Een gastbijdrage van Emmanuel Mayah. Hij is ook te lezen in de laatste aflevering van Zam Afrika Magazine.
Oliemaatschappijen die actief zijn in de Nigerdelta hebben geen van alle een goed imago. Ze staan bekend als vervuilende graaiers, zonder ethisch besef. Inwoners van de Nigerdelta zijn in de loop der jaren echter steeds meer tot de conclusie gekomen dat het gevaar uit een andere hoek komt. Veelzeggend is een gebeurtenis in Omoku, een poosje geleden. Omoku is een van de duizenden straatarme stadjes in de olierijke Nigerdelta. Agip, de oliemaatschappij in de regio, besloot op een goede dag om Omoku een gratis aansluiting op het elektriciteitsnetwerk aan te bieden. Agip had een eigen centrale die veel te veel stroom produceerde, en Omoku verkeerde nog min of meer in het stenen tijdperk. Het resultaat overtrof de stoutste verwachtingen.
Nieuwe bedrijfjes sprongen als paddenstoelen uit de grond. De werkgelegenheid groeide als kool – mensen stroomden van heinde en verre naar Omoku, dat binnen een paar maanden veranderde van een slaperig dorp in een regionaal centrum.
Niet veel later was het uit met de pret. Een groepje hoge regeringsambtenaren besloot de stekker eruit te trekken en van het ene op het andere moment zat Omoku weer in het donker. Woedende inwoners gingen de straat op en er braken grootscheepse rellen uit – er moesten ordetroepen uit Port Harcourt worden ingevlogen om de situatie in Omoku onder controle te krijgen. Het licht bleef uit, en Omoku keerde terug naar de armoede.
Corruptie
Volgens de ambtenaren waren de goede bedoelingen van Agip in strijd met het energiemonopolie van het staatsbedrijf PHCN. Het is niet altijd de schuld van Shell Dit bedrijf wordt al tientallen jaren gerund door volslagen corrupte ambtenaren. In 1999 produceerde het bedrijf een schamele 3000 megawatt. De toenmalige president Obasanjo investeerde in de acht jaar erna niet minder dan 16 miljard dollar in de elektriciteitsvoorziening. Het treurige resultaat: in 2007 produceerde NE PA nog minder stroom dan in 1999. In een parlementair onderzoek kwam aan het licht dat gefactureerde turbines nooit waren aangeschaft en het overgrote deel van het geld simpelweg gestolen was. In de loop der jaren is er in Nigeria een ware maffia ontstaan rond de import van generatoren. Zolang het electriciteitsnetwerk onbetrouwbaar is, wordt iedere Nigeriaan gedwongen een dure generator te kopen – een miljardenbusiness waaraan ook corrupte ambtenaren stevig verdienen.
Een vriend van de bevolking is een vijand van de ambtenaar – of het nu gaat om een mensenrechtenactivist, een advocaat die tegen corruptie strijdt of een multinational die er een ethische code op nahoudt. Dat geldt dus ook voor Shell, een bedrijf dat scholen en ziekenhuizen
bouwt en ontelbaar veel andere initiatieven ontplooit voor de inwoners van de Nigerdelta. Maar waarom zouden er gratis, goed functionerende ziekenhuizen moeten zijn als er geld valt te verdienen aan illegale medicijnenhandel? Waarom zouden olieleidingen moeten worden beschermd als er geld valt te verdienen aan lekkages? De compensatiegelden die Shell bij een lekkage moet betalen zijn een dankbare prooi voor corrupte ambtenaren.
Tentakels
Nigeria is de grootste olieproducent van Afrika, maar behoort tot de armste landen van de wereld. Het land is nota bene afhankelijk van de import van olieproducten, aangezien de regering er maar niet in slaagt om de eigen raffinaderijen aan de praat te houden. Onkunde of kwade opzet? Een van de rijkste mensen van Afrika is de Nigeriaan Femi Otedola, die miljardair
werd met de import van diesel, en met… dure onderhoudscontracten van Nigeriaanse raffinaderijen. Zijn machtige tentakels reiken tot diep in de regering, net als die van zijn vriend Aliko Dangote, de man die eigenhandig de Nigeriaanse spoorwegen om zeep hielp om vervolgens steenrijk te worden met een immens vrachtwagentransportbedrijf. Corrupte bewindslieden laten geen middel onbenut om de Nigeriaanse bevolking uit te zuigen.
