag denkt eraan om het ELD te koppelen aan de plaatselijke verwijsindex. Ook over een systeem voor het voorgezet onderwijs wordt nagedacht.