Een gastbijdrage van econoom Leo van der Geest van NYFER, Utrecht School of Economics, overgenomen van Me Judice.
Om Nederland terug te krijgen in de top van onderwijslanden moeten slechte leraren uit het klaslokaal verdwijnen. De introductie van prestatiebeloning zal geen zin hebben, aldus econoom Leo van der Geest, omdat de prestaties niet ondubbelzinnig vastgesteld kunnen worden.
Zorgen om onderwijs
Recent is er nogal wat ophef ontstaan over het wegzakken van Nederland op interna-tionale ranglijsten die de kwaliteit van het onderwijs meten (de zogenoemde PISA-scores). Om tot de top vijf van internationale kenniseconomieën te behoren, zoals het kabinet zich ten doel stelt, zou Nederland juist moeten stijgen op die lijsten. Hoewel het Nederlandse onderwijs internationaal nog altijd een goed figuur slaat (tiende in leesvaardigheid en elfde in wiskunde en natuurwetenschappen), zakken we sinds 2000 toen de metingen begonnen, toch langzaam maar zeker weg uit de top van onderwijs-landen. In Europa gaat Finland onbetwist aan kop. In Azië doen Zuid-Korea, Hong Kong, Singapore en Japan het op alle onderdelen beter dan ons land.
Goed onderwijs is van het grootste economische belang. Wetenschappelijk onderzoek bevestigt dat er een sterk verband is tussen cognitieve vaardigheden (PISA-scores) en het tempo van economische groei. Vooral de scores in wiskunde en natuurweten-schappen correleren sterk met economische groei. De omvang van dit effect is groot. Als Nederland de achterstand op Finland zou inlopen, zou dat 0,3% extra bbp-groei opleveren. Gekapitaliseerd gaat het om tientallen miljarden euro’s.
Belang goede leraren
We weten ook hoe het onderwijs kan verbeteren: door goede leraren. Goede leraren zijn veel belangrijker voor het onderwijsresultaat dan bijvoorbeeld klassengrootte, omvang van de school, organisatorische kenmerken of salarisniveau, zo blijkt telkens weer uit wetenschappelijk onderzoek. Het verschil in kwaliteit tussen leraren is enorm. Sommige leraren weten het kennisniveau van hun leerlingen in één schooljaar an-derhalf jaar omhoog te tillen, terwijl collega’s – op dezelfde school – maar een half jaar leerwinst boeken. Wie het een paar jaar slecht treft met zijn docenten, loopt ach-terstanden op die niet meer in te halen zijn. Als de gemiddelde effectiviteit van leraren met 5% zou stijgen – dus 5% slechte leraren weg en 5% goede erbij – zou Nederland van de elfde plaats op de ranglijst van landen met het beste onderwijs opschuiven naar de vierde plaats, pal achter Finland. Daarmee zou de kabinetsdoelstelling worden be-reikt.
Hoe krijg je effectievere leraren?
Tot nu toe is het onmogelijk gebleken precies te specificeren wat iemand tot een goede docent maakt. Onderwijsbond Aob pleit voor méér bevoegde leraren voor de klas, maar uit onderzoek komt geen duidelijk verband naar voren tussen bevoegdheden en onderwijsprestaties. Het aantal jaren ervaring voor de klas toont – met uitzondering van de eerste jaren – ook geen significant verband met onderwijsrendement: gemiddeld doet een leraar met vijf jaar ervaring het even goed als een leraar met 25 jaar ervaring. Ook het salarisniveau is niet bepalend voor het leerresultaat in de klas. Natuurlijk moet er in het onderwijs genoeg betaald worden om voldoende gekwalificeerde en gemotiveerde mensen aan te trekken en vast te houden, maar op individueel niveau is er geen duidelijk verband tussen salaris en onderwijsresultaat. Zelfs zeer intensieve trainings- en begeleidingsprogramma’s blijken weinig bij te dragen aan de effectiviteit van de leraar voor de klas.
