Groei aantal ‘verwarde personen’ is dubbelhartige ggz, zorgverzekeraars en overheid aan te rekenen

Foto: bark (cc)

OPINIE - Vorige week verscheen Samen doorpakken, het tussenrapport van het ‘Aanjaagteam Verwarde Personen’. Het team, ingesteld door de ministeries van VWS, VenJ en de VNG, werkt aan ’het bevorderen van een sluitende aanpak van ondersteuning en zorg door alle gemeenten voor mensen die verward gedrag vertonen’. Dat is dringend nodig. In vier jaar tijd steeg het aantal ‘verwarde personen’ met 65 procent, van 40.000 in 2011, naar 65.000 in 2015.

Achter ieder van die 65.000 gaan zorg- en meelijwekkende verhalen schuil. Mensen die zichzelf verwaarlozen, hun woning vervuilen, de weg in hun eigen hoofd kwijt zijn, overlast veroorzaken, dreigen zichzelf wat aan te doen en sommige gevallen ook anderen. Waar in de publieke opinie de nadruk ligt op de problemen die ze voor anderen veroorzaken, zijn het bovenal mensen die hulp nodig hebben en die niet tijdig hebben gekregen.

Het tussenrapport van het aanjaagteam is er één in de categorie ’halfvol/halfleeg’. In klare taal wordt onder meer vastgesteld dat de groei van het aantal verwarde personen gerelateerd is aan de ambulantisering van de geestelijke gezondheidszorg. Ofwel, de beweging om mensen met ernstige psychiatrische problemen zo kort mogelijk op te nemen en zo veel mogelijk zelfstandig te laten wonen, draagt substantieel bij aan de stijging van het aantal verwarde personen. Dat is een belangrijke constatering omdat de ggz tot nog toe veel moeite heeft haar medeverantwoordelijkheid voor de trend te erkennen. In het rapport staat onomwonden dat verwarde personen ’mensen zijn met (ernstige) psychiatrische stoornissen in combinatie met andere problematiek’. Over mogelijke andere oorzaken van de stijging rept het aanjaagteam niet.

Dit had 3,5 jaar eerder gemoeten

Het aanjaagteam brengt in ‘Samen doorpakken’ daarnaast helder in kaart welke aspecten een rol spelen rondom het thema ’verwarde personen’. Waar moet allemaal op gelet worden? Men noemt dat ’bouwstenen’ en geeft zo betrokken partijen houvast in het ontwikkelen van een lokale aanpak. Daarmee verricht het aanjaagteam in feite het werk dat 3,5 jaar geleden al gedaan had moeten worden door het ministerie van VWS, Zorgverzekeraars Nederland en GGZ Nederland.

De toenmalige ondertekenaars van het bestuurlijk akkoord ’Toekomst GGZ’ spraken af de ’bedden-capaciteit’ in 2020 met een derde te hebben afgebouwd en ’te substitueren met ambulante zorg’. In hun akkoord werd bovendien gesteld dat ’samenwerking met gemeenten, politie en andere maatschappelijke organisaties voor het welslagen van de ambulantisering essentieel is’, en werd beloofd dat deze samenwerking actief gezocht zou worden.

Dat pas 3,5 jaar later een speciaal ingesteld team die samenwerking daadwerkelijk invult, terwijl het om de zorg en ondersteuning voor een groep zeer kwetsbare mensen gaat, blijft op z’n zachtst gezegd opmerkelijk. En het is VWS, ZN en GGZ Nederland aan te rekenen dat het 3,5 jaar later over ’verwarde personen’ gaat, terwijl het over de opvang en ondersteuning van psychisch kwetsbare mensen had kunnen gaan.

Grote verschillen tussen gemeenten, dat lijkt niet de bedoeling

In het afgelopen jaar is, met name op initiatief van de politie en gemeenten, veel energie gestoken in het goed opvangen van mensen die verward gedrag vertonen. Het aanjaagteam constateert dat ook met zoveel woorden in haar tussenrapport. Het merendeel van de al eerder genoemde bouwstenen gaat daarover: wat doet wie als iemand eenmaal verward is? Belangrijk, zonder meer, maar het is een bevestiging van wat op diverse plekken lokaal al gebeurt en het blijft dweilen met de kraan open. De werkelijke vraag is natuurlijk hoe voorkomen wordt dat mensen zodanig van slag raken dat ze zich vervuilen, hard schreeuwend over straat lopen of dreigen hun flat op te blazen.

En juist daar begint het halflege deel van het tussenrapport van het aanjaagteam. Het aanjaagteam stelt dat ‘gemeenten de regie hebben om samen te zorgen voor en te investeren in een preventieve, integrale, persoonsgerichte aanpak’. Maar het constateert ook dat er grote kwalitatieve verschillen bestaan tussen gemeenten, tussen regio’s. Het is de terugkerende paradox van de decentralisaties: gemeenten hebben ‘de regie’, maar dat ze vervolgens kwalitatief zullen verschillen, is blijkbaar niet de bedoeling. Bij de groep waar het hier over gaat, mensen met ernstige psychiatrische problemen, had het aanjaagteam de vraag moeten satellen of zij wel overgeleverd mogen zijn aan de nukken en toevalligheid van het lokale samenspel van partijen.

Geen woorden gewijd aan de frustrerende rol van zorgverzekeraars

Er worden geen woorden gewijd aan de over het algemeen frustrerende rol die zorgverzekeraars in deze discussie spelen. De afbouw van het aantal bedden ligt hen grosso modo meer aan het hart dan de opbouw van ambulante zorg. Zij zijn in belangrijke mate de financiers van de ggz-instellingen waarvan er een behoorlijk aantal in financieel zwaar weer zit. Hoezo ‘opbouw van ambulante zorg’? Zorgverzekeraars staan evenmin te springen om huisartsen ruimhartig te voorzien van praktijkondersteuners in de ggz. De mantra ’regie bij gemeenten’ is onvoldoende wanneer niet helder wordt hoe zorgverzekeraars mede verantwoordelijk gemaakt worden voor ‘preventie en levensstructuur’ en ‘vroegtijdige signalering’.

Dubbelhartige ggz blijft buiten schot

Bovendien blijft de ggz teveel buiten schot. In haar ambitie om mensen met ernstige psychiatrische problemen zo zelfstandig mogelijk te laten leven, blijkt de ggz in de praktijk nogal dubbelhartig. Ja, wel graag zelfstandig, maar nee, niet onder onze hoede vandaan. Binnen de ggz bestaat sterke twijfel of hun clientèle überhaupt wel toevertrouwd kan worden aan wijkteams en huisartsen. Die laatsten kunnen pijnlijke verhalen vertellen over hoe hun inschattingen (preventie!) worden weggewuifd door ggz-professionals, al dan niet vanwege financiële redenen. En in het takenpakket van veel ambulante teams van ggz-instellingen wordt ’maatschappelijke integratie’ als onderdeel van het werk gezien. Blijkbaar is de clientèle van de ggz toch zodanig bijzonder dat ze niet aan het reguliere maatschappelijke leven in een wijk – wijkteams, huisartsen, maar politieagenten, corporatiemedewerkers en buurtbewoners – kan worden overgelaten.

Een wrange glimlach is niet te onderdrukken

Het is dan ook lastig om wanneer het aanjaagteam rept van het belang van een ’warme overdracht’ een wrange glimlach te onderdrukken. Er zijn teveel wethouders, burgemeesters, leden van wijkteams en andere professionals in de eerste lijn in Nederland die het sterke idee hebben dat er bij hen een probleem over de schutting is gemikt. Het eindrapport van het aanjaagteam mag echt nog een tandje scherper om mensen die het buiten hun schuld een moeilijk leven leiden werkelijk de ondersteuning te geven die ze verdienen.

Dit artikel verscheen eerder op Sociale Vraagstukken. Piet-Hein Peeters is hoofdredacteur van het maandblad Zorg+Welzijn. Hij publiceerde onlangs bij uitgeverij Pepijn ‘Verwarde personen zijn het probleem niet. Over de echte vragen in de ambulante ggz’.

Reacties (61)

#1 tigger

Beetje jammer dat de verwijten ook richting GGZ gaan. De professionals daar riepen al jaren geleden dat dit zou gebeuren. Dit is het gevolg van bezuinigingen en de regelgeving dat vaak teveel gericht is op het beschermen van de patiënt, waar af en toe maatregelen nodig zijn om hen tegen zichzelf en de omgeving in bescherming te nemen.
Ach ja, welkom participatiesamenleving…

  • Volgende discussie
#2 frankw

Dit onderwerp gaat me aan het hart. Ik ken een aantal mensen die de dupe zijn van de stelselwijzigingen. De stelselwijzigingen zijn een giftige combinatie van ordinaire bezuinigingen en een vrije marktideologie.

En alle partijen, ook de GGZ, hebben boter op hun hoofd. Vooral de GGZ (@1) reken ik het zwaar aan dat ze niet in protest zijn gegaan tegen de absurde bezuinigingen waarvan zij hadden moeten stellen dat die niet kon maar in plaats daarvan netjes meewerkten, als zijnde burgemeesters in oorlogstijd. Hebben we enig psychiater of psycholoog op het Malieveld gezien? Heeft er een directeur zich destijds in de media getoond om te pleiten voor de kwetsbaren? Nou?

De groep extreem kwetsbaren (zeg maar zwaar psychiatrische mensen met vaak aanvullende verslavingsproblematiek ie vooral zichzelf wat kunnen aandoen) kunnen vaak niet voor zichzelf zorgen. Door ze op straat te flikkeren (“ambulante zorg met gedifferentieerd vangnet en warme blabla overdracht”) krijg je een groep mensen die voorheen net aan overeind bleef binnen een structuur die het nu niet meer redden. Gek he? En dat alles vanwege een ordinaire bezuiniging en voor een ideologie dat de markt het beter weet. Letterlijk ten koste van de meest kwetsbaren van de samenleving.

En dat we pas na drie jaar hier over horen van de verantwoordelijken die vervolgens hun verantwoordelijkheid nog steeds niet erkennen vind ik helemaal bah.

Bah.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Noortje

@Frankw
Mijn partner werkt in de ggz, specifiek met mensen zoals hierboven beschreven. De afgelopen 3-5 jaar: Eerst werd de crisisdienst (soort GGZ SEH) overdag tussen de gesprekken in geplaatst. De agenda was vol, dus dit ging direct ten kosten van mensen waar je erger kan voorkomen. Het aantal spoedgevallen is namelijk niet planbaar. Vervolgens werd de agenda voller gepland en namen de gesprekken per dag toe (spreekt rustig 12-14 patiënten op een dag exclusief crisissen. Mensen met een stoornis, dus niet de makkelijkste gesprekken..). De administratieve last nam ook toe. Ruimte voor preventieve zaken of erger voorkomen (helpen met schulden, huisvesting, etc) is er niet meer. Het is een beleid gericht op wachten tot de escalatie komt.

Vervolgens werden de bedden fors teruggebracht, waardoor vrijwillige opname eigenlijk nooit meer een optie is. Pilletje erin en het systeem (ouders, mantelzorgers, vrienden) de boel rustig laten houden tot een werkdag of tot echte escalatie. Gecombineerd met een nijpend tekort aan psychiaters (aanrijtijden van 2 uur na een crisismelding in het weekend is niet ongebruikelijk) en een fors toegenomen belasting bij de crisisdiensten in weekend en avond (m.n. merkbaar sinds 1/1/2016), nam de druk op crisisdiensten ernstig toe. Het is leuren met mensen die een opnameplek moeten hebben (gevaar voor zichzelf of hun omgeving). Afgelopen maand moest een vrouw van West Nederland geplaatst worden in Oost Nederland. Ziekenhuis na ziekenhuis bellen… eindeloos, en vervolgens wachten op een ambulance die ze zo ver weg kan brengen, dit kost extra veel tijd per patiënt. Tijd die ten koste gaat van andere patiënten. Mensen die ernstig in de war zijn zitten soms uren in de cel bij de politie; de plek waar ze niet langdurig thuishoren. De druk op frauduleuze (administratieve) zaken neemt toe vanuit het management binnen de GGZ; grijs gebied, maar toch. Laatste ontwikkeling is de functiewaarderingen omgooien, zodat de mensen die dit (moeilijke) werk doen uiteindelijk slechtere arbeidsvoorwaarden krijgen.

Ja natuurlijk kan je de vergelijking maken met burgemeesters in oorlogstijd. En deze discussie heb ik ook al eens met @Inca gehad die vrijwel eenzelfde mening had als jij. Maar wat er gebeurd is is het proces van de gekookte kikker: steeds een beetje ellende erbij, waarbij elk stapje los niet zo erg was, maar het totaal is nu dramatisch, zowel voor mensen die met deze doelgroep werken als de patiënten.

Je kan stellen dat mensen die in de GGZ werken op het Malieveld hadden moeten staan, en dat ben ik met je eens. Maar deze groep mensen die een psychiatrische stoornis hebben is niet alleen de verantwoording van de GGZ. Het heeft ruimschoots in de pers gestaan wat de gevolgen zouden zijn. De politie heeft diverse persberichten de deur uit gedaan. Waarschuwingsschoten als Tristan, Koninginnedag, moord op Borst zijn bij iedereen bekend. En niemand staat op het Malieveld. De GGZers die overcompenseren (de beste, maar juist ook degenen die hiermee het systeem in stand houden) zijn inmiddels doodmoe (mijn partner kan na een werkdag geen boe nog bah meer zeggen), maar waar blijft de rest? Dit is geen GGZ probleem, dit is een maatschappelijk probleem. Waarom staan we niet allemaal op het Malieveld?

Er zit ook brandhout qua medewerkers bij de GGZ. De top van de GGZ verdient bizar veel en houdt zich lang niet altijd aan de Balkenende norm, de GGZ is nog heel onvolwassen qua processen en dienstverlening, etc. Het is echt niet allemaal goed bij de GGZ, maar enige nuance is denk ik wel op zijn plek. Dit is direct gevolg van Schippers overheidsbeleid en we hebben er allemaal naar staan kijken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 Henk van S tot S

Misschien moeten er eerst een behoorlijk aantal politici door verwarde personen worden omgebracht, voordat die snurkers op het Binnenhof eens wat nuttigs doen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 frankw

Dag Noortje,

Ik ben me zeer bewust van jullie situatie uit de eerdere discussies en zie het lijden van de medewerkers die zijn begaan met de patiënten ook. Het is de ontmanteling van een maatschappij waar wij beiden voor gaan die ten koste gaat van mensen waarvoor we beiden opkomen. Alles wat je schetst is me zeer bekend en voedt alleen maar mijn kwaadheid. e incidenten zullen alleen maar toenemen.

En toch knaagt het, kokende kikkers, burgemeesters in oorlogstijd. De hulpverleners en hun leidinggevenden zijn degenen die moeten zeggen: Ho, stop! Als zij het niet doen dan doet niemand het. We laten het gebeuren en degenen die eindverantwoordelijk zijn nemen die verantwoordelijkheid niet. Degenen die de dagelijkse ellende mogen proberen in goede banen te leiden (jouw partner uiteraard, maar ik zelf bijvoorbeeld als buitenstaander door het toch binnen de poort proberen te houden van kwetsbare mensen om in mijn werkomgeving terwijl alle essentiële professionele ondersteuning die daarvoor nodig is wegvalt). En uiteindelijk zijn we het helemaal eens dat de kwetsbaren het haasje zijn.

Mijn rant geldt dus niet de inzet van mensen als jouw partner, die ik zeer zeer waardeer. Die buitengewone prestaties leveren. Maar ook hij zal een keer moeten zeggen: “Het is genoeg, dit kan niet”. Ik wil mee schreeuwen. Het is genoeg, zo kan het niet.

Tenslotte zijn de echte eindverantwoordelijken overigens niet eens de directies van GGZ instellingen, niet de minister en zorgverzekeraars, maar dat zijn wij allemaal. Dat we keer op keer dit soort onmenselijke partijen weer stemmen geven. Partijen die staan voor het ontmenselijken van onze samenleving. Een eigen partij oprichten dan maar?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Noortje

Haha @frankw ja ik denk denk dat we zonder al te sterke discussie een programma in elkaar kunnen zetten. Maar ik ga nu eerst naar het museumplein, een gezicht geven aan de “zwijgende massa”. Demonstratie, een medium dat ik 20 jaar geleden aan de kant heb gezet als “uit de tijd”. Het kan verkeren ;)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 P.J. Cokema

@5: Maar Frank, werkenden in deze sector hebben gezegd ‘ho, stop’. Niet op het Malieveld, maar op hun werk, ondertussen de volgende verwarde helpend.

Zeker, er zijn ook collega’s die de brui er hebben aan gegeven. Die vervolgens niet op het malieveld moeten staan, omdat ze dan niet serieus worden genomen (namens wie spreekt u? U werkt er toch niet meer?).

Het is, zoals je ook zegt, ieders verantwoordelijkheid en daar zit wel een rangorde in. Eerste verantwoordelijken zijn de slopers (dit kabinet dus).Tweede verantwoordelijken zijn de besturen en leidinggevenden die niet gezegd hebben ‘dat doen we niet zo’, maar in paniek zijn gaan redden wat er nog te redden viel. Tot slot zijn de kiezers verantwoordelijk, die aanvankelijk niet beter wisten (misschien) en die nu het zouden kunnen opnemen voor de mensen waar het om gaat en wellicht eens een dagje Malieveld kunnen) doen.

De werkenden in deze sector zijn dag in dag uit bezig hun mensen te helpen, op de wijze zoals Noortje beschrijft.

Dat er nu een ‘aanjaagteam’ komt is een eerste teken dat er wel wat gaat veranderen. Maar zoals de auteur terecht schrijft: veel te laat.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Lutine

http://www.joop.nl/opinies/medicijnverslaving

Zou de groei van het aantal verwarde personen niet ook te maken kunnen hebben met de medicijnverslaving en andere verslavingen? Zomaar een idee hoor. Maar ca 1 miljoen mensen aan de antidepressiva vind ik niet helemaal normaal. Hele volksstammen zijn daarnaast aan het experimenteren met allerlei rommel en als het fout gaat , wat dan?

