Geen bal op tv | Poule des doods

COLUMN - Waarin tv-detective Max Molovich naar Poule des doods kijkt, