ANALYSE - Een meerderheid van de Tweede Kamer lijkt zich volgens RTL Nieuws te keren tegen de ophoging van de accijns op benzine, die per 1 januari ingevoerd wordt. Of eigenlijk tegen het afschaffen van de tijdelijke korting, die na de tweede invasie van Rusland in Oekraïne is ingesteld. Het behouden van de korting vergt 1,2 miljard Euro. Een behoorlijk bedrag om dekking voor te zoeken. Gelukkig is er een fraai rapport van SOMO over fossiele subsidies beschikbaar. Daarin staat per regeling hoeveel geld er mee gemoeid is. Daarom hieronder een aantal ideeën voor de Tweede Kamerleden om dekking te zoeken en meteen de demonstranten op de A12 tegemoet te komen (niet uitputtend, daarvoor verwijs ik je naar het rapport van SOMO):
- De BTW vrijstelling op niet-zakelijke vliegtickets afschaffen. Gederfde inkomsten voor de staat 1,2 miljard Euro in 2022. Nadeel: vergt Europese instemming. Dus niet regelbaar bij behandeling belastingplan.
- Afschaffen van de vrijstelling gasbelasting voor niet-energetisch gebruik. Gederfde inkomsten voor de staat 79 miljoen Euro in 2022, een druppel op de gloeiende plaat.
- Doorwerking van de degressieve structuur voor niet-energetisch gebruik gas. Gederfde inkomsten voor de staat: 892 miljoen Euro, dat klinkt al beter. Daar valt samen met afschaffen van de vrijstelling gasbelasting zeker 10% tot 25% van de dekking te halen. Bevordert meteen het beleidsdoel circulaire economie, waar we fors mee achterlopen volgens PBL.
- Afbouwen van de regelingen voor de glastuinbouw, samen goed voor 1 miljard Euro in 2022. Afschaffen van het verlaagd tarief voor de glastuinbouw en de inputvrijstelling WKK voor gas levert samen 229 miljoen Euro op. Maakt de tabellen voor energiebelasting ook simpeler. Deel van de doorwerking degressieve structuur gas afschaffen levert nog wat meer op. Deelname aan ETS kan geen argument meer zijn, want daar zijn de meeste tuinders met behulp van het Rijk uitgestapt.
- Afbouwen van de regelingen voor staal en andere energie-intensieve processen: 148 miljoen Euro gederfde inkomsten in 2022. Maak je alleen geen vrienden mee bij de basismetaal en Tata, maar wel op de A12.
- Afbouwen van de regelingen voor de olieverwerkende industrie. Deze zijn samen goed voor 2,4 miljard Euro gederfde inkomsten in 2022. Maak een afbouwplan in 4 jaar en voor 2024 haal je zo’n 600 miljoen Euro op, de helft van de benodigde dekking.
- Afbouwen van de vrijstelling verbruik eigen gas bij olie- en gaswinning levert op basis van 2022 zo’n 171 miljoen Euro extra overheidsopbrengsten op. Voordeel is dat dat vooral ten koste van de winstgevendheid zal gaan (niet iets waar olie- en gasbedrijven de afgelopen jaren over te klagen hebben gehad), omdat het een wereldmarkt is waar de winners van olie en gas prijsvolgers zijn. De subsidie voor gasopslag zou ik nog een jaartje laten staan, eerst even kijken hoe we de winter doorkomen.
- Regelingen rondom emissierechten. Tegenover een opbrengst van 1,1 miljard Euro staat nog steeds de verstrekking van 3,3 miljard Euro aan gratis rechten. In de top 10 van grootste ontvangers van gratis rechten staan olie- en gasbedrijven als Shell, ExxonMobil, BP en Total Energies. Geen van hen heeft te klagen over slechte winstcijfers, dus gewoon betalen voor de rechten vanaf 2024. Verwachte opbrengst op basis van 60/Euro per ton (huidige prijs 80 Euro/ton) bedraagt zo’n 500 miljoen Euro.