Allereerst is iedereen zelf verantwoordelijk voor zijn geestelijke gezondheid. En dat begint uiteraard als je nog geestelijk gezond bent. Uiteraard is een vlucht in alcohol, pammetjes of andere zooi aantrekkelijk. Maar men zou ook eens zelf aan het werk kunnen gaan. Gewoon voor als je eens serieuze problemen krijgt….

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Noortje

@8 zou je dit ook bij mensen met kanker zeggen? Onderschatting van de ernst van de psychiatrische ziekten en overschatting van individuele invloed, weerbaarheid en kennis.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Lutine

@9

Ik ben ervaringsdeskundige met de hulpverlenersindustrie.
Ik heb er geen hoge pet van op. Uiteraard zitten er ook wel bekwame mensen tussen.

Maar dat is helemaal het punt niet wat ik maak in @8
Geestelijk gezonde mensen hebben een verantwoording om dat ook te blijven. Vluchten in allerlei troep is geen verantwoording nemen. En de artsen beweren wel terughoudend te zijn, de praktijk is anders. Net zoals Bakker zegt. In feite is dat een misdadige houding van diezelfde artsen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Henk van S tot S

@8:

Maar men zou ook eens zelf aan het werk kunnen gaan. Gewoon voor als je eens serieuze problemen krijgt….

Zou het misschien zo kunnen zijn, dat de groep waar het hier om gaat, daartoe nu net niet in staat is.
;-)
M.a.w.:
Populistische prietpraat!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 Thierry

@8: Ja, zet eens een manisch depressieve schizofreen aan het werk. Dan zullen ze het wel leren, de suckers. Of nog beter, electrocuteer ze eerst, krijgen ze een beetje peper in hun kont en eelt op hun hersens.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 P.J. Cokema

@8: Hm, je wordt verkeerd begrepen, geloof ik. Komt misschien ook omdat je een reactie er in gooit die voor veel mensen kan gelden, maar juist niet voor de mensen waar het hier over gaat.

Om te beginnen gaat het niet zo dat als jij wat slapeloze nachten hebt omdat je stijf staat van de werkstress of gedeprimeerd bent omdat je partner je verlaten heeft, je fluks een of ander pammetje voorgeschreven krijgt.

Verder gaat het hier om mensen waarvan een deel vanaf geboorte een psychische ziekte heeft. Anderen lopen iets op na een of ander trauma. En dan is er nog een deel dat door drugs- en/of alcoholverslaving van het padje raakt.

Dat laatste zou je een individu kunnen verwijten, hoewel in die gevallen toch vaak blijkt dat er een latente psychische oorzaak ten grondslag aan het gedrag ligt.

Wat nu in alle gevallen schrijnend is, is dat als men zelf om hulp vraagt (neemt dus eigen verantwoordelijkheid!) die te lang uitblijft om redenen die in het artikel en een aantal reacties hierboven zijn genoemd. Dat kun je toch niet afdoen met de opmerking die jij net plaatste?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#14 Lutine

@13

Uiteraard heeft een deel van geboorte af aan een psychische ziekte. Maar een ander deel heeft andere problemen. Idd, trauma bijvoorbeeld. En uiteraard verslavingen. (maar dat tipte ik zelf al aan) Dat soort zaken, daar kan de mens zelf ook aan werken. Maar ik zie aan de reacties hier dat men dat niet eens in overweging wenst te nemen. Lopen diezelfde mensen tegen een trauma aan dan worden ze opeens ‘verward’.

Wat ik dus ten eerste aan geef in @8 is dat ook geestelijk gezonde mensen aan hun eigen geestelijke gezondheid dienen te werken.
Zaken die je noemt (werkstress, scheiding) zijn feitelijk uitgelezen kansen om wat aan je zelf te werken. Maar dat is ook een punt waarop mensen graag vluchten in drank, geneesmiddelen enz.

Echter, de huidige cultuur in Nederland is er niet een van zelf verantwoordelijkheid dragen. De dokter en de verdere hulpverlenersindustrie moet het maar oplossen. En die laatste is soms nog ondermaats ook.

Wat er eigenlijk schrijnend is, is hoe wij met zijn allen met onze geestelijke gezondheid om gaan. Hoe moest dat 1000 jaar terug? Hoe kan het dat er in Nederland zo veel mensen problemen hebben? Wat moeten de ‘gelukszoekers’ in Syrie dan wel niet?

En dat ik verkeerd begrepen wordt dat verbaasd mij niet. Men is niet gewend aan mensen die nadenken over deze materie. Dat zijn dezelfde mensen die met de handen in het haar zitten met een trauma.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#15 tigger

@frankw
@Noortje
@P.J. Cokema
De GGZ heeft op het Malieveld gestaan. http://nieuwsbriefparnassia.blogspot.nl/2011/09/grootse-demonstratie-malieveld-den-haag.html

Dit is het gevolg van de keuze van een groot deel van de kiezers. Dit wil het volk…

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#16 Gladiool

@14: ‘Wat er eigenlijk schrijnend is, is hoe wij met zijn allen met onze geestelijke gezondheid om gaan.’

Vermoedelijk ben jij één van diegenen die totaal geen kaas heeft gegeten van geestelijke gezondheid en hoe er mee om te gaan. Je solipsistische invalshoek met ‘wij met zijn allen’ riekt naar een overmoedig maakbaar individu dat suggereert dat de marxistische industriele aanpak zou bestaan en wenselijk zou zijn in de ggz. Misschien moet je je wereldbeeld eens proberen te focussen op de ‘eigen schuld dikke bult’-industrie die nogal een stempel drukt op allerlei vakgebieden die met individuen te maken hebben. Met ‘eigen verantwoordelijkheid eerst’ probeer je het wiel opnieuw uit te vinden, terwijl dat juist in de ggz vaak allang een gepasseerd station is. Dit gaat niet over dipje-pilletje of escapisme dmv druggebruik maar over de uitwassen die gecreëerd worden door bezuinigingsgeile individuen die met opvattingen als ‘wat moet dat kan’ of ‘onder druk wordt alles vloeibaar’ of ‘stel je niet aan’ denken dat de wereld er dan vanzelf op vooruit gaat.
Iedereen die zich rijk rekent creëert armoede, destructie en oogkleppen. Hoezo eigen verantwoordelijkheid?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#17 frankw

Tigger @15 Dank je wel, I stand corrected. (Ik ben regelmatig langdurig weg en heb deze gemist….)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#18 frankw

Ha PJ @13, een goede invalshoek dat we hebben te kijken naar wie er als eerste verantwoordelijk voor zijn. En natuurlijk zijn dat niet in eerste instantie (en ook niet in tweede of derde instantie) de harde werkers.

Ik denk overigens dat er een andere volgorde van verantwoordelijkheid is dan dat jij voorstelt om ervoor te zorgen dat dit niet was gebeurd en dat het nu teruggedraaid/aangepast wordt, namelijk (1) top van de zorgverleningsinstituten (GGZ is er maar een van) die (2) de verantwoordelijke minister en parlementariërs er duidelijk en open op had moeten wijzen wat een bende het zou opleveren, (3) de kiezers die dit laten gebeuren en pas aan het einde (4) de werkers in de sector zelf die zich eerder (bijna letterlijk) doodwerken dan in opstand komen.

Het kan wel, in opstand komen, ook al heeft het grote gevolgen (voor met name patiënten en de zorgverleners die na afloop de boel kunnen opruimen). Er zijn nu in het Verenigd Koninkrijk grote acties op handen van dokters in opleiding die inmiddels in een situatie zitten die qua ongein niet onderdoet voor onze hulpverleners. Het gevolg is dat het grote publiek in een keer bewust wordt van wat er speelt en hoe belangrijk het is.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#19 Mario

@14

Wat ik dus ten eerste aan geef in @8 is dat ook geestelijk gezonde mensen aan hun eigen geestelijke gezondheid dienen te werken.

Het eerste wat jij aanstipte was ‘verslaving’ om daar in de rest van je reacties op verder te borduren.

@8

Zou de groei van het aantal verwarde personen niet ook te maken kunnen hebben met de medicijnverslaving en andere verslavingen? Zomaar een idee hoor.

Vluchten in allerlei troep is geen verantwoording nemen.

En meer van dat stompzinnig gebrabbel.

Verder wat @16 zegt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#20 Folkward

@Lutine

Wat er eigenlijk schrijnend is, is hoe wij met zijn allen met onze geestelijke gezondheid om gaan. Hoe moest dat 1000 jaar terug? Hoe kan het dat er in Nederland zo veel mensen problemen hebben?

Om eerlijk te zijn, denk ik dat een gedeelte van de verergering van geestelijke problemen ligt in individualisering. Ik gok dat ‘Gekke Henkie’ van 1000 jaar geleden nog steeds onderdeel van de (dorps)gemeenschap zou zijn. Hij was Gekke Henkie, maar hij was wel ‘onze’ Gekke Henkie! Tegenwoordig trekken mensen hun handen al snel van probleemgevallen af. Deels omdat gemeenschappen zo groot zijn geworden dat ze niet met hen hoeven te interacteren. Waarom zou je met Neerslachtige Nina optrekken, zij is toch slechts een domper op de sfeer, er zijn tig andere mensen die wel gezellig zijn. Deels omdat men vindt dat het hun probleem niet is. Om dit even in een jijbak te draaien: “Allereerst is iedereen zelf verantwoordelijk voor zijn geestelijke gezondheid.”

