RECENSIE - Wie nu H’ART Museum aan de Amstel bezoekt, komt even terug in het Amsterdam van de 17de eeuw. In de jubileumtentoonstelling ‘Van Rembrandt tot Vermeer’ zijn tot eind augustus 75 werken van Rembrandt en zijn 17de -eeuwse tijdgenoten te zien. Alle werken behoren tot The Leiden Collection, een inmiddels wereldberoemde collectie van Nederlandse oude meesters. Vier de 750ste verjaardag van Amsterdam in stijl mee met Van Rembrandt tot Vermeer.
‘Een uitleenbibliotheek van Oude Meester’
Doelstelling van The Leiden Collection
Dr. Thomas Kaplan vertelt aan de pers over zijn The Leiden Collection in H’ART Museum © foto Aad Hoogendoorn.
Wat is The Leiden Collection?
Deze tentoonstelling was er nooit gekomen als de Amerikaanse kunstverzamelaars Thomas Kaplan & Daphne Recanati Kaplan in 2003 niet waren begonnen met kunstverzameling. Als achtjarige jongen wordt Thomas door zijn moeder mee genomen naar het Metropolitan Museum of Art in New York. Daar ziet hij voor het eerst werken van Rembrandt (1606-1669). De indrukken die deze schilderijen op hem maken, zijn de motor achter zijn passie voor kunst. Als hij in 2003 de kans krijgt een Hollandse meester te kopen, is het zaadje gepland. Samen met zijn vrouw Daphne bezoekt hij wereldwijd veilingen en galeries. Anno 2025 heeft het echtpaar meer dan 200 werken in haar bezit. Ze zijn niet voor thuis, maar om te delen met zoveel mogelijk anderen. Dat is de hoofddoelstelling van The Leiden Collection. En ja de naam zegt het al, bij de aankoop ligt de focus op Hollandse meesters uit de 17de eeuw met een link met Leiden.
Sfeerbeeld van de expositie-opstelling Van Rembrandt tot Vermeer © foto Wilma Lankhorst.
H’ART Museum en Van Rembrandt tot Vermeer’
Het is niet de eerste keer dat het team van H’ART Museum bruikleen krijgt van The Leiden Collection. In 2023 werd hier de tentoonstelling Rembrandt en tijdgenoten gehouden. Na de breuk met Museum Hermitage in St. Petersburg heeft H’ART Museum warme banden aan geknoopt met nieuwe vrienden, waaronder The Leiden Collection. Amsterdam viert dit jaar haar 750ste verjaardag en doet dit mede door talrijke evenementen te organiseren. Burgemeester Halsema vond dat daar ook een Rembrandt-expositie bij hoorde. Museumdirecteur Annabelle Birnie en Thomas Kaplan waren het hier roerend mee eens. Kaplan stelde wel een eis en dat was dat de tentoonstelling voor zo veel mogelijk mensen toegankelijk moet zijn. Dus deze keer geen toeslag voor houders van de Museumkaart en gratis toegang voor de inwoners van Amsterdam die een Stadspas hebben.
Sfeerbeelden van de mode in de 17de eeuw te zien in Van Rembrandt tot Vermeer © foto Wilma Lankhorst.
Dagelijks leven in de 17de eeuw
Deze tentoonstelling richt zich op het dagelijks leven en de bewoners van het 17de-eeuwse Amsterdam. De expositie is opgebouwd rond tien thema’s. Je loopt binnen via een gang met wand vullende beelden van Amsterdam in de 17de eeuw, gevolgd door een kennismaking met het Amsterdam door de ogen van Rembrandt. Je ontdekt hier portretten en karakterstudies. Rembrandt had altijd een schetsboek op zak en tekende vaak de mensen die hij op straat zag. Daarna maak je kennis met tijdgenoten van de grote meester zoals Jan Lievens en Frans Hals, gevolgd door werken van enkele leerlingen zoals Govert Flinck en Gerard Dou. De 75 werken in deze tentoonstelling geven je een aardig beeld van de mensen en hun bezigheden in de 17de eeuw.
Jongen die een vrouw druiven aanbiedt (1675-1682) © Maria Schalcken © foto Wilma Lankhorst.
