COLUMN - Voor werkgevers zijn vakbonden maar lastig. Daarom houden ze een vakbond het liefst in de greep met een eigen bedrijfsvakbond, ook wel ‘gele bond’ genoemd. Dat hoort niet, maar het gebeurt wel.
Ik dacht altijd dat de uitdrukking gele bond afkomstig was uit Amerika; waar “yellow” staat voor laf. Maar de oorsprong van ‘gele bonden’ ligt in Frankrijk bij de Federation Nationale des Jaunes de France. De definitie is volgens ILO:
A union limited to a single company which dominates or strongly influences it, thereby limiting its influence.
Een vakbond binnen een enkel bedrijf, welk de vakbond domineert of sterk beïnvloedt, om zijn invloed te beperken.
Bonden die het op een akkoordje gooien met een werkgever en de FNV buitensluiten, zijn dus niet per definitie gele bonden. Maar het feit dat het gebeurt en de daarop volgende verontwaardiging van de FNV, laat de zwakte van de Nederlandse vakbeweging zien. We zijn allemaal muizen, maar FNV is de grootste muis.
Sinds 2001 zien we steeds vaker dat kleinere vakbonden het op een akkoordje gooien met werkgevers. We zijn het te vaak niet eens met elkaar. Het Nederlandse gebruik dat ondertekening van een cao in veel gevallen een bijdrage van werkgever aan de vakbond ten gevolg heeft, maakt het niet eenvoudiger.
Immers, hoe afhankelijk zijn bonden van de werkgeversbijdrage en hoe vaak komt het voor dat zij bij het kruisje tekenen om de werkgeversbijdrage te innen? Wellicht stof voor een volgende blog. maar het maakt ze niet per definitie ‘”geel”.
Scandinavische praktijken
Afgelopen weekend was ik te gast bij Sanitas in Roemenië en dacht aan een ervaring een jaar of zes geleden; toen ik nog werkte voor de Europese Metaalbewerkers Bond en Nokia nog een succesvol bedrijf was. Het lijkt een eeuwigheid geleden.
Nokia wilde productiecapaciteit verplaatsen naar goedkopere landen. In dit geval van Bochum in Duitsland naar Jucu in Roemenië. Ik moest een Roemeense lid organisatie helpen voet aan de grond te krijgen op die nieuwe site.
Het was een hele grote nieuwe site op een behoorlijk afgelegen industrieterrein en geheel omgeven met hoge hekken. Werkers werden uit de wijde omgeving geronseld en per bus aangevoerd. De bus bracht en haalde de werkers tot binnen de hekken, zodat direct contact leggen niet mogelijk was. In de eerste maanden werd binnen de hekken een nieuwe bond opgericht en de bestaande bonden werden buiten gehouden.
Tegen de tijd dat de reguliere bonden enige leden telden, was er een cao en zat de zaak potdicht. Een duidelijk gevalletje “gele bond”, wat des te meer opviel omdat Nokia een onderneming was met een rijke vakbondshistorie in Finland. Ik heb al vaker betoogd dat de grote Scandinavische vakbondstraditie geen export product is gebleken. Ik moest de dialoog met en toegang tot het bedrijf op gang helpen en dat lukte zeer moeizaam.
Maar goed, ik wil wat verder met het “gele bond” verschijnsel.
IKEA
Een ander Scandinavisch bedrijf richtte in nota bene Nederland een eigen vakbond op. Misschien wel een voorbeeld voor Nokia in Jucu.
Op initiatief van Nederlander Albert Martens, op dat moment plaatsvervangend directeur van IKEA Nederland werd in 1992 de Werknemersvereniging Ikea Medewerkers, kortweg WIM opgericht.
De reden voor de oprichting was om met een eigen cao de algemeen verbindend verklaarde cao detailhandel in meubelen te omzeilen en zo de arbeidsvoorwaardenontwikkeling binnenskamers te houden.
Het was een slimme zet, want WIM beleeft volgend jaar een 25 jarig jubileum en heeft op papier nog steeds zo’n 20% organisatiegraad. Ik zeg “op papier” want als je bij WIM je lidmaatschap probeert op te zeggen, wat geen sinecure is, wordt je daarmee vanzelf “erelid”. Je mag dan niet stemmen over een cao-akkoord, maar blijft zonder te betalen lid.
Soms waaien documenten – die ik niet kan linken – zomaar mijn werkkamer binnen.
WIM heeft 1098 leden waarvan 743 betalende leden, dit is 14.8% van de medewerkers. De FNV heeft 12.3% georganiseerd. In de blauw-gele samenwerking moet de ruimte voor een echte bond die eisen stelt klein worden gehouden. Dus heeft WIM 355 feitelijk “verplichte” leden en kan IKEA nog steeds een cao afsluiten zonder FNV.
Ik vraag mij af waarom de andere betalende WIM-leden dit accepteren. Ik zou bezwaar maken of ophouden met betalen. Maar kennelijk is de wederzijdse liefde groter dan het tegengestelde belang.
Het wachten is op het moment dat IKEA de rekeningen van WIM moet betalen om FNV klein te houden. En dat is het moment dat IKEA-werknemers snappen dat het zo niet werkt.
Dat moment komt nabij, Albert Martens!
Deze column verscheen eerder op het weblog van Eddy Stam
Reacties (15)
Wat zijn de voorwaarden om een CAO bindend te verklaren?