Een paar maanden geleden was Teophilus Danjuma de spreker tijdens een liefdadigheidsdiner in Lagos. Hij vermaakte zijn publiek met grapjes over de enorme hoeveelheid geld die hij had verdiend met de oliehandel. Hij was zogenaamd radeloos: wat moest hij met al zijn rijkdom doen? Detail: hij had zijn grote slag geslagen tijdens zijn periode als minister van defensie. Zo werkt dat in Nigeria. Als je voor de regering werkt kun je ongestoord graaien, zonder je druk te maken over de consequenties. Je kunt altijd de grote oliemaatschappijen de schuld geven, die hebben de publieke opinie immers toch al tegen zich. Het wachten is op een moedige Shell-medewerker die zich durft uit te spreken. Hopelijk duurt het niet te lang – Nigeria bloedt leeg en de regering kijkt lachend toe.
Reacties (4)
Beetje zeikerig, maar misschien nog een keer naar de paragraafindeling kijken, en de tekst goed nalezen. Zou helpen bij de leesbaarheid ervan.
Daarnaast, ja de oliebedrijven treffen inderdaad niet als enige blaam. Maar je kan je wel afvragen of de houding van deze bedrijven uit het verleden, hoe ethisch ze zich vandaag de dag ook mogen opstellen, niet heeft bijgedragen aan een cultuur waarin het ook wel erg makkelijk was om te corrumperen.
@ 1/Cracken – Heel simpel: kijk naar een Afrikaans land zonder olie en stel vast of daar geen corruptie is. (Maar u zult wel zeggen dat er altijd wel een ander soort multunational te vinden is en dat het DUS altijd de schuld van de multinationals is).
Overigens een heel mooi stuk van Emmanuel Mayah, wat goed laat zien dat goede bedoelingen niet genoeg zijn. Natuurlijk moet Shell lekkages compenseren maar alleen als die aan Shell zelf te wijten zijn. En probeer dat maar eens vast te laten stellen in zo’n door en door corrupt land, waar ook de rechterlijke macht allerminst onafhankelijk is.
De multinationals zijn vaak de een-na-beste beste hoop voor landen als Nigeria maar het is niet de taak van Shell medewekers om zich uit te spreken. Shell is een gast in Nigeria en de Nigeriaanse politiek is een zaak van de Nigerianen zelf. Die overigens steeds beter inzien welke kant het met hun land uit moet. En dat is de beste hoop voor Nigeria.
Overigens lijken veel Shell medewerkers de opvattingen van Mayah te delen maar als zij die uitspreken dan zit er binnen de kortste keren een andere oliemaatschappij.
@2/Nittickson
Nee, ik ben verder ook niet van het type dat het ‘grootkapitaal’ overal de schuld van geeft, hoor.
Van wat ik verder van de Niger-delta en Nigeria in het algemeen weet, en toegegeven dat is niet zoveel, is dat de samenspraak tussen multinationals zonder scrupules en een toch al corrupt systeem er toe heeft geleidt dat dit systeem een vogelvlucht kon nemen.
Zeker, sinds de toegenomen internationale aandacht voor de problemen zijn bedrijven daar zeker zich ethischer gaan gedragen, maar dat praat het verleden nog niet goed.
Ik weet best ook wel dat corruptie in landen met een zwakke staat en/of ‘civil society’ ook best kan floreren zonder enige invloed van buitenaf.
Ik wijs er in mijn repliek alleen op dat ik vind dat het stuk wel erg de blaam legt bij de corruptie van de leiders/het systeem zonder dit in verband te plaatsen van de ontginning van de olie en de daarbij ontstane influx van buitenlandse multinationals, die het klimaat en de acceptatie van corruptie, in mijn mening, zeker hebben beïnvloedt.
@ Cracken. Ik ben het zeker met u eens dat de toegenomen aandacht voor de problemen in een land als Nigeria het optreden van multinationals voorzichter heeft gemaakt – om nog maar niet “ethischer” te zeggen zoals u doet.
Maar in het algemeen geldt dat iedere activiteit die veel geld brengt in een onderontwikkelt land corruptie bevordert. Dat geldt voor multinationals maar ook voor ontwikkelingsgeld. Waarbij moet worden vastgesteld dat de multinationals in het algemeen beter op hun centjes passen dan Jan Pronk et al.
Het spijt me overigens dat ik uw eerste reactie niet helemaal goed geinterpreteerd heb.