Tijdgenoten van Rembrandt
De 18 werken van Rembrandt (17 schilderijen en een tekening) uit The Leiden Collection vormen de rode draad in deze tentoonstelling. Het is ook de eerste keer dat alle Rembrandts uit deze collectie in één tentoonstelling te zien zijn. Daardoor krijg je een mooi overzicht van de ontwikkeling van Rembrandts werk en de verschillende thema’s die in de 17de eeuw favoriet waren. Deze thema’s zoals geloof, vrije tijd en mode zie je ook terug in de werken van de 26 andere meesters in deze expositie. Onder hen is één vrouwelijke schilder: Maria Schalcken (1645/50-1700). Zij schilderde vooral genrestukken en subtiele intieme scenes zoals het doek dat je hier ziet: Jongen die een vrouw druiven aanbiedt (1675-1682). De jonge vrouw selecteert uit de trossen groene en rode druiven met zorg een exemplaar. Druiven waren in die dagen een delicatesse uit het Middellandse zeegebied. Op de achtergrond verwijst Schalcken met een Italiaans landschap naar deze sfeer. De druif stond in die dagen symbool voor vrouwelijke kuisheid. Ik sta verstelt van de manier waarop Schalcken de stoffen heeft geschilderd. Maria leerde het schildersvak van haar broer Godfried Schalken (1643-1796). Het vermoeden bestaat dat verschillende werken van haar aan hem zijn toegeschreven. Mede hierdoor bleef zij lang onbekend.
Jonge vrouw aan het virginaal (circa 1670-1675) © Johannes Vermeer © foto Wilma Lankhorst.
Het slotakkoord: Vermeer
Het slotakkoord in deze tentoonstelling is het enige werk van Johannes Vermeer (1632-1675) https://wilmatakesabreak.nl/archief-archive/beleef-de-vermeer-mania-in-ons-land/ dat in particuliere handen is: Jonge vrouw aan het virginaal (ca. 1670-1675). Het is een relatief klein doek van 25 bij 20 centimeter, nog een A4- groot. Wie de grote Vermeer expositie in het Rijksmuseum in 2023 heeft bezocht, kwam haar daar al eens tegen. De jonge vrouw kijkt de bezoeker aan, terwijl ze haar handen op de toetsen van het klavier rusten. Dit is een van de laatste werken die Vermeer heeft gemaakt. Röntgenonderzoek toonde aan dat de vrouw eerst een ander geel kleurig kledingstuk droeg. Vermeer heeft de ruim vallende omslagdoek later toegevoegd om de jonge vrouw een moderne uitstraling te geven, zodat het beter paste bij de mode van 1670. Dit verstilde werk is een mooi slotakkoord van de jubileumtentoonstelling.
Campagnebeeld Van Rembrandt tot Vermeer H’ART Museum © foto Wilma Lankhorst.
Waan je even in de 17de eeuw
Bedenk je tot slot dat het gebouw waarin je loopt ook zijn oorsprong vindt in de 17de eeuw. In 1682 is dit grote carré-vormige gebouw, dat rondom een binnentuin is ontworpen, geopend als het Diaconie Oude vrouwenhuis: huisvesting voor alleenstaande vrouwen op leeftijd. Als je buiten op de Amstel kijkt, ontdek je op de andere oever nog verschillende (koopmans)huizen uit die tijd. In Amsterdam is de geschiedenis nooit ver weg. Meer weten over de schilders en hun werken? Dat kan is de rijk geïllustreerde catalogus een optie: 160 pagina’s met verschillende verhalen zoals Amsterdam, culturele vrijhaven van de 17de eeuw Han Bakker), Mode onder de muts (Els de Baan), Muziek als burgerkunst (Leonore van Sloten), Eten in de tijd van Rembrandt (Janny van der Heijden) en Schoonheid zal de wereld redden van Thomas Kaplan.
Sfeerbeeld expositie-opstelling Van Rembrandt tot Vermeer H’ART Museum © foto Wilma Lankhorst.
Van Rembrandt tot Vermeer in H’ART Museum is tot en met 24 augustus 2015. Kijk hier voor alle details. MK = geldig, geen toeslag. Gratis voor Amsterdammers met een Stadspas.
© tekst en foto’s Wilma Lankhorst.
© gebruik van de foto’s met dank aan en met toestemming van H’ART Museum, The Leiden Collection en fotograaf Aad Hoogendoorn.
Zaalimpressie Van Rembrandt tot Vermeer H’ART Museum -The Leiden Collection © foto Aad Hoogendoorn.
In Van Rembrandt tot Vermeer ontdek je werken van de volgende schilders:
Rembrandt van Rijn, Jan Lievens, Govert Flinck, Ferdinand Bol, Isaac de Jouderville, Frans van Mieris, Jacob van Loo, Cornelis de Man, Pieter van Laer, Gerbrand van den Eeckhout, Samuel Hoogstraten, Nicolaas Maes, Pieter Lastman, Caspar Netscher, Arent de Gelder, Carel Fabritius, Gerard Dou, Johannes Vermeer, Gabriel Metsu, Frans Hals, Jan Steen, Frans van Mieris, Gerard ter Borch, Hendrik ter Brugghen, Godfried Schalcken en Maria Schalcken.