Prestatiebeloning werkt niet
Het regeerakkoord ziet prestatiebeloning als middel om kwaliteit te verbeteren. Helaas zal dat niet werken. Prestatiebeloning mislukt om de hierboven al genoemde reden dat het onmogelijk is om precies te definiëren waarin een effectieve leraar zich van een minder effectieve collega onderscheidt. Als de criteria voor prestatiebeloning niet duidelijk en transparant zijn en als de productiviteit van de leraar niet ondubbelzinnig kan worden vastgesteld, ontaardt prestatiebeloning in willekeur en vriendjespolitiek. Dat draagt zeker niet bij aan betere onderwijsprestaties.
Afscheid slechte leraren wel
Een veel doelmatiger manier om onderwijsresultaten te verhogen is afscheid nemen van slecht presterende leraren. Die zijn wel duidelijk herkenbaar. Leerlingen, ouders, collega’s en teamleiders weten bij wie het een rommeltje is in de klas en welke leraren onbekwaam of uitgeblust zijn. Zij kennen de docenten bij wie leerlingen zich opzichtig vervelen, geen leergedrag vertonen en slechte resultaten boeken. Scholen deinzen er echter voor terug deze problemen te benoemen, documenteren en aan te pakken. Niet alleen vanwege de strikte ontslagbescherming, maar ook uit misplaatste solidariteit en een cultuur die incompetentie gedoogt. Zelfs functioneringsgesprekken blijven vaak achterwege of krijgen onvoldoende inhoud omdat gegevens over productiviteit en onderwijsresultaat ontbreken. Maar stel, dat het zou lukken om de 5% slechtste leraren in het basis- en middelbare onderwijs te vervangen door gemiddelde leraren, dan heeft dat al een enorm effect op de productiviteit. De achterstand op Finland wordt ingelopen en Nederland keert terug in de top van onderwijslanden. In economische groei scheelt ons dat 0,3% bbp oftewel € 1,8 miljard per jaar. Daarmee incasseert niet alleen een groepje docenten, maar de hele Nederlandse bevolking een ‘bonus’ van ruim € 1000 per jaar.
Natuurlijk zijn aan het ontslaan van docenten ook kosten verbonden. Het beroep van leraar wordt minder veilig als ontslag tot de mogelijkheden behoort. Misschien moeten hogere salarissen worden betaald om voor dit risico te compenseren. Daarnaast zijn er kosten verbonden aan het beter monitoren van leeropbrengsten en de prestaties van leraren. Maar doormodderen betekent dat we niet alleen onze leerlingen, maar ook ons zelf te kort doen als het gaat om onze toekomstige welvaart. Misschien helpen we zelfs ontslagen leraren, die in een ander beroep of een andere sector beter tot hun recht komen.
Reacties (26)
Afscheid slechte managers en ondoelmatige regels wel
Maar natuurlijk zou het onderwijs en al het ander werk met sprongen vooruit gaan als degenen die het moeten doen goed zijn.
Zeker, ke kunt de criteria die onder “goed” vallen per beroep wel op een rijtje krijgen.
En dan? Waar zijn al die goede vakkrachten?
Ik mis dat in het betoog. Mooie rekensommetjes komen voorbij, maar niet het rekensommetje hoeveel vacatures je krijgt als je alle slechte leraren en onderwijzers eruit gooit en hboe groot het beschikbare potentieel is om die te vervangen.
Je loopt nu net zo goed tegen het feit aan dat een slechte leraar ook niet echt te meten valt.
Er waren zat leraren waarbij mijn klasgenoten en ik ons dood verveelde en die wij slecht vonden, maar op het CE heeft het grootste gedeelte van de klas op bijna ieder vak boven het landelijk gemiddelde gescoord. Dus de mening van studenten is niet echt toonaangevend.
Een ander voorbeeld was mijn oude natuurkunde leraar in het 2de/3de, alle leerlingen die later de alpha kant omgingen hadden een schurfthekel aan hem want hij kon niet uitleggen, alle studenten die de beta kant opgingen vonden hem juist geweldig want hij kon zo goed uitleggen…
Daar komt dan nog eens bij dat de leraren die als “slecht” worden gezien vaak de leraren zijn die niet aardig worden gevonden.
