Geldverschuiving

COLUMN - Net voor de start van het World Economic Forum in Davos, waar dik honderd regeringsleiders en ruim duizend hoofden van internationale bedrijven de wereldeconomie bespreken, bracht Oxfam een rapport uit: het jaarlijkse overzicht hoe de verdeling van rijkdommen tussen landen en mensen zich ontwikkelt, zeg maar Oxfams kritische versie van The State of the World Union. Net als vorig jaar zijn de cijfers schokkend.

Afgelopen jaar kwamen er 165 miljardairs bij. Het vermogen van alle miljardairs ter wereld tezamen groeide met 12 procent, omgerekend liefst 2,5 miljard dollar per dag. Het totale bezit van de armste helft van de wereldbevolking daalde intussen 11 procent. Kort gezegd: de superrijken kregen er nog meer geld bij dan de allerarmsten verloren. Nog korter: de kloof tussen arm en rijk verdiept zich fors.

Terecht stelt Oxfam in zijn rapport, ‘Public Good or Private Wealth’, dat deze groeiende kloof tussen arm en rijk de strijd tegen armoede ondermijnt en zelfs vaak teniet doet. Deze almaar schever wordende verdeling schaadt werkelijk alle economieën en is wereldwijd een belangrijke motor voor publieke woede, maatschappelijke onrust en sociale wanhoop.

Want wat gebeurt er? De rijken – zowel individuen als multinationals – worden hoofdzakelijk rijker doordat ze, mede dankzij extensieve lobbies, door overheden worden ‘ontzien’ (want vestigingsklimaat! trickle down! die mensen hebben dat toch zelf verdiend!) en zodoende minder belasting hoeven te betalen. Voorts mijden en ontwijken ze belastingen dat het een aard heeft, plegen ze her en der belastingfraude (CumEx!), en weten ze, door met kapitaal te schuiven, overal gunstige regelingen te benutten. Het netto resultaat is dat bedrijven als Amazon, Shell en Apple amper belasting betalen.

Overheden houden vervolgens weinig geld over voor publieke diensten, van onderwijs en gezondheidszorg tot infrastructuur en milieumaatregelen. De lasten daarvan wegen – u raad het vast – zwaarder voor iedereen die minder geld te makken heeft. Zo plant de scheve verdeling zich voort: wie rijk is, ontspringt de dans, wie weinig geld heeft, heeft steeds minder middelen om zichzelf te redden. En tot overmaakt van ramp wordt op onderwijs, zorg, openbaar vervoer en toeslagen bezuinigd, maar nemen de controles op mensen met uitkeringen toe: ze zouden eens misbruik maken van dat weinige geld dat ze ontvangen.

Oxfam bepleit een wereldwijde vermogensbelasting van 0,5 procent op het vermogen van de 1 procent allerrijksten ter wereld. Met dat geld kunnen de 262 miljoen kinderen die momenteel geen onderwijs krijgen, alsnog geschoold worden, en 3,3 miljoen mensen van levensreddende zorg worden voorzien.

Wat meer zou helpen: zorgen dat multinationals voortaan proportioneel belasting betalen, belastingontwijking en -vermijding drastisch aanpakken, en het leger sociale controleurs omscholen tot kapitaalinspecteurs.

Deze column van Karin Spaink verscheen eerder in Het Parool.