Is een ere-lidmaatschap (of ander gratis lidmaatschap) hierbij relevant?
ah ouwe zeurpiet! dacht net aan je toen ik dit artikel las:
http://www.parool.nl/amsterdam/piloten-woest-over-grond-cao-klm-deelt-geld-uit~a4373714/
Beste Eddy, waarom denk je dat een bedrijf oud sourced naar een land met een mindere infrastructuur, opleidingsniveau en arbeidskrachten? Kostenbesparing. Dat gaat teniet als dezelfde kosten gaan gelden als in Finland. (duh)
@2: Dat wil niet zeggen dat je uitbuiting maar moet accepteren (duh)
@3: Wie zij “we”? Ik denk dat de Roemenen liever wel werk hebben zonder (Nederlandse) vakbond(sman) dan geen werk. Vakbonden zijn er voor de verdeling van winst tussen arbeid en kapitaal. Maar zonder kapitaal valt er geen winst te verdelen. Zie ook de casus van de start-up: nogal wiedes dat daar men niet op de ongevraagde bemoeienis van Eddy zit te wachten. Er moet kapitaal aangetrokken worden en dat gaat wat moeilijker met mr. Me Too op de achtergrond.
Jammer dat de vakbonden compleet te gronde zijn gegaan met een hoop leugens van buitenaf. Reken maar dat over twintig jaar heel de boel weer opgebouwd moet worden als de werknemer niets meer in de melk te brokkelen heeft. Maar het dan onmogelijk is gemaakt.
Als je bedenkt wat een framing is toegepast in de media. Niet best.
@4 Als werknemers geen bond willen waarom dan een gele oprichten om de echte eruit te houden? Wat jij doet is de propaganda van de werkgevers nablaten, Mr. Block.
@6.
Ja, dat viel mij ook al op. Helemaal gebrainwashed. 30 jaren neoliberale propaganda heeft zijn werk gedaan.
@6: dat is interessant omdat ik geen enkele werkgever ken.
Overigens zeg ik niet dat de werknemers geen bond zouden willen, maar wss niet te koste van werkgelegenheid. Als een Nokia tegen dezelfde kosten moet opereren in Roemenie, gaat ze niet naar Roemenie: ik neem aan dat je dat met mij eens bent?
@7: en voor iemand jonger dan 30! maar zonder dollen, een reden waarom steun voor de bonden onder jongeren afkalft is (mede) de focus op “verworven rechten” voor insiders en niet op werkgelegenheid voor outsiders. Zie ook de KLM-deal: +1% voor insiders en een hele 200 banen voor uitzendkrachten.
maar als het even uitkomt, misschien hebben de heer en dame tijd voor een inhoudelijke reactie?
@su: waarom de gele bond: werkgevers hebben natuurlijk ook belang bij arbeidsvrede
@8
Dat is een drogreden. Dat de werknemers zich laten vertegenwoordigen betekent nog niet dat de onderhandelingen ervoor zorgen dat ze eenzelfde mate van inkomen zullen ontvangen als hun Finse tegenhangers. Niet meteen in ieder geval.
@9 Het enige wat een gele bond oplevert is dat de werkgever altijd wint. Dat is niet in het belang van werknemers.
@1: Een bedrijfs cao kent geen algemeen verbindend verklaring (avv). De IKEA cao is juist afgesloten om de avv van de branche CAO te ontlopen. In principe kan een werkgever een cao afsluiten met elke bond, ongeacht het aantal leden. WIM heeft omwille van geloofwaardigheid de behoefte om middels hun ledental te bewijzen dat er brede steun is van werknemers. Nu zij leden verliezen, weigeren zij die leden uit te schrijven. Het zijn spookleden, die ik met een knipoog ereleden heb genoemd.
@4: Ongevraagde bemoeienis? In het geval Nokia werd de bemoeienis gevraagd door een bonafide Roemeense bond. In het start up verhaal was ik meer dan welkom, zolang ik het personeel niet organiseer. Werkgevers zijn bang van een vakbond omdat het een extra horde is. Maar ze willen wel graag fatsoenlijk lijken en hebben daar een vakbond voor nodig. En waar komt het idee vandaan dat vakbonden slecht zijn voor werkgelegenheid? Het aardige van deze voorbeelden dat het beide bedrijven zijn uit landen met een extreem hoge organisatiegraad. In Zweden is IKEA nog steeds een hele grote werkgever en vertrekt niet vanwege de sterke vakbond. NOKIA is ten onder gegaan aan de snelle ontwikkelingen en trends in de mobiele wereld, niet aan de ijzersterke Finse vakbonden.
Interessant artikel. Het zal voor een aantal organisaties en bedrijven in Nederland waarschijnlijk ook ideaal zijn, een ‘vakbond’ waar je loyale werknemers inzet die dan met het mangement een soort CAO opzetten zodat je mondige werknemers de mond kunt snoeren, onder het mom van een ‘wettig’ contract
Heel interessant inderdaad. Ik hoorde net in Nieuwsuur vandaag (19/9) dat werkgevers geen centrale loon akkoorden meer willen afspreken. Reden: bonden worden niet meer serieus genomen, ze hebben te weinig leden, jongeren worden geen lid meer en niemand is meer bereid actie te voeren. Te gelijkertijd pleitten van die linkse rakkers als Dijsselbloem en de Knot voor hogere lonen. Het kan verkeren.
Morgen (11:00) komt een stuk van mij op de site waarin ik ook even refereer aan de jaren zeventig: toen was er nog automatische prijscompensatie. Dat was ook niet goed, maar de bonden zijn in de jaren tachtig helemaal omgedraaid, en hebben juist te weinig loon geëist.
Juist nu is loonsverhoging belangrijk, niet alleen voor werknemers hier, voor heel Europa. Nederland heeft te lang werkloosheid geëxporteerd door de loonmatiging. Of, anders uitgedrukt, wij hebben gewerkt voor buitenland, en de verdiensten daarvan gingen naar de werkgevers. Wat is jouw visie op de jaren zeventig en het Akkoord van Wassenaar?