En wat als een leraar een aantal rotklassen waar eigenlijk niks aan te doen valt achter elkaar heeft en daardoor slechte scores haalt? Die leraar wordt ontslagen?
Uiteindelijk is dit net zo onmogelijk als bonussen geven gezien men niet kan benoemen wat een goede of slechte leraar nu precies is. Het resultaat van de studenten is afhankelijk van te veel factoren: potentieel studenten, karakter studenten, karakter leraar, de daadwerkelijke vaardigheid van de leraar, materiaal dat tot zijn of haar beschikking staat, eisen die worden gesteld aan het niveau, de interesses van studenten (beta studenten die perse alpha vakken moeten volgen en vice versa), opvoeding van studenten(is jouw altijd verteld dat studeren goed is of dat wetenschappers omhooggevallen idioten zijn) en dan heb je nog algemene omstandigheden zoals ziektes of een ongeluk die de prestaties compleet kunnen veranderen.
Overigens leraren beter opleiden zou wel al helpen, in ieder geval hebben ze dan de benodigde kennis. Mijn broertje heeft een lerares gehad die duidelijk niet goed was opgeleid. Zij wist bijv. basis aardrijkskunde niet, zoals waar de zuiderzee lag, terwijl zij dit moest leren aan haar leerlingen.
Ja maar er is geen enkele onderbouwing dat het “wegzakken van Nederland op internationale ranglijsten” veroorzaakt wordt door een afnemende kwaliteit van leraren. Je kunt je net zo goed afvragen waarom leraren hun werk niet naar behoren kunnen doen, zijn de randvoorwaarden wel optimaal? Waarom wordt de bal bij leraren gelegd?
We weten ook hoe het onderwijs kan verbeteren: door goede leraren. Goede leraren zijn veel belangrijker voor het onderwijsresultaat dan salarisniveau, (…) zou Nederland van de elfde plaats op de ranglijst van landen met het beste onderwijs opschuiven naar de vierde plaats, pal achter Finland.
Grappig dat Finland toch zijn leraren ruim twee keer zoveel betaalt als Nederland. Blijkbaar vinden zij het salarisniveau niet volledig onbelangrijk. Maar goed, we zijn weer Hollanders hier.
@3: Eens!
@4 Hebben de meeste ook niet. Mijn moeder is leraar op een basisschool en krijgt maar liefst een uur per week voor engels, dit jaar hebben ze voor het eerst daadwerkelijk tijd weten te maken om de leerlingen daadwerkelijk een toets te geven.. Technisch is engels niet verplicht, maar dit is toch wel vrij doelloos. De enige kinderen die dus daadwerkelijk engels kunnen zijn dan ook degene die veel naar engels films kijken of games spelen en daar wat van oppikken. En dan hebben we het nog geeneens over het materiaal dat wordt gebruikt.
Maar ik begrijp het verband niet tussen het dalen van de omvang & de kwaliteit van de leerstof (tot op universiteit aan toe) EN de groeiende ongeïnteresseerdheid van de leerlingen EN het groeiende gebrek aan aspiratie en inspiratie bij de leraren.
IEDEREEN ZOU JUIST BLIJ MOETEN ZIJN!
Misschien nog een kwaliteits verbeterende tip: niet kost wat kost studenten binnen willen halen. Daar gaat het niveau van omlaag!
Vooruit nog tip: studenten wat leerhouding aanleren… Colleges zijn geen bijpraat uurtjes met je vriendinnetjes.
Als ik het goed begrijp gaat het stuk over leraren op het middelbaar onderwijs, niet over leraren op universiteiten of hogescholen. En of het ook basisonderwijs betreft wordt niet duidelijk.
