Geld krijgt overal asiel

ELDERS - Rijke Europeanen die een schuilplaats zoeken voor hun geld kunnen nog steeds in veel landen terecht.

Belastingparadijzen zijn in het nieuws. Nederland werd ontmaskerd als belastingparadijs. ‘Fiscale rechtvaardigheid eindelijk een hot issue,’ lazen we op Sargasso. Het Europees Parlement sprak zich in een 75 punten tellende resolutie uit voor maatregelen tegen belastingontduiking. In juli schaarden veertig landen zich achter hervormingsvoorstellen van de OESO.

Maar nu de daden. Deze week kwam de Tweede Kamer van een koude kermis thuis.  De belangrijkste spelers in de Nederlandse route voor belastingontwijking weigeren uitleg te komen geven. ‘Een schoffering van het parlement,’ vindt Kamerlid Jesse Klaver van GroenLinks en mede-initiatiefnemer van de hoorzitting. Maar wat zou één nationaal parlement in deze kwestie kunnen betekenen?

Het Centraal Planbureau onderzocht de belastingontwijking en maakt een onderscheid tussen doorsluislanden en ’tax havens’. Nederland is een doorsluisland.

Het verleggen van investeringsstromen om fiscale redenen gebeurt over een netwerk van landen. Bilaterale verdragen ter voorkoming van dubbele belasting dragen bij aan de aantrekkelijkheid van routes via Nederland (…) De belastingverdragen moeten gezien worden in het licht van vestigingsplaatsconcurrentie tussen landen. Daar zitten twee kanten aan. Verminderde opbrengsten van belasting op kapitaalinkomen kunnen nationale overheden disciplineren tot het efficiënter voortbrengen van publieke voorzieningen. Tegelijkertijd komt de maatschappelijk gewenste herverdeling onder druk.

Een onthullende constatering: multinationals die nationale overheden “disciplineren” (en parlementen kunnen negeren).

Is er iets tegen te doen? De oplossing is eenvoudig: ‘Eenzijdige maatregelen tegen de nadelige gevolgen van internationale belastingplanning van multinationale ondernemingen (zullen) weinig effect hebben. Hogere effectieve belastingen op kapitaalinkomen leiden ertoe dat de buitenlandse investeringen via andere landen geleid worden. Internationale samenwerking kan effectief zijn als landen bindende afspraken met elkaar maken.’

Nationale staten of ze nu doorsluislanden zijn of ’tax havens’ zullen nooit de eerste stap zetten. Dat kost te veel en de belastingconcurrentie is nu groter dan ooit. Europa heeft ook nog genoeg plekken waar oude tradities het geld beschermen. Luxemburg, Oostenrijk (EU) en Zwitserland (niet-EU) staan onder (milde) internationale druk. Maar wat gebeurt er in de kleintjes: Liechtenstein, Andorra, San Marino, Monaco?

De Britten hebben hun eigen asielcentra voor de rijken. De eilanden Jersey, Guernsey en Man vallen buiten het bereik van het Verenigd Koninkrijk en de EU rechtstreeks onder de Britse Kroon. Maar indirect voelt men op deze eilanden wel dat er wat in hun status gaat veranderen, schrijft de Spaanse krant Vanguardia. Maar dat gaat vooral ten koste van de bewoners “die opdraaien voor de btw-stijging, een verhoging van 3 procent, om de teruglopende inkomsten door de groeiende druk op belastingparadijzen te compenseren”. Want hier zijn de asielzoekers heilig. “Naar schatting verbergt alleen Jersey al 600.000 miljoen euro aan ontdoken belasting op rekeningen en in fondsen bij vijftig internationale banken. Ruim de helft van de 98.000 inwoners bestaat uit bankiers, accountants, advocaten en financieel adviseurs.” En al die protagonisten van het grote geld zullen naar anderen wijzen als ze geconfronteerd worden met maatregelen voor een rechtvaardiger belastingbeleid. Als wij meewerken, zoeken de rijken gewoon elders een schuilplaats en zijn wij alleen onze inkomsten kwijt. Dat is de redenering en dus gebeurt er niets tenzij…

Het is een tamelijk frustrerend verhaal voor integere parlementariërs die een einde willen maken aan belastingontduiking. En voor inwoners van Europese landen die vanwege de bankencrisis opgezadeld worden met steeds omvangrijker bezuinigingspakketten die de kwaliteit van het bestaan van velen ernstig dreigen aan te tasten. Neem Spanje. Een voorzichtig herstel van de economie in de eurozone breekt daar, net als in Nederland nog niet door. De politiek is verwikkeld in corruptieschandalen. Ondertussen hebben rijke Russen na Cyprus ook de Costa del Sol gevonden als bestemming voor hun langs meer of minder dubieuze weg verkregen roebels. Zij worden hartelijk welkom geheten door de Spaanse regering.  Die kondigde vorig jaar aan dat “buitenlanders die minimaal een half miljoen euro in het land beleggen, een verblijfsvergunning zouden krijgen. Volgens de pers zal dat het leven van talrijke Russische zakenlieden die op de markt van de Europese Unie actief zijn, gemakkelijker maken. De wet treedt dit najaar in werking.”  Via makelaars in Moskou beheersen de Russen nu de “gouden driehoek” in Marbella, een woonoord voor de zeer rijken (inclusief de maffiosi).  Hoeveel belasting zij voor de noodlijdende Spaanse economie gaan opbrengen is nog niet bekend.