Omgeving is belangrijk, ook voor de keuzes die mensen met geestelijke problemen maken. Met welgemeende adviezen als: “Ga hulp zoeken”, en “Je weet dat daar ook pilletjes voor zijn?” krijg je ook niet het idee dat je omgeving veel kan doen. Een gang naar de ‘hulpverlenersindustrie’ en de dokter voor ‘pammetjes en andere zooi’ biedt dan nog een uitweg.

En natuurlijk is een goede (geestelijke of lichamelijke) gezondheid in het belang van de betreffende, en is het dan ook in diens belang om die te behouden. Maar polsen zullen verstuiken, wondjes zullen gemaakt worden, en benen zullen breken -hoe verstandig mensen ook zullen zijn. Sommige klachten gaan relatief ‘vanzelf’ voorbij; verstuikte polsen en gebroken harten. Maar sommige klachten kunnen maar beter tijdig behandeld worden, anders blijven de klachten, ongeacht de geheelde wond, aanhouden.

Met je betoog voor meer ‘eigen verantwoording’ help je naar mijn idee niemand. Veel mensen met geestelijke problemen lijden er zelf het meest onder. Maar zij zien zichzelf ook vaak als schuldige. Door daar nog meer nadruk op te leggen, bevestig je dat denkbeeld en zullen zij zich verder terugtrekken. Geestelijk gezonde mensen help je ook niet. Zelfs als ze luisteren naar je, en een plan opstellen voor als ze wél in de geestelijke problemen komen (wat me al vergezocht lijkt), dan nog zal blijken dat diezelfde geestelijke problemen ervoor zorgen dat je je niet tijdig bewust bent van je geestelijke problemen, of het plan niet herinnert.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#21 Lutine

@20

Met individualisering heb je een punt. We geven niet meer om elkaar en de dokter met zijn pilletjes biedt uitkomst als het niet meer gaat. In feite schuiven we de verantwoordelijkheid af.

Toch valt er wat te doen aan je eigen geestelijke gezondheid.
Niemand kan beter in jouw denkwereld kruipen dan jijzelf.
Ik begrijp dat het je darwinistisch in de oren klinkt, maar we zijn allereerst zelf verantwoordelijk. Als jij of ik niet begrijpen hoe we in elkaar zitten, hoe we functioneren dan houdt alles op. Je gevoelswereld verdoven met pammetjes of drank staat je vrij. Maar het helpt je niets verder.

Ik vraag ook niet dat er naar mij geluisterd wordt. ( dat doet men toch niet) Maar dat ‘je’ zelf gaat onderzoeken hoe ‘je’ in elkaar steekt. Wat ik echter in de praktijk zie zijn zelfbenoemde slachtoffers en mensen die (inderdaad) zichzelf schuldgevoelens aan praten.

Het gaat er ook niet om om een plan op te stellen. De kern van mijn betoog is dat je leert inzien hoe een mens geestelijk in elkaar steekt. Die kennis gaat niet verloren, die kennis is je behulpzaam bij bijvoorbeeld trauma. Uiteraard moet je daar niet pas mee beginnen als je al een trauma hebt. Maar de meeste mensen vertikken het om over zichzelf na te denken. Ze laten de boel maar een beetje waaien. Totdat ze in de problemen komen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#22 frankw

Voor de algemene discussie hier. Kunnen we iemand die durft te stellen dat “Allereerst is iedereen zelf verantwoordelijk voor zijn geestelijke gezondheid. En dat begint uiteraard als je nog geestelijk gezond bent.” hier verder negeren? Die heeft duidelijk geen enkel benul van de aard en zwaarte van de problematiek waar we het hier over hebben.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#23 Noortje

@frankw Lutine heeft geen clou waar we het hier over hebben.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#24 Lutine

@22

Ik ben ervaringsdeskundige, geen mooiprater. En ook verdien ik mijn geld niet in de geestelijke gezondheidszorg.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#25 tigger

@24:
Je oordeelt wel erg makkelijk over andere mensen. Ik vind het eerlijk gezegd nogal arrogant. Ik zou zeggen, ga eens een paar weken vrijwilligerswerk doen in 1 van de grote steden in een instelling..

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#26 Lutine

@25

Ik spreek geen oordeel uit. Er is verwerving van algemene kennis mogelijk hoe een mens geestelijk functioneert. Jij en ik kunnen onze eigen geest en zijn werking bestuderen. Uiteraard vallen aangeboren kwesties hier buiten. Maar dat heb ik al eerder opgemerkt.

En ik ben niet degene die zegt dat jij dat moet doen. Maar loop je vast in het leven dan heb je ook geen weerbaarheid. Iemand die zijn hele leven rookt moet ook niet klagen als hij longkanker krijgt. We zijn het resultaat van ons eigen gedrag.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#27 tigger

@26:
Lees nu eens alleen de eerste en laatste zin van je eigen stukje…

Verder: bullshit natuurlijk. Je citeert een van de slecht vertaalde zelfhulpboekjes uit de VS of zo met die laatste zin. Ik heb jaren met mensen met een verstandelijke beperking gewerkt, hoe zijn die het resultaat van hun eigen gedrag? Genoeg gezien en geleerd over de menselijke aard. Sommige mensen hebben gewoon veel meer geluk dan anderen in het leven, en dat zou je nederig moeten maken in plaats van arrogant. Jij hebt blijkbaar meer geluk gehad dan anderen dat je het je nu kunt veroorloven om op anderen neer te kijken.

Je klinkt een beetje als een volgevreten VVD’er die vanuit zijn Mercedes tegen een bedelaar zegt dat hij ook een Mercedes kan kopen als hij er maar hard voor werkt. Dat soort types heeft het meestal aan zijn vriendjes in de studententijd te danken dat ze de maatschappij zoveel geld hebben kunnen aftroggelen. Hier heb je zo’n voorbeeld: http://www.nrc.nl/handelsblad/2016/02/27/hans-de-boer-verdiende-in-stilte-miljoen-aan-vakco-1592680

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#28 Lutine

@27

Waarom haal je er mensen met een verstandelijke beperking bij als ik dat al tot twee keer aan toe heb uitgesloten? Bij ‘normale’ mensen is het niet alleen een kwestie van geluk, maar ook een kwestie van hard werken. Kennis komt je niet aanwaaien! Het punt is dat heel veel mensen dat harde werken niet willen, maar liever op de gemakkelijke toer gaan. Ik zie het hier ook al aan de reacties. En zolang je leven op rolletjes verloopt dan lukt dat ook nog.

Ik kijk op niemand neer. Het onderwerp is hier de groei van het aantal verwarde personen. We dienen ons af te vragen of we wel zo goed af zijn met de farmaceutische industrie en de hulpverlenersindustrie. Niemand die zegt dat we ons maar alles moeten laten gezeggen door hen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#29 Noortje

Sorry @lutine, maar ik ben de draad weer kwijt.

Verstandelijk beperkten sluit je uit.
Mensen met een aangeboden psychiatrische stoornis sluit je uit.
Je benoemd wel verwarde personen.

Over wie heb je het dan precies? Wie valt binnen en buiten de groep waar je eerste post over ging? Plak er desnoods maar een dsmIV etiketje op, zodat ik je kan volgen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#30 Lutine

@29

Het gaat hier over verwarde personen. Sommige zaken zijn duidelijk aangeboren. Andere verwarde personen zijn verward n.a.v. bijvoorbeeld een trauma. Laatst was er een uitzending over voormalige Libanongangers (Unifil). Daar waren een aantal mensen behoorlijk van het padje af. Gerichte kennis over je zelf kan behulpzaam zijn om een trauma te voorkomen of te verlichten dan wel geheel kwijt te raken. Dat vereist kennis van de persoon die het betreft. Kennis hoe een trauma werkt en hoe je die kan kwijtraken.

In principe kan iedereen zich die kennis eigen maken. Ik heb dat van jongvolwassen af gedaan. En die kennis is mij behulpzaam geweest bij het verwerken van een trauma. Maar die kennis is toegepaste kennis. Je past het toe in je zelf en op die wijze leert men.

Etiketten plakken doe ik niet. Het is algemene kennis over hoe een mens in elkaar zit.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#31 Noortje

@lutine. Even voor de helderheid: dus iedereen die geen aangeboren psychiatrische stoornis heeft valt wat jou betreft in de categorie Had je kunnen voorkomen wanneer je je had ingespannen om de juiste kennis te hebben en toe te passen?

B.t.w. Etiketten plakken doe je wel. Op grove en respectloze wijze. Ziek? Eigen schuld.
Edit:
Dat trauma voorbeeld is trouwens lachwekkend. Er is nauwelijks goed onderzoek gedaan naar voorkomen van PTSS. Er zijn weinig goede preventieve interventies bekend. PTSS kan je ook krijgen wanneer je als kind een traumatische ervaring hebt. Ook eigen schuld? Net als de (minimaal) 20% militairen die PTSS oplopen na een oorlog?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#32 Lutine

@31

Ja, er valt heel wat stoornis te voorkomen mits het geen aangeboren afwijking is. Maar je slaat dezelfde toon aan als velen hier. Als het niet in het straatje van pas komt is het ‘lachwekkend’. En dat de hulpverleningsindustrie geen raad weet met trauma is mij bekend.

