De afgelopen weken liep de spanning rond het geplande Chanukah-concert in het Concertgebouw verder op. De aangekondigde aanwezigheid van een cantor die verbonden is aan het Israëlische leger veroorzaakte protesten, bezwaren en een groeiende druk op de instelling om eindelijk kleur te bekennen. Het Concertgebouw laveerde zichtbaar. Eerst mocht de man komen, daarna werd het afgeblazen, vervolgens werd er weer geschoven met de programmering. Tegelijkertijd nam de druk toe vanuit Israël en de organisaties die nooit verlegen zitten om een telefoontje richting bestuur of directie. Uiteindelijk verscheen er een gezamenlijke verklaring waarin het Concertgebouw “nog steeds” stelt dat een vertegenwoordiger van een leger dat een genocide pleegt niet op het podium kan staan. Het compromis dat geen compromis is, kwam er toch: hij mag wél optreden, maar dan in besloten kring. Met andere woorden, het conflict is formeel opgelost, maar vooral op een manier waar de Israël-lobby geen moment wakker van ligt.
De verklaring van het Concertgebouw en de Stichting Chanukah Concert probeert een explosieve kwestie te presenteren als een kwestie van both sides. Niet de vraag of een vertegenwoordiger van een strijdkracht midden in een genocide geprogrammeerd moet worden wordt dan centraal, maar hoe je een evenement organiseert in tijden van “extreme polarisatie”. Daarmee verschuift het gesprek van inhoud naar toon, van verantwoordelijkheid naar sfeerbeheer. Het is de taal van instellingen die hopen dat iedereen ophoudt met lastige vragen. Geen woord over machtsverhoudingen. Geen woord over geweld dat niet om nuance vraagt maar om ruggengraat.
Het is institutionele zelfbescherming: als je de werkelijkheid maar voorzichtig genoeg beschrijft, kun je doen alsof je er zelf geen onderdeel van bent.
De mythe van balans
Volgens de verklaring hebben alle betrokkenen begrip voor elkaar. Dat klinkt als de bestuurlijke variant van laten we het gezellig houden. Het werkt alleen als je denkt dat er hier een evenwicht bestaat. Dit gaat niet over twee kampen die elkaar niet kunnen vinden. Dit gaat over een samenleving die naar een genocide kijkt en een instelling die vooral hoopt dat niemand concludeert dat ook zij moet kiezen.
De uitkomst wordt verkocht als middenweg. In werkelijkheid is het een oude truc: het optreden publiekelijk intrekken om reputatieschade te vermijden, maar het in besloten vorm toch laten doorgaan. Je zou het bijna een compromis noemen, ware het niet dat één partij alles krijgt wat zij wil. De Israël-lobby hoeft geen publieke nederlaag te slikken, het Concertgebouw krijgt niets, maar hoeft in ieder geval geen morele positie in te nemen en het ongemak kan onder het tapijt worden geveegd.
Paniekmanagement vermomd als beleid
Wie de afgelopen maanden heeft gevolgd, zag geen visie maar reflexen. Het Concertgebouw slingerde van annuleren naar toelaten naar half toelaten. De verklaring vormt de logische sluitsteen van die kramp: een document dat vooral moet voorkomen dat iemand hardop zegt dat er wel degelijk een keuze is gemaakt: eentje vóór Israël.
Door het optreden uit het publieke zicht te halen maar niet af te zeggen, kiest het Concertgebouw voor een vorm van neutraliteit die geen neutraliteit is. De instelling kiest ervoor een genocide bestuurlijk te reduceren tot een ongemak dat je kunt wegmanagen, zolang het maar uit het zicht is.
Het CJO is niet neutraal
Daarbij, de verklaring noemt dat het Centraal Joods Overleg is betrokken in de gesprekken. Dat is niet triviaal. Het CJO staat bekend om de neiging politieke kritiek op Israël te framen als mogelijk antisemitisch en heeft nauwe banden met het CIDI, een partij die fungeert als spreekbuis van de Israëlische overheid en haar bewondering voor het IDF niet onder stoelen of banken steekt. Door een partij met die achtergrond medebepaler te maken, verschuift de hele dynamiek. Plotseling gaat het niet meer over genocide, maar over gevoeligheden en het navigeren van een zogenaamd gepolariseerde samenleving waarin beide flanken zogenaamd gelijkwaardig zijn.
Zo ontstaan verschuivingen. Niet met grote woorden, maar met kleine procedurele stapjes die legitieme politieke kritiek een verdachte bijsmaak geven. Het Concertgebouw adopteert ongemerkt een begrippenkader dat fraai aansluit bij de wensen van de Israël-lobby. Daarom is dit geen compromis maar een overwinning voor die lobby. Het optreden gaat door, maar onzichtbaar. Niemand benoemt luidop waarom dat problematisch is. Eén partij krijgt precies wat zij wil en de rest blijft vertwijfeld achter en vraagt zich af wat er nu daadwerkelijk gebeurd is.
Een instelling die liever wegkijkt
Het Concertgebouw had kunnen zeggen: er vindt genocide plaats en wij programmeren geen vertegenwoordiger van een betrokken militair apparaat. Het had kunnen kiezen voor helderheid.
In plaats daarvan koos het voor bestuurlijke cosmetica. De genocide wordt herverpakt als “moeilijke tijden”. De druk wordt omgedoopt tot overleg. En de Israël-lobby kan naar huis met een uitkomst die perfect in haar voordeel werkt.