Ongetwijfeld is er verschil in kwaliteit tussen docenten. En als ik het stuk weer goed begrijp helpt bijspijkeren met cursussen niet. Dat betekent dat leraren maar aan de slag moeten gaan en na een paar jaar blijkt of ze geschikt of ongeschikt zijn. Ik vermoed dat er een groep leraren is die zelf ook wel in de peiling heeft dat ze beter iets anders zouden kunnen gaan doen, maar een alternatief niet zo snel zien zitten of aandurven (het leraarsvak heeft ook zo zijn charmes). Met die mensen is wellicht iets te doen, door ze aan ander werk te helpen.
Een vraag die onbeantwoord blijft is waarom Finland het dan beter doet. Worden daar slechte docenten ontslagen? Of de betere beloons? Of worden ze daar allemaal met doceertalent geboren?
Laatste keer dat ik keek, was er voor vrijwel alle vakken een schreeuwend tekort aan docenten. Nou valt de stelling ‘beter geen docent dan een slechte docent’ best te onderbouwen: het komt de concurrentie tussen scholen alleen maar ten goede als er slechts een enkele school in de regio is die Duits geeft.
Maar precies daarom zullen schoolleidingen juist wel slechte docenten voor de klas willen houden…
#9
Weinig hangjongeren in Finland, want 6 maanden van het jaar pikdonker na schooltijd. En wanneer het wel licht is heb je zomervakantie.
Mag deze New Rule aub eerst toegepast op de beoordelers ervan :)
@JSK: Nederlandse leraren worden juist beter betaald dan de Finse zie hier
@10 het komt de concurrentie tussen scholen alleen maar ten goede als er slechts een enkele school in de regio is die Duits geeft
En dan? Leerlingen die zich tussen de lessen door constant tussen scholen moeten verplaatsen? Of leerlingen die bepaalde elementaire kennis en vaardigheden niet meer hebben, omdat het betreffende vak toevallig bij hen op school niet wordt gegeven?
@13: Gecorrigeerd voor koopkracht wel: Finland is een armer land, met hogere prijzen. Zo worden Amerikaanse leraren het “best” betaald. Maar het lerarenberoep heeft in de V.S. een belabberde sociale status. Als het gaat om het aantrekken van excellente werknemers speelt de relatieve beloning toch wel een grote rol, lijkt mij.
Anyway, relatief aan werknemers in andere sectoren krijgen de Finse leraren twee keer zoveel. Zie de database LABORSTA van de ILO, tabel 5A voor Finland (http://laborsta.ilo.org/STP/guest). Daarentegen in Nederland zitten leraren “maar” 15% boven het marktloon in Nederland.
De schrijver stelt het wel heel simpel. Gewoon de 5% slechtste leraren eruit en het probleem is opgelost. Helaas is de werkelijkheid weerbarstiger.
Alle leraren hebben ooit bewust de keuze gemaakt voor het onderwijs. Bijna altijd vanuit een bepaald ideaal. Eenmaal in het onderwijs worden sommige murw gebeukt door het bureaucratische systeem. De oproep van de Besturenraad komt echt niet zomaar uit de lucht vallen. Misschien kan daar iets aan gedaan worden.
Ook de constatering dat docenten niet ontslagen worden wegens misplaatste solidariteit in onterecht. Door de (zeer) strikte ontslagbescherming van docenten wordt door scholen vaak afgezien van een procedure omdat het teveel tijd kost om bewijsmateriaal te verzamelen i.r.t. de kans van slagen.
Maar waarom moeten deze docenten eigenlijk worden ontslagen? Je kunt ook tijd en geld investeren om deze docenten beter te maken. De randvoorwaarden die daarvoor nodig zijn, zijn een goed personeelsbeleid en een cultuur wijziging waarin alle docenten open staan voor (opbouwende) kritiek en mogelijkheden voor verdere professionalisering.
Ik ben zelf een jonge docent en zit al een tijdje ziek thuis. Zonder mezelf op de borst te kloppen denk ik dat ik een goede docent was voor de leerlingen. Toch ben ik weggepest, niet door de leerlingen, maar door enkele oudere collega’s die er zelf de kantjes vanaf liepen en met name de schooldirectie.