- Afbouw van regelingen voor fossiele elektriciteitsopwekking levert 4,7 miljard Euro op. Ruim de helft van wat er dit jaar aan SDE++ subsidie beschikbaar is… Afschaffing van de vrijstellingen op kolen-, olie- en gasbelasting voor elektriciteitsopwekking levert 450 miljoen Euro op. Dat maakt de stroomprijs duurder, waarmee de uitgaven aan SDE++ in 2024 lager uit zullen vallen. Wanneer ook nog een hapje uit de degressieve structuur van de energiebelasting op gas wordt aangepakt kan het bedrag verder oplopen, waarmee de benodigde SDE++ subsidies dalen.
- De degressieve tariefstructuur aardgas kost de staat 2,1 miljard Euro. Het dubbele van wat nodig is om de verlaging van de benzineaccijns in stand te houden. Bouw de structuur in 4 jaar af en je hebt volgend jaar zo’n 500 miljoen Euro extra opbrengsten. Natuurlijk zullen bedrijven op zoek gaan naar alternatieven en besparingsopties, waardoor de opbrengsten op termijn dalen. Voor de echte fijnproevers zou je nog een uitzondering kunnen maken voor aardgasgebruik bij bedrijven die onder ETS vallen. Dat heeft wel effect op de opbrengsten van de afbouwmaatregel.
- Rechttrekken van het lage tarief van aardgas t.o.v. elektriciteit kan 5,3 miljard opleveren en de overstap van aardgas naar alternatieven een boost geven. Het lastige is wel dat het netwerk niet overal gereed is om een dergelijke overstap aan te kunnen en dat er groepen mensen, organisaties en bedrijven zijn die de investeringscapaciteit niet hebben om een snelle overstap te maken. Het is dan ook logischer om hier een meerjarig plan voor te maken van 7 tot 10 jaar, met ondersteuning voor wie de investeringscapaciteit voor een alternatief mist.
De maatregel waar het meest over gesproken wordt (degressieve structuur elektriciteit) heb ik bewust niet genoemd. Die kan best nog even blijven bestaan als extra prikkel voor elektrificatie bij grootverbruikers, al vraag ik me af of mensen zitten te wachten op alle extra zonnevelden, windparken en kerncentrales die nodig zijn om die stroom te leveren. Het gaat ook om een forse post van 4,2 miljard Euro in 2022.
Ik wens de politieke partijen veel wijsheid in het zoeken naar dekking voor het behoud van de accijnskorting op benzine op zo’n manier dat de demonstranten op de A12 het gevoel krijgen dat er werk wordt gemaakt van hun acties. Ook wel zo fijn voor politie, automobilisten en niet te vergeten voor het klimaat. Het afbouwen van fossiele subsidies sluit ook aan bij de oproep van een groep prominente economen in het Financieel Dagblad. Onderzoek van het CPB laat zien dat de effecten op de economie beperkt zijn. Er vind wel verplaatsing naar buiten de EU plaats, maar het Carbon Border Adjustment Mechanism zal het effect daarvan beperken. Als het al niet beperkt wordt door klimaatbeleid in andere landen.
Reacties (22)
Hallo Krispijn.
Je overzicht en realistische planningen geven m.i. goed aan dat politici voldoende opties voor maatschappelijk beleid hebben.
En er zijn nog talloze mogelijkheden meer om de staatskas te vullen voor maatschappelijk beleid, -uitgaven en -investeringen: Zoals differtentiatie in btw voor gezonde en minder gezonde voeding, of duurzaam geteelde voeding versus niet duurzame voeding, extra belasting van hoge winsten, inkomens en vermogens, ook transactiebelasting op aandelen, belastingheffing op export van niet duurzame agrarische producten, extra winstbelasting op transacties onroerend goed en bouwprojecten van niet sociale aard, het fossiele autorijden extra te belasten ten gunste van het ov en subsidies EV’s etc.
Dit alles om de tegenovergestelde, meer maatschappelijke alternatieven te ondersteunen en te financieren. Zo krijgen we een eerlijker, socialere en duurzamere maatschappij door gerichte financiele prikkels.
De VVD heeft zelf al een plannetje bedacht voor de financiering:
Hiervoor was dat geld eigenlijk gereserveerd:
Helemaal VVD: geld dat eigenlijk was bestemd om te investeren in de toekomst gewoon lekker opfikken in je benzinetank.