Het resultaat is een verklaring die eruitziet alsof er iets opgelost is. In werkelijkheid wordt de kloof groter. Het Concertgebouw heeft de storm niet bedwongen, het heeft alleen de gordijnen dichtgetrokken in de hoop dat hij vanzelf over zou gaan.
Reacties (8)
Je zou het probleem kunnen schetsen in de vraag of Kunst boven de realiteit staat en zodoende niet met redelijke en emotionele maatstaven veroordeeld kan worden. Antisemitisme werd vóór het optreden van Israël in Gaza van de laatste jaren als verwerpelijk gezien maar ondanks dat worden in de (klassieke) muziekwereld de werken van Richard Wagner en Anton Weber enorm gewaardeerd. Het gaat dan niet om de persoon maar om het werk.
Wat bedoel je met ‘antisemitisme werd vóór het optreden van Israël in Gaza van de laatste jaren als verwerpelijk gezien’? Volgens mij wordt dat nog steeds zo gezien.
Zijn Wagner en Webern vergelijkbaar met een vertegenwoordiger van een leger dat *nu* een genocide pleegt?
het lijkt mij onzin om te beweren dat de acties in Palestina geen verandering hebben gebracht over hoe er in het algemeen wordt gedacht over Joodse mensen en hun rechten. het woord genocide is veelvuldig en gebruik op deze site en dat kan niet in positieve zin zijn.
uit alle reacties hier op mijn voorgestelde idee blijkt dit ook nog eens.
@ petronella
De enige die we mogen beschuldigen van antisemitisme zijn het CIDI en ja, ook het CJO want zij framen iedere kritiek op Israël als antisemitisme alsof zij voor alle joodse mensen spreken. En het zijn juist deze 2 organisaties die joodse mensen gelijk stellen met bewoners van Israël en zionisme. Ik denk niet dat ieder joods persoon hier zo happy mee is.
Ik zie schrijver én reageerders juist zorgvuldig omgaan met onderscheid houden tussen joodse mensen en mensen in Israël, waar de bewoners niet allemaal joods zijn trouwens.
Het woord genocide wordt ook voor Sudan gebruikt en terecht want ook daar worden alle hokjes aangetikt die genocide duiden. En ook terecht om dit harde woord te gebruiken voor wat Israël met Gaza heeft gedaan en nog doet, en nu voortzet op de Westbank.
Maar dat staat los van de joodse cultuur of het joodse volk wat verspreid over de wereld woont, niet ieder joods persoon is zionist of staat achter Israël.
Niet respectloos bedoeld maar uw antwoord is een beetje een losse flodder, niet onderbouwd en zonder enig voorbeeld waar u dan aanstoot aan neemt.
Want sinds wanneer is genocide synoniem aan joodse mensen, of Soedanese mensen ? Dat zou hetzelfde zijn om de Holocaust synoniem te zetten aan Duitse mensen.
Natuurlijk straalt het gedrag van ‘de Joodse staat’ ook af op Joden in het algemeen, zeker omdat die staat dit ook benadrukt omdat het de Holocaust als bliksemafleider gebruikt. Het is aan ons om daar tegen te ageren en die twee uit elkaar te houden.
Maar wat bedoel je nu te zeggen? Dat wij antisemitisme aanwakkeren door het beestje bij de naam te noemen?
Laat ik voorop stellen dat voor mij Kunst niet boven de realiteit staat.
Als in een theater brand uitbreekt, zullen mensen vluchten willen.
Het weigeren van een zanger die verbonden is met het Israelische leger is voor mij niet heel anders dan het boycotten van sinaasappels of schroeven uit Israel: het kunnen prima schroeven zijn, maar op dit moment is beter die te bocyotten.
(in ieder geval zolang Israel het bestand in Gaza schendt).
Ik denk dat een uitvoering van Wagners werk geen antisemitisme is.
(De nazi’s legden ook snelwegen aan, is autorijden dan ook antisemitisch?)
Wagner en Webern in zijn jonge jaren waren antisemitisch en dat zal door zieke geesten gewaardeerd zijn, met de nadruk op ziek. Een ander klein detail is dat ze beiden dood zijn. Deze cantor niet én is verbonden aan IDF die, as we speak uitvoerder is van een genocide.
Niets staat boven genocide, en deze cantor is een persoon, geen onvervangbaar, wandelend, overleden kunstwerk.
Deze kwestie speelt al even en CIDI heeft met zijn vuile vingers een ongezonde grip op aardig wat facetten in onze maatschappij. Dus het verrast me, cynisch gezegd niets dat er wederom voor dit laffe compromis is besloten.
Wij zijn een laf, hebberig land met een stevig NSB probleem en aan de andere kant kijken we weg van een genocide, doen wat symbolische woordjes over banden verbreken ( Universiteit Erasmus ), doen 1 seconde moeilijk over een cantor en dan wordt het business as usual.
Een cantor weigeren of welke boycot dan ook tegen Israël heeft niets met antisemitisme te maken trouwens. Al was dat land 100% gevuld met homo’s, dan is het ook niet homofobisch om iemand te weigeren uit Genocideland, want het gaat om de daden van zo’n land en niet wie er wonen.
Bedankt voor het artikel en ben het ook 100% eens met wat het artikel wilt uitdragen.
“Je zou het probleem kunnen schetsen in de vraag of Kunst boven de realiteit staat en zodoende niet met redelijke en emotionele maatstaven veroordeeld kan worden”
Ik vind dat decadent en ziek. 20.000 dode kinderen…