Ten eerste schalen ze je te laag in en werk je dus voor het minimum loon. Vervolgens geven ze je te veel taken mee waardoor het lesgeven maar 30% is van het totale werk en je veel meer uren maakt dan je betaald krijgt. Hiermee kom je dus eigenlijk onder het minimum (uur)loon. Daarnaast is een school tegenwoordig een bedrijf waar ook gesjoemeld wordt met loonstrookjes, er sprake is van machtmisbruik en waar collegialiteit vaak ver te zoeken is.
Het is niet voor niets dat op veel scholen elk jaar 20% van de docenten vertrekt, vaak uit teleurstelling over de omgangsvorm op een bepaalde school. Zie ook een artikel hierover in het AD van 10/3 op blz.3.
Prima hoor, slechte docenten ontslaan. Helemaal voor. Maar als je niet kan bepalen wat een goede docent is, hoe bepaal je dan wat een slechte docent is? Overigens denk ik dat prima te bepalen is wie een goede docent is. Ik kan ze zo aanwijzen.
Als je hobbel 1 voorbij komt, wie is er slecht, dan kom je bij hobbel 2: wie gaat die docent vervangen? De tekorten zitten ondertussen bij alle vakken. Je maakt dus een nieuw probleem: er is helemaal geen docent. Zet er zelf maar een leuk getalletje bij. Ik denk dat het rendement dan zomaar ineens 5% omlaag gaat. Dat kost dus miljarden.
Het moet dus beginnen bij het opleiden en aannemen van goede docenten. Dat is een mix van beloning en omstandigheden. De kans om carrière te maken voor de klas (formeel kan dat maar in de praktijk is er te weinig geld voor om het ook echt goed te doen), geld om klassen kleiner te maken (maximaal 25 om te beginnen) en het verhogen vade sociale status. Klagen over onderwijs, dus leraren, is een nationale hobby die ook parlementariërs en bewindslieden niet altijd schuwen. Je bent dan wel gek als je er gaat werken.
Genoeg te doen dus, voor we de slechte docente kunnen ontslaan.
Maar ja, ik ben maar docent, dus wat weet ik er nou van ;)
Ik zou geen docent willen zijn. Het is een baan met teveel uren, teveel stress en te weinig financiële vergoeding voor al dat leed dat kinderen heet. Ik ken er een paar en heb er respect voor dat ze het aandurven en vooralsnog volhouden.
Ik weet niet of iemand hier de cijfers heeft, maar ik zou graag weten hoeveel een docent verdient in verhouding tot andere HBO- en WO-afgestudeerden. Ik heb namelijk het gevoel dat het bedrag wel eens goed onder de norm voor de meeste hoogopgeleiden kan liggen, al is het zoals hierboven genoemd 15 procent boven de landelijke norm. Misschien moet dit kabinet eerst eens kijken naar de algehele beloning van onze docenten, voordat ze een bonussen-systeem gaan invoeren. Want met schaarste gaat volgens die aloude kapitalistische principes toch gewoon de prijs omhoog?
Aan de docenten hier: ga alsjeblieft door met je goede werk. Ik gruwel ervan om hele dagen met pubers om te moeten gaan, maar besef me nu terdege dat ik enorm veel aan mijn goede en inspirerende docenten heb gehad. Ik durf zelfs wel te zeggen dat ik er nu van baal dat ik bij sommige vakken mij niet volledig ingezet heb, omdat ik zie dat ik vaardigheden had kunnen hebben die ik nu mis. Leraren zijn de basis van onze economie uiteindelijk, omdat zonder hen niemand de competenties om een vak te leren krijgt. Die pubers snappen dat nu allemaal niet, maar zullen het in de toekomst zeker beseffen.
http://slate.me/eVUHHj
Volgens mij is dit betoog niet bedoeld als boodschap voor “slechte” leerkrachten, maar voor hun managers. Helaas heeft niet elke school een directeur die voldoende kwaliteiten en inspiratie heeft om de problemen in zijn team te benoemen en aan te pakken. Weinig is zo demotiverend voor een goed functionerende medewerker als zien dat zijn niet-functionerende collega eindeloos door kan modderen – dat doet alle positieve stimulering van beloning ruimschoots teniet. Dat geldt niet alleen voor het onderwijs natuurlijk, maar speelt daar wel extra sterk als gevolg van een hardnekkige gelijkheidscultuur en bureaucratische hindernissen. In die zin ben ik het volledig met de auteur van het artikel eens. Misschien moeten we juist de schooldirecteuren beter gaan belonen – of althans meer prikkels geven om zich kwalitatief te onderscheiden. Of directeuren en leerkrachten daarbij gemotiveerd worden door het macro-economisch belang, vraag ik me echter wel af.
Je kunt er ook een getal aan hangen. Een slechte leraar kost 300k-400k per jaar.
http://logicfreezone.wordpress.com/2010/12/24/wat-kost-een-slechte-leraar/
eigen website spammen alert: Alleen op klikken indien andere mening gewenst is! ;-)
Het probleem is dat het niet enkel de kwaliteit van de leraren is, maar het systeem zelf is als geheel in de laatste 20+ jaren rot geworden door structureel wanbeleid en diverse zgn. onderwijs verbeteringen (zie ook no 17)!
Als vader van 2 autistisch hoogbegaafde kinderen, die nu in 5 VWO zitten, heb ik wel een en ander te stellen met het instituut “de school” kan ik verklappen. De overall kwaliteit is INTEGRAAL op ALLE vlakken om te janken. Uitzonderingen daar gelaten, maar dat helpt niet echt tegen geïnstitutionaliseerde flauwekul, uitholling en disfunctioneren.
En wat is de definitie van een slechte onderwijzer??? Als ik naar de school van mijn eigen kind kijk, wordt die beoordeling (zeker vanuit ouders) niet gemaakt op objectieve gronden. Ik durf zelfs te stellen dat kwalijke eigen agenda’s hierin soms de boventoon voeren.
Kijkend naar het professionele gehalte van de organisatie wordt ik ook niet direct hoopvol.
@23: Ik denk echt niet dat je twee autisten 20 jaar geleden beter af waren. In tegendeel.
Ik ben erg laat met m’n reactie, maar wie weet is het toch nog ergens goed voor: Furby vroeg om de relatieve beloning van docenten t.o.v. andere HBO-ers en WO-ers. Toevallig heeft het SCP dat uitgerekend: HBO-opgeleide leraren verdienen gemiddeld 11% minder dan de gemiddelde andere HBO-er, WO-opgeleide leraren 23% minder dan de gemiddelde andere WO-er.
Daarnaast nog een reactie op het artikel zelf: uit onderzoek komt wel degelijk een verband tussen bevoegdheid en prestatie naar voren. Zie Dronkers en het laatste jaarverslag van de onderwijsinspectie. Verder blijkt uit veel ander onderzoek een sterk positief verband tussen het opleidingsniveau van de leraar en de prestaties van de leerlingen. In dat licht is het doodzonde dat het aantal academici in het voortgezet onderwijs gestaag daalt, sinds zij in 1986 (HOS-nota) twee salarisschalen achteruit werden gezet.
er zullen wel herkenningspunten zijn waar aan de slecht presterende leraar aan te herkennen is, dat het een rommelzootje is en dat er geen natuurlijk gezag is of geven niet op een interessante manier les, of gaan naar willekeur te werk. Halen sommigen stelselmatig naar beneden, en onderdrukken de persoonlijkheid in zijn geheel. Het zijn dan humeurige chagrijnige oproerkraaiers, van die linkse onruststokers zonder moraal en dat in een voorbeeldfunctie zelf aan discriminatie doen van bepaalde groepen in de maatschappij. En blowen als leraar en zware likeur drinken en met de moraal van de maatschappij die banaal is. Een stijl van leven die niet verheven aandoet. Met versieren en lonken in een voorbeeldfunctie.