Bij nader inzien is ‘opfikken in je benzinetank’ niet de beste beeldspraak. Dat zal zelfs de meeste VVD’ers te ver gaan, hoezeer ze ook van het opfikken van benzine houden.
Veel autoritten zijn overbodig, dus dan komt autorijden wil neer op opfikken.
Niet veel autoritten zijn en investering in de toekomst.
Wat betekent “Doorwerking van de degressieve structuur”?
“Doorwerking” = “effekt van”. Degressieve structuur = lagere belasting naarmate je meer gebruikt (of verdient).
Precies, en de doorwerking betekent in dit geval dat het effect van fiscale vrijstelling in 2 delen is geknipt. Een deel dat bestaat uit de vrijstelling van de huidige energiebelastingtarieven en een deel dat bestaat uit het effect van verlaagde energiebelastingtarieven voor grootverbruikers.
Het beste zou zijn om de tarieven van de kleinverbruikers te verlagen tot die van grootverbruikers. Ben je van een groot deel van de fossiele subsidies af.
Daarmee verlaag je de prijs en verhoog je de vraag naar energie. En we zijn in Nederland zo ontzettend voorstander van meer zonnevelden, windparken, < a href="https://www.omroepzeeland.nl/nieuws/15545383/alternatief-zeeuws-volkslied-als-protest-tegen-kerncentrales-valt-niet-in-goede-aarde">kerncentrales, biomassacentrales, aardwarmte etc. etc….
Een maatregel tegenhouden die de inflatie aanwakkert vervangen door maatregelen die de inflatie aanwakkeren lijkt mij weinig zinvol. Het is zaak de inflatie te temperen t.b.v. de bestaanszekerheid van lage en middeninkomens.
Je zal gewoon moeten bezuinigen of de groei van uitgaven remmen.
Je kan bovengenoemde maatregelen nemen on groen goedkoper te maken t.o.v. fossiel, waardoor je weer kan bezuinigen op het klimaatfonds.
En hoe zouden lagere prijzen voor groen dan geen effect hebben op de inflatie in de huidige krappe arbeids- en grondstoffenmarkt? En waar haal je de dekking voor die prijsverlaging vandaan? Uit een groter begrotingstekort?
Als je bijvoorbeeld de belastingkorting voor grootverbruikers voor grijs fossiel kleiner maakt en voor groene energie (inclusief groen fossiel, lees groene waterstof) groter kan dat budgetneutraal. Op dusdanige wijze dat grootverbruikers meer en meer op zoek gaan naar groen.
Daar kunnen ze ook aan voldoen met de inkoop van garanties van oorsprong uit IJsland of Italië. De interne Europese markt, dus onderscheid maken tussen herkomst naar land mag niet. Krijg je geen extra groene stroom of groene waterstof van in Nederland, anders was er al lang een onderscheid gemaakt in energiebelasting tussen groen en grijs.
Dan moet het Europees mogelijk gemaakt worden om onderscheid te maken in belasting tussen groen en grijs. Geheel de belastingkorting opheffen, omdat een deel fossiel is, jaagt de productie naar minder groene landen.
Net als dat importheffingen voor producten uit landen met een hoge groene productie lager zouden moeten zijn dan die voor landen met een lage groene productie.
Het antwoord op de (nog zelden aangetoonde) vlucht van productie naar minder groene landen heet CBAM. De algehele inwerkingtreding is vanaf 1 januari 2026:
https://www.belastingdienst.nl/wps/wcm/connect/nl/douane_voor_bedrijven/content/carbon-border-adjustment-mechanism-cbam
Gaat precies gebeuren waar ik bang voor was?
De fossiele subsidies worden gezien als een nieuwe bron van geld waar je naar behoeven mee kunt spelen. Ook kunt bewaren voor later. Dan ben je geen haar beter dan Hermans.
In plaats van CO2 vermindering na te streven en een gedetailleerd plan op te stellen hoe de subsidie het beste af te bouwen is, wordt dan gekeken waar je het meeste en makkelijkste geld kunt binnenhalen. Dus ook “vrijstelling gasbelasting voor niet-energetisch gebruik” links laten liggen want “maar 79 miljoen”.