Ik denk dat ik er wel uit ben. Een ‘gesprek’ tussen ons gaat niets worden. Niet verbazingwekkend, want dat waar ik het over heb daar wagen maar weinigen zich aan.

Prettige avond.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#33 Henk van S tot S

@30:
Hallo “ervaringsdeskundige” ;-)
Je blijft maar off topic doordrammen.
Op bijvoorbeeld #11 reageer je niet.
Op #31 zal ook wel weer een flut-antwoord komen.
Pfffff.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#34 Mario

@31

Even ter aanvulling/ info. Een hulphond kan een probaat hulpmiddel zijn in de intens zware strijd tegen PTSS (generaal bd. van Uhm heeft (of had) er een in huis, ter socialisatie van deze hulphond). Wakker maken tijdens een v/d vele nachtmerries (herbeleving) bijvoorbeeld.
In Amerika zijn er momenteel zeer positieve uitkomsten van onderzoeken waar Cannabis is ingezet (bij veteranen) om de vele verdere klachten die gepaard gaan met PTSS te minderen.

Voorkomen, dat zal nooit kunnen. Klachten verminderen waardoor men op een meer “normale” wijze kan functioneren is absoluut haalbaar. Terugval blijft evengoed altijd een risico.

Overigens dank dat je er tevens op wijst dat PTSS op meerdere manieren kan ontstaan.

Een kleine offtopic zijsprong, maar m.i. het benoemen waard.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#35 Noortje

@32 nee lutine, zodra je een beetje concreet moet worden, je niet meer in algemeenheden kan blijven hangen en bovendien gewezen wordt op eerdere uitspraken zodat je de piketpaaltjes niet kan verzetten, trek je je terug. Dat doe je wel vaker, en nu dus weer.
Ik sta open voor veel alternatieve zienswijzen, ben groot voorstander van ieders eigen vrij keuze in behandelingswijzen en had laatst een link gepost naar de doorgestoken kaart onderzoeken van big pharma m.b.t. Anti depressiva.

“Het er niet aan wagen” is niet op mij van toepassing, maar op je eigen onwil om zonder alle kanten op te glippen een gesprek te voeren.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#36 Noortje

@34 zeker benoemen waard. Een aandoening waarvan te hopen is dat er (gedegen en meer) preventieve interventies komen; geen kattepis idd. Overigens zijn we behoorlijk op een sidetrack terecht gekomen. Van de ernstig zieke mensen waarover het artikel gaat, zal PTSS slechts op een klein deel van toepassing zijn.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#37 Lutine

@33

Je zit toch niet op een flut-antwoord te wachten, Henk?

:-)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#38 Tom.boer

@ Lutine:

In principe heb je gelijk dat iedereen ervoor zou kunnen zorgdragen dat ze zelfkennis opdoen, en werken aan het behouden van hun geestelijk welzijn (al maken factoren als handicaps of een slechte jeugd dat wel veel lastiger) maar je gaat vervolgens veel te kort door de bocht door dit te koppelen aan een eigen verantwoordelijkheid om hiermee een – naar jouw mening – onevenredige last op de hulpverlening te voorkomen.

Aandoeningen als een depressie, psychose of andere psychiatrische aandoeningen, waar we over spreken bij de genoemde categorie ‘verwarde personen’, ontnemen mensen juist de mogelijkheid tot rationeel en overzichtelijk zelfinzicht, nuance of realiteitsbesef. Als men een dergelijk zware geestesziekte oploopt is men veelal simpelweg niet meer in staat om geleerde eenvoudige levenswijsheden of zelfinzichten toe te passen.

Hulp inschakelen is dan – bij de ernstige mate waarover het artikel gaat, het gaat immers niet voor niets over verwarde personen, dat is niet de eenvoudig behandelbare depressie maar echt een paar stadia verder – de enige juiste optie, en óók een vorm van ‘verantwoordelijkheid nemen’.

Ik durf wel te stellen dat het gezanik over ‘eigen verantwoordelijkheid’ wat men tegenwoordig overal tegenkomt meer kwaad dan goed doet.

Er bestaat namelijk ook iets als teveel eigen verantwoordelijkheid. Ik heb van diverse hulpverleners gehoord dat veel mensen namelijk veel te lang blijven doorlopen met hun hulpvraag omdat men denkt en vindt dat men het zelf moeten kunnen oplossen. Daardoor gaan situaties van kwaad tot erger.

Het boek ‘Onder het mom van zelfredzaamheid’ van Piet Hein Peeters en Cindy Cloin, of het boek ‘Wie wil er nou niet zelfredzaam zijn?’ van Richard de Brabander is wat dat betreft een goede tip, en plaats het mantra van deze tijd ‘eigen verantwoordelijkheid’ en ‘zelfredzaamheid’ in perspectief.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#39 Lutine

@Tom.Boer

Juist toegepaste zelfinzicht maakt het onmogelijk om verworven kennis kwijt te raken. De term ‘eenvoudige levenswijsheden’ gebruik ik liever niet. Dat riekt naar tegeltjeswijsheid.

Ik heb al eerder aangegeven dat geestelijk gezonde mensen hier mee kunnen starten. (Met het opdoen van toegepaste zelfinzicht.)
Het er op aan laten komen wanneer het te laat is, is niet slim.
In mijn optiek gaat de gemiddelde mens niet erg handig om met zijn eigen geestelijke gezondheid. Iedereen kan het ontstaan van emoties bestuderen of conditioneringen in zichzelf ontdekken. Iedereen kan de ‘wil’ in zichzelf trachten te ontdekken en nadenken over hoe zaken betrekking hebben met elkaar.

Het is niet zo dat ik over eigen verantwoordelijkheid wil zanikken.
Het is een constatering dat veel mensen niet geven om zichzelf.

Hulp inschakelen is voor mij ook nooit een probleem geweest.
Dat heb ik gedaan. Echter naarmate je eigen kennis toeneemt, ga je de onbekwaamheid van de hulpverlening opmerken. En ik hekel net als Bram Bakker (Zie @8 ) het overmatige gebruik van de ‘pammetjes’. Er is een enorme gemakszucht (?) bij de hulpverlening.

Ik begrijp die zaken niet. De weg in je hoofd kwijt raken dat wil toch niemand? Ik lees de honende reacties hier. Das wel gemakkelijk als je een goed leven leidt. Niemand kent de diepte van depressie, trauma of suicidaliteit voordat je er zelf kennis mee hebt gemaakt. Geloof mij: je mist liever een been of zoiets.

Boeken lezen is niks mis mee. Maar ook vanuit een boek krijg je kennis aangereikt. Als je die kennis alleen maar tot je neemt dan gebeurd er niks.

En als laatste. De last op hulpverlening kan geen reden zijn om je zelf te ontwikkelen en te leren kennen. Dat is te ver weg. De constatering dat je jezelf uit een crisis kan loodsen moet volstaan.
En hopelijk is de kennis nooit nodig voor echt ernstige zaken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#40 Noortje

@lutine de honende reacties hebben niets te maken met “een makkelijk leven leiden”. Je hebt geen idee wat mensen hier al of niet hebben meegemaakt. Statistisch gezien heeft 1 op de 3 mensen ooit te maken gehad met een psychiatrische aandoening. Ik zie niet in waarom dit op Sargasso anders zal zijn.

Een vraag die interessant zou zijn is waarom sommige mensen gevoeliger voor bijvoorbeeld een depressie, PTSS of een psychose zijn dan anderen. En hier kunnen vele factoren, waaronder zelfkennis, een rol spelen. Ik ben dan vooral heel benieuwd naar je mening over een psychose…

De honende reacties hebben te maken met je stelling dat iedereen (behalve verstandelijk beperkten en mensen met een aangeboren psychiatrische aandoening) zijn problemen kan voorkomen door kennis en zelfinzicht. En vervolgens omdat je niet nader concretiseert zodra hier vragen over gesteld worden.

Ga nou niet mauwen dat je niet serieus genomen wordt wanneer je je gesprekspartner(s) zelf niet serieus neemt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#41 Lutine

@40

Het maakt mij niet uit dat ik niet serieus wordt genomen.
Dat is wederzijds. Aan wal staan altijd de beste stuurlui.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#42 Johanna

Wat een bizarre ontwikkeling is dit. Sinds het kabinet begon met haar bezuinigingsmaatregelen onder het motto ‘Eigen Kracht’ (hallo Lutine!) trekt instantie na instantie aan de bel. Nu is het 2016, verschijnt er een rapport en krijgt de GGZ de zwarte piet toegeschoven.

Terwijl iedereen al lang zag aankomen, en daar ook voor waarschuwde, dat door bezuinigingen (in eerste instantie invoering eigen risico, afschaffen van tolkenvergoeding, maximering vergoedingen in geld en tijd), mensen het zoeken van hulp zouden gaan uitstellen of vermijden. Zoals ook al lang duidelijk was dat de outreachende aanpak die de jaren daarvoor was ontwikkeld voor zorgwekkende zorgmijders het onderspit zou gaan delven.

Nu komen al die waarschuwingen uit en wijzen de vingers niet naar dit kabinet met zijn neoliberale bezuinigingsbeleid en ‘geluk is een keuze’ mantra, maar naar hen die zo goed mogelijk met deze bezuinigingen hebben proberen te dealen.

Geluk is een keuze. Lekker makkelijk. We worden niet allemaal onder hetzelfde gelukkige gesternte geboren. De een heeft meer aanleg voor psychische aandoeningen dan de ander. Sommigen van ons maken ingrijpende dingen mee, vaak ook combinaties daarvan. Trauma werd al genoemd, maar ook echtscheidingen, ontslag en werkloosheid eisen zo hun tol. Niet dat dit nieuw is, want ook daar liggen genoeg onderzoeken over.

Voor de discussie (‘niemand trok aan de bel’) hieronder een bloemlezing uit de berichtgeving in 2011 en 2012.

22-09-2011
Bouman GGZ: Duizend cliënten in de goot
“In Rotterdam en omstreken zullen zo’n 1000 ggz-cliënten geen zorg meer kunnen ontvangen. […] De ggz-instelling in Rotterdam en omstreken wil “noodgedwongen” een aantal taken afstoten en locaties sluiten “als gevolg van een opstelsom van bezuinigingen van het Rijk en de gemeente Rotterdam”. Gevolg is dat zo’n 1000 patiënten geen zorg meer krijgen en 90 arbeidsplaatsen verloren gaan. Bouman GGZ waarschuwt in een brandbrief aan het college van B en W dat “het gaat om de meest kwetsbare mensen, die zonder adequate behandelingen, zorg en begeleiding zichzelf en hun omgeving schade berokkenen”.”

06-01-2012
Bezuinigingen GGZ: meer zwervers en daklozen op straat
“Geruisloos zijn ze de afgelopen jaren uit het straatbeeld verdwenen: de schreeuwende, drugsverslaafde, alcoholistische en verwaarloosde zwervers. De binnensteden en de daklozen knapten ervan op, maar door bezuinigingen in de geestelijke gezondheidszorg dreigen sommigen weer terug te keren op straat.

Het Ministerie van Volksgezondheid bezuinigt per 1 januari op de Geestelijke Gezondheids Zorg (GGZ). Onder andere de dak- en thuislozen die geestelijke zorg krijgen, gaan hier de gevolgen van ondervinden en moeten honderden euro’s per jaar uit eigen zak gaan betalen.

De keuze tussen een sigaretje en biertje of een sessie bij de psychiater is makkelijk gemaakt. Dak- en thuislozen kunnen door de gevolgen van de bezuinigingen weer terugvallen in hun oude regelmaat, met alle gevolgen van dien. Instanties kunnen ook niet inspringen, daarop wordt 220 miljoen bezuinigd.”

28-02-2012
Grotere ggz-instellingen over gevolgen bezuinigingen
Een aantal grote ggz-instellingen aan het woord over introductie eigen bijdrage ggz en het afschaffen van de tolkenvergoeding

07-04-2012
’Bezuinigen GGZ breng patiënt in gevaar'
“De recente bezuinigingsmaatregelen in de geestelijke gezondheidszorg (GGZ) hebben grote gevolgen voor de zorg voor patiënten.
Dat meldt zaterdag GGZ Nederland op basis van een onderzoek onder de instellingen.
De meeste geven aan dat patiënten door de eigen bijdrage hun behandeling afkappen of helemaal maar niet beginnen.”

26-04-2012
Bezuinigingen GGZ niet zonder risico
“Ruim 85% van de huisartsen verwacht dat patiënten die psychiatrische of psychologische zorg nodig hebben minder adequate zorg krijgen als van gevolg van de bezuinigingen. Over de maatschappelijke gevolgen -zoals bijvoorbeeld verwaarlozing, agressie, zwerven etc.- maakt 82% zich zorgen en 72% van de huisartsen verwacht onverantwoorde situaties.”

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#43 P.J. Cokema

@41: “Aan wal staan altijd beste stuurlui”.
Nou, Noortje #40 kan tevreden zijn: je toont zelfkennis en zelfinzicht.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#44 frankw

Dank Johanna, zeer nuttige punten. Ik ben als (vrijwillig) begeleider van kwetsbare mensen in een “reguliere” werkomgeving in de loop van 2014 geconfronteerd met de directe gevolgen. Begeleiding vanuit GGZ en Centrum Autisme (bv werkcoach, leefondersteuning) werd zo maar stopgezet, psychologen die administratief werk van ontslagen mensen van administratie er maar bij moesten doen en dus niet meer toe kwamen aan overleg met mij als ik vragen had of als er een toekomstbesluit moest worden voorbereid bij instanties als UWV die momenteel alleen maar proberen een X percentage volledig afgekeurde mensen alsnog gedeeltelijk goed te keuren zodat ze over de schutting bij de gemeentes kunnen worden geflikkerd. Ik heb de begeleiders en professionals van de (in mijn geval twee) mensen die ik onder me heb aangesproken maar daar kwam het burgemeester-in-oorlogstijd gedrag naar boven. Ik vind dat de professionals daarmee hun cliënten maar ook zichzelf te kort doen.

Ik ben zelf onderzoeker en heb geleerd dat wij ideaal zijn voor leidinggevenden, namelijk dat “ze kunnen jullie heel hard uitknijpen (ons meer zooi op de nek hangen) terwijl er steeds geen bloed uitkomt”. Dat geldt nog veek meer voor betrokken zorgverleners, waar Noortje haar partner een heel duidelijk voorbeeld van is. We zetten tandjes bij, en nog meer tandjes, en nog meer tandjes zelfs als het al niet meer normaal is en dan zetten we nog tandjes bij. Ten koste van onszelf. Ondertussen branden de beste hulpverleners af en gaat de zorg die ik vind passen bij onze maatschappij zienderogen achteruit.

Mocht ik de indruk wekken dat ik zorgverleners verantwoordelijk hou voor de situatie dan vind ik dat vervelend want het zijn in mijn ogen, zoals eerder gezegd, de leidinggevenden van instellingen en verantwoordelijke politici en parlementariërs die dit als eerste willen of laten gebeuren (in mijn ogen is dat hetzelfde). Maar zij zullen pas in actie komen als het stemmen gaat kosten. En dat gebeurt pas als er serieuze zichtbare ongelukken gebeuren (iemand hierboven repte van de moor dop Els Borst), of als er massaal in opstand wordt gekomen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#45 Noortje

@frankw Ik denk dat de enige weg die nog werkt, wanneer je het even toespitst op medewerkers in de GGZ, is staking. Dit gaat echter zo tegen het hart van veel zorgverleners in dat ik dit niet snel zie gebeuren. Het is hetzelfde dilemma waar onder meer huisartsen, onderwijzers, verpleegkundigen of politieagenten mee zitten: de consequenties kunnen vrij fors zijn. In geval van de GGZ: toename suicides.
Wat ik ook echt mis is de vakbonden die een rol in nemen; die neuzelen over de ouwelullendagen etc ipv de uitholling van dienstverlening en kwaliteit van werk.

Zelfstandig hulpverleners hebben al incidenteel hun verzet getoond door weg te gaan uit de GGZ (eigen praktijk starten) en wurgcontracten met het zorgkantoor weigeren. Zij zitten zelf nu veelal met de gebakken peren door terugval in inkomsten.

Schippers heeft ongelooflijk goed het spel van verdeel en heers gespeeld in de zorg. (Met als argument: de kosten van zirg zijn te hoog, we zijn bijna de hoogste van de wereld! Hierbij onvermeld latend dat Nederland een andere rekenmethide hanteert, we zijn op genied van cure een middenmoter. We scoren alleen heel hoog op care (denk aan langdurige opvang verstandelijk beperkten) en rekenen die kosten mee in het plaatje itt tot andere landen waar de overheid hier veel minder aan bijdraagt. Onder mom van “duur” wordt nu ook de cure afgeknepen. Framing. )

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#46 6822

In vakblad de psycholoog van februari 2016 (niet te verwarren met de supermarktglossy psychologie) schrijft W. Gotink, hoofdredacteur van GGZTotaal, een artikel over de grof geld verdienende bestuurders in de GGZ.
Het zeer lezenswaardige artikel sluit af met een aantal opmerkingen waaruit blijkt dat bestuurders niet helemaal blij zijn met hun naam op lijstjes van veelverdieners.
1. Zo spreekt M. Meerdink in 2014 op een nieuwjaarstoespraak zijn ergernis uit over de top 20 van veel verdienende bestuurders. Hijzelf stond op de vierde plek.
2. Het blad PSY zou de nek omgedraaid zijn, mede vanwege jaarlijkse terugkerende artikelen over best betaalde bestuurders.
3. Vorig jaar werd GGZTotaal bedreigd met een rechtszaak ivm met een publicatie over grootverdieners en de eventuele negatieve gevolgen voor de bestuurder.
4. GGZTotaal heeft alleen al dit jaar tientallen telefoongesprekken moeten voeren met afdelingen communicatie, in hun pogingen om hun directeur van de lijst af te krijgen.