Ga juist eerst kijken waar het effect op de CO2 uitstoot het grootst mag worden verwacht in plaats van de centen die er achter zitten.
Vergeet ook niet dat deze “geldbron” steeds meer zal gaan krimpen door minder verkoop van het onderhavige duurdere product, besparingen en transitie. Het is een soort gasbel die hopelijk snel leegloopt.
Als je op zoek bent naar dekking voor Euro 1,2 miljard dan ga je op zoek naar grote financiële posten.
Dat deze ‘geldbron’ steeds verder zal gaan krimpen is logisch, maar niet van belang bij het zoeken naar geld voor financiering van een tijdelijke maatregel. De kans dat de geldbron binnen 12 maanden opdroogt acht ik klein. Zo prijselastisch is de vraag naar de onderhavige producten nou ook weer niet.
Wat betreft het klein bier: het Kabinet heeft gisteren een tweetal wetsvoorstellen ingediend:
1) uitfaseren verlaagde energiebelastingtarieven voor glastuinbouw
2) uitfaseren vrijstellingen voor metallurgische en minerealogische procedés.
Wat nog mist is een totaalplan om alle fossiele subsidies stapsgewijs af te bouwen.
Ik zei nergens binnen 12 maanden, ik zelf denk eerder in 12 jaar, het lijkt me wel nog 12 maanden te gaan duren voor de eerste serieuze maatregelen in kracht treden.
Dan heb je enerzijds maatregelen met grote of kleine CO2 impact, maar anderzijds ook met grote of kleine economische impact.
Ik denk dat veel maatregelen ook alleen gefaseerd ingevoerd kunnen worden omdat anders de schok te groot wordt, dus dat totaalplan is hard nodig.
Gelukkig heeft men kracht getoond en voorgesteld de motorrijtuigenbelastingvrijstelling voor oldtimers (40+) op te heffen.
‘Nadeel: vergt Europese instemming. Dus niet regelbaar bij behandeling belastingplan.”
Klein applaus daarvoor. Het is campagne tijd en als je de gemiddelde Nederlandse politicus hoort spreken over wat ze gaan doen zou je haast denken dat Europese- en internationaleverdragen niet bestaan.
Je moet uitgaan van wat de beste oplossing zou zijn, daarna pas de beren op de weg onderzoeken.
Tegenstanders roepen juist maar wat graag dat iets tegen internationale verdragen is. Nou, dan gaan we dat veranderen, met of zonder de verdragspartners, als de burger af en toe ongehoorzaam mag zijn, dan moet een regering dat ook maar eens doen.
Vliegtax die met elke 100 km hoger wordt is gewoon een soort verkapte accijns, maar gewoon toegestaan.
Dat kan wel zijn maar bij verkiezingen binnen Nederland verkondigingen dat je x gaat doen terwijl x in bijvoorbeeld een Europees verdrag vast is gelegd is misleidende retoriek.
Daar gaat beslist u niet meer over, u wordt direct afgeschoten door de Nederlandse rechtelijke macht en als je die naar je hand zou weten te zetten word je afgeschoten door Europese rechters en als je die negeert volgen er escalerende sancties vanuit de unie.
Internationale verdragen opzeggen is een illusie, de consequenties daarvan zullen catastrofaal zijn voor een land van Nederlandse omvang dat ook nog eens in grote mate is verweven met de internationale markt.
Dan nog moet je dat streven in je verkiezingsprogramma zetten.
Anders kun je elk programma beginnen met “wij kunnen niks beloven want internationale verdragen bla bla bla, en die zijn altijd in het voordeel van bedrijven, het nadeel krijgen de burgers en het milleu”.
Hallo zeg, we stappen niet uit de EU.
Maar wel meer een veto uitoefenen binnen die EU, wat Polen en Hongarije kunnen, kunnen wij ook.
En nogmaals: Vliegtax die met elke 100 km hoger wordt is gewoon een soort verkapte accijns, maar gewoon toegestaan.