Zoals in het onderwijs, zoals in de zorgverzekeringen, zoals in bijna elk goed doel, zijn het de bestuurders en de managers die het klimaat verzieken. Niet alleen jatten, ja jatten ja, zij het geld van hen die het nodig hebben, ook bepalen zij intussen keer op keer de spelregels, ten koste van de werkvloer die wel weet wat ze moet doen. W. Gotink concludeert terecht dat de geestelijke gezondheidszorg niet complex is, maar complex wordt gemaakt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#47 Noortje

@6822 de directie van PsyQ / Parnassia Bavo groep verdient ook ruim de Balkenende norm. Den Haag eiste meermalen subsidie terug vanwege niet houden aan Balkenende norm.
Directie Parnassia is vervolgens naar de rechter gestapt. Parnassia is een instelling met tientalle entiteiten, veelvuldig ook BV’s die samen met een commerciële partij worden uitgebaat. De rechter gaf de bestuurders gelijk, want de subsidie was aan een van de dochterbedrijven (Brijder) verstrekt.

Schiet mij dan maar lek… En kudos voor de gemeente Den Haag.

http://www.zorgvisie.nl/Financien/Nieuws/2012/9/Den-Haag-straft-zorginstellingen-voor-overtreden-Balkenendenorm-ZVS014774W/

https://nrccarriere.nl/artikelen/gemeente-den-haag-kort-instellingen-om-hoge-salarissen

http://www.denhaag.nl/home/bewoners/to/Den-Haag-pakt-topinkomen-terecht-aan.htm

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#48 6822

@47: De directie, niet de hoofdredacteur neem ik aan?
Ik moet zeggen dat ik ook niet heel diep in de materie zit. Ik heb toegang tot het vakblad, maar niet omdat ik bij het NIP geregistreerd ben, of uberhaupt in de GGZ werk.

En kudo’s where kudo’s due: Den Haag ziet er dan idd goed uit.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#49 frankw

En dan Noortje @47 is er inderdaad nog maar een mogelijkheid die je stelt in @45, namelijk in staking gaan. Immers of een zorgverlener tijdelijk zijn werk niet doet om te voorkomen dat hij of zij permanent afhaakt lijkt me dan echt te prefereren. Ik begrijp overigens dat een deel van de hulpverleners een stakingsverbod zou hebben vanwege het in gevaar brengen van zorg aan de patiënten, al weet ik dat niet zeker. Liever staken dan het afbranden van hulpverleners denk ik, maar ik heb in deze gemakkelijk praten.

Ik zou nu wat aardigs willen zeggen om het geploeter dat jij meemaakt een hart onder de riem te willen steken, want ik heb in mijn vrij lange ervaring met kwetsbare talenten zo vaak geweldige hulpverleners meegemaakt die echt het verschil uitmaken voor mensenlevens (en by proxy ook voor ons als maatschappij als geheel). De waardering komt misschien niet goed tot uiting in de discussie.

Overigens de richting van het lijntje waar we nu naar gaan (belachelijke verdiensten van top instellingen die daarmee duidelijk aangeven dat ze niet aan de kant van de kwetsbaren staan maar juist tegenover hen) verdient wat mij betreft een eigen discussielijn.
@ 6822, heb je toevallig een linkje, want dan kan ik er een waanlinkje van maken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#50 frankw

Nog even op de kosten van @45 Noortje. Als ik het goed heb zijn wij in de laatste jaren van middenmoter naar de top gestegen als het over zorgkosten in Europa gaat. Precies in de tijd van de introductie van de marktwerking. Ik weet niet meer waar het linkje daarvan is, die probeer ik nog te vinden. We lijken qua kosten richting de VS te gaan waar marktwerking een heel groot “succes” is (not really).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#51 6822

@49: Sorry geen linkje. Wel naar het NIP
http://www.psynip.nl/website-home.html
Maar het artikel staat op het ledennet en daar heb ik geen toegang toe en dus ook geen linkje naar. Ik heb er geen code voor, aangezien ik geen psycholoog ben. Ik lees het blad (de papieren versie) zogezegd over iemands schouder mee.
Helaas, want zoals ik zei, zeer lezenswaardig.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#52 frankw

Thx 6822, ik ga even achter de schrijver aan.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#53 Noortje

ha Frank,

Had ik er dan toch maar een stukje over geschreven, dan was het een kwestie van knippen en plakken geweest. Mijn comments (waarin ik dit ruimschoots omschreef) kan ik niet meer vinden. Een poging, zonder opnieuw uren alle OESO docs in te duiken ;)

Bij onderstaande links heb ik niet mneer gecheckt of het uit 2011 of 2015 komt, maar het overall beeld is niet drastisch sinds Schippers aan het roer staat. Behalve dat de zorgkosten als totaal nog steeds bezig zijn met een vrije vlucht.

Wereldwijd wordt onderscheid gemaakt tussen Cure (artsen, ziekenhuizen) en care (langdurige zorg zoals instellingen, voorheen AWBZ, nu WLZ). De OESO houdt al heel lang cijfers hiervan bij.

Wanneer je cure en care samen neemt zijn we een van de duurste landen ter wereld:
http://www.oecd.org/els/health-systems/Briefing-Note-NETHERLANDS-2014.pdf

Wanneer je echter appels met appels en peren met peren gaat vergelijken komt er een beeld uit waar het beleid op gericht zou moeten zijn: vergelijk cure met cure en care met care.

Wat betreft cure is Nederland een middenmoter. We doen zelfs relatief weinig medische handelingen ten opzichte van buurlanden!
http://www.oecd.org/els/health-systems/Health-at-a-Glance-2013.pdf
Pagina 161

In een wat oppervlakkig stukje van de Correspondent staat het verhaal over kosten cure en care ook: https://decorrespondent.nl/164/Wat-kost-de-zorg-/6304980-a8533cec

Wat betreft care is Nederland duur. Grofweg 44% van de zorgkosten valt hieronder
http://www.commonwealthfund.org/~/media/files/publications/fund-report/2015/jan/1802_mossialos_intl_profiles_2014_v7.pdf
pagina 93 e.v.

http://www.oecd-ilibrary.org/docserver/download/8113161ec079.pdf?expires=1456666732&id=id&accname=guest&checksum=D49CD275C97CD8D5931E38AA6A8CCF95

Dat komt omdat er op een andere manier gefinancierd en gerekend wordt dan elders. Wij hebben historisch gezien ALLE vormen van verzorging onder zorg laten vallen (Thuiszorg, instellingen, dagbesteding, etc). Waar in andere landen dit anders gefinancierd wordt, of mensen gewoon thuis bleven wonen.

Zou Schippers het nou niet hebben over kosten van de ZORG maar die van CARE, dan zou ze niet in staat zijn het spel van verdeel en heerst te spelen. In haar visie moet iedereen beperkte basiszorg zonder keuzevrijheid krijgen, en alles erbovenop verzeker je zelf bij of krijg je niet. Vooral veel niet. Door consequent over de hoge kosten van zorg in de breedte te spreken – en de oliedomme pers die dit keer op keer overneemt, en ook hier in de comments op Sargasso zie ik het steeds weer langskomen – kan ze zorgverzekeraars een dominante rol geven bij zorginkoop, ook bij apothekers, ziekenhuizen en vrij gevestigd specialisten of zorgverleners.

Onder het mom van dure zorg, voert ze een visie door waar nog maar nauwelijks op gealarmeerd wordt: iedereen ziet dat de kosten te hoog zijn en niemand wil op zijn geweten hebben die idioot te zijn die Nederland financieel de afgrond in stuurt. Dus praten we na” Jaja, er moet inderdaad iets aan de zorgkosten gebeuren. Straks kunnen we het niet meer betalen, met die ouderen en vluchtelingen enzo..”

Dat is de vraag/ oplossing echter niet. De juiste vraag zou zijn: waar ligt het probleem? En daar iets aan doen. Daar kies je politici voor en heb je beleidsmakers voor. Althans, dat hoopte ik.

Dan even stapje naar de GGZ:
http://www.oecd.org/els/health-systems/MMHC-Country-Press-Note-Netherlands.pdf
Ook hier weer: cure valt mee, care (bedden) is duur. Dus schrappen we de bedden, maar schrappen we gelijktijdig aan de behandelzijde (cure) ook e.e.a. en verhogen we de toegangsdrempel. Snap jij het nog?

Overigens kan je zelf spelen met de cijfers: http://stats.oecd.org/index.aspx?DataSetCode=HEALTH_STAT

Tot slot de kostenstijging sinds de marktwerking: ja, daar zijn inmiddels forse indicatoren van. Diverse stevige publicaties over verschenen. Lastige is echter dat jaarlijks de zorgwetten wijzigen. Dus blijft moeilijk te vergelijken. Maar achterkant bierviltje: we bezuinigen en bezuinigen op zorgdienstverlening, en de kosten gaan omhoog. Rara.. Bij de zorgkantoren en de “managementorganisaties” en overige inderecte kosten. Zie ook eerder linkje op sargasso dat we meer en meer zelf gaan betalen aan de zorg. Maar grootdeels verkapt (bijvoorbeeld via salaris, werkgevers, BTW).

Ik heb alleen ff geen tijd dit nu nog op te zoeken. Bovendien is het me te mooi weer nu. Komt wel!

PS. Aan zorgprofessionals eigen, aardige woorden helpen minder dan een patiënt die na 20 jaar depressies weer een (voor hem) zinvol leven opbouwt. Daar blijft, zelfs in beperktere mate, de lol in zitten en en bevrediging :)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#54 frankw

Ha Noortje,

Dank (voor je extreem goed gedocumenteerde post)!!!! Er valt zo veel over te zeggen wat je schrijft, maar het is samen te vatten als dat dit een eigen post verdient. Overigens wel een nieuw inzicht voor mij dat we zoveel bedden hadden in de GGZ, mijn indruk was altijd dat die sinds het beleid van de patiënt terug naar de samenleving van Kabinet Kok (ergo op straat flikkeren) wel naar beneden zouden zijn gegaan. Mijn indruk is dus mogelijk niet juist en relevant om de hervormingen die nu plaats vinden beter te begrijpen.

Over het laatste wat je schrijft, mensen die over een drempel komen, daarover kan ik het alleen maar hartgrondig eens zijn en geldt niet alleen hulpverleners. In mijn wereld is dat een jong iemand die helemaal het schoolsysteem is uitgeklapt met zware problematiek een plek te zien vinden waarin ze op haar manier goed en regelmatig kan werken, ons echt helpt met zaken en tegelijkertijd vaak weer straalt en groeit in plaats van met gesloten gordijnen in een klein hok te zitten wegkwijnen.

Nogmaals dank, wat een superstuk en veel groetjes aan de zon (ben net zelf terug) :) )

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#55 Johanna

Maar zij zullen pas in actie komen als het stemmen gaat kosten. En dat gebeurt pas als er serieuze zichtbare ongelukken gebeuren (iemand hierboven repte van de moor dop Els Borst), of als er massaal in opstand wordt gekomen.

@44 Dat vrees ik ook. En in het geval van serieuze ongelukken gaan we dan de vraag stellen waarom dit kon gebeuren en bedenken we nieuwe regels en procedures om het te voorkomen. Waardoor de administratieve druk nog verder wordt opgevoerd en iedereen risicomijdend gedrag gaat vertonen. Zie Dossier Jeugdzorg.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#56 Johanna

Ook @44
Ik ben zelf onderzoeker en heb geleerd dat wij ideaal zijn voor leidinggevenden, namelijk dat “ze kunnen jullie heel hard uitknijpen (ons meer zooi op de nek hangen) terwijl er steeds geen bloed uitkomt”.

De ultieme legitimatie voor de bezuinigingen. Het feit dat je verder kunt uitknijpen zonder dat er bloed uitkomt, betekent dat er nog spek op zat dat je kan wegsnijden.

Merk trouwens op dat die bezuinigingen vaak betrekking hebben op psychische aandoeningen. De gedachte zoals hier ook door Lutine verwoord zal daar zeker mee te maken hebben. Allemaal aanstellerij. Werp drempels op en mensen genezen vanzelf. Niet dus.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#57 Inca

(@Noortje, Ha, ik ben blij dat mijn gedachtegoed nog een beetje leeft.)

De belangrijkste shift die zorgmedewerkers volgens mij moeten maken is dat ze beseffen dat ze niet helpen aan betere omstandigheden door zich te overwerken, en dat ze de patienten niet benadelen als ze gaan staken.
Ook al voelt dat zo op hele korte termijn, uiteindelijk is het niet zo. Het is vooral je eigen gevoel dat het erger is om te zeggen ‘we werken vandaag niet’ dan ‘ik zal de arts vragen om u terug te bellen’ terwijl je weet dat het niet gebeurt. Voor de patient is het effect op lange termijn redelijk vergelijkbaar: geen zorg. Het is eerste is confronterender: je bent je ten volle bewust van je afwijzing. Het tweede is ongemerkt, niemand is echt verantwoordelijk, het glipt er gewoon moeiteloos tussendoor en niemand ziet het. Maar de afwijzing is daarom niet heel erg anders. (En een of twee keer kun je er nog wel mee weg komen als zorg. Maar op een bepaald moment verspeel je het vertrouwen. En dat heeft alleen maar meer agressie en afwijzing tot gevolg.)

Als professional moet je in staat zijn om die afstand te kunnen nemen om te weten dat wat op korte termijn fijn voelt (ook voor jezelf) niet altijd hetzelfde is als wat op lange termijn noodzakelijk is.

Verder valt het me op, ook op allerlei andere terreinen in de maatschappij trouwens, dat mensen verwachten dat je nauwelijks hoeft te vechten voor je idealen en principes. Een veelgestelde vraag op fora is bv ‘mag de winkel dat doen’ en het antwoord is vaak ‘nee, dat mag niet’ – maar het punt is dat je er met die simpele constatering niet bent, dat recht moet je vervolgens wel gaan halen. En dan ben je er niet met af en toe een stukje in de krant en 1 staking 4 jaar terug. Als dat niet genoeg is en de situatie nog steeds onwenselijk en onwerkbaar is, dan heb je dus blijkbaar meer nodig. Dat mag dan wel niet zijn waar je voor gekozen hebt als zorgmedewerker… maar… de optie om een leven vrij van moeilijke ethische dilemma’s te leven is er niet altijd. Als je in de oorlog leeft MOET je keuzes maken, ook al is het niet jouw keuze dat die dilemma’s op je pad geworpen worden. Als zorgmedewerker bevind je je volgens mij ook in die positie. Mensen in de zorg hebben niet gekozen voor een politieke carriere, dat snap ik, maar als patienten het nodig hebben dat er iemand voor ze opkomt dan is dat toch deel van het geheel van zorg. En dus ook plicht van de zorgmedewerkers. Want wie komt er nog op voor de patienten als de professionals zelf niet aan de noodrem trekken?

@Johanna: hoewel een groot deel van de problemen zonder meer veroorzaakt worden door een neoliberaal beleid en een neoliberale minister die geen interesse hebben in medemenselijkheid en zorg en dat soort soft geneuzel, zit er binnen de GGZ, net als binnen de ziekenhuiswereld of jeugdzorg bv, wel degelijk heel wat fout.

De zorg bestaat niet uit louter goedwillende hardwerkende integere mensen die alleen goedwillend werk doen. Door allerlei factoren zijn er structuren en gewoontes ingeslopen die schadelijk zijn. Geslotenheid en totaal gebrek aan transparantie bv (zowel op financieel als op zorginhoudelijk vlak), een te stricte hierarchie waarbij de top in veel gevallen weinig kritiek kan verdragen (denk ook aan artsen die niet open staan voor de input van het verplegend personeel.) Communicatieproblemen. Risicomijdend gedrag.
Dat ze ontstaan zijn is cultuurhistorisch en menselijk volkomen te begrijpen. Maar dat maakt ze niet minder problematisch.

En doordat er genoeg mis is, waar men niet heel erg openlijk over durft te spreken, kan het ook makkelijk gebruikt worden door zowel de minister als de verzekeraars als emotionele chantage. (“Kijk, er wordt zoveel gefraudeerd, we moeten ze harder aanpakken, meer controleren, minder geld geven.”)

De reactie van de zorgverleners is vervolgens nog meer terugtrekking in zichzelf, een nog defensievere houding, nog meer risicomijdend gedrag. (Zowel van de instellingen als geheel, als van veel individuele medewerkers die ook de ruimte niet hebben, ook geestelijk en emotioneel niet, om goed te handelen.)

Dat is een heilloze weg. Hoeveel begrijpelijk het ook is dat de dingen zo lopen – het blijft een verkeerde weg en het is alleen maar te veranderen door te besluiten dat we het werkelijk anders willen en we daar zelf moeite voor willen doen. Inclusief een boel lastige keuzes, en handelen waar moed voor nodig is.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#58 Noortje

@inca jaja wanneer zinnige mensen zinnige dingen zeggen lees ik goed, zelfs al ben ik het er niet (helemaal) mee eens ;)

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#59 Lutine

@56

De gedachte zoals hier ook door Lutine verwoord zal daar zeker mee te maken hebben. Allemaal aanstellerij. Werp drempels op en mensen genezen vanzelf. Niet dus.

Ik zou het op prijs stellen als je niet uit mijn naam spreekt.
Met name omdat je het niet begrijpt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#60 Noortje

@lutine je trekt jezelf terug uit de discussie. Dit is het risico dat je dan loopt.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#61 Lutine

@60

De wijze waarop je mij tegemoet treedt in @31 is van dien aard dat ik een discussie verder niet zinvol acht. Datzelfde geldt voor meerdere reacties. Iemand als Tom Boer daarintegen in @38 sta ik op een normale manier te woord. Het is niet zo dat ik mij terugtrek in het algemeen. Het was tegen jou in het bijzonder en tegen een aantal anderen ongezegd.

Dat alles wil niet zeggen dat men mij woorden in de mond moet leggen die ik niet gezegd heb. (Allemaal aanstellerij.)

Ik heb niet de specifieke behoefte of wens om begrepen te worden. Doch het is respectvol om zaken die onbegrepen zijn gewoon te laten rusten. Dat vind ik redelijk in het intermenselijk verkeer.

  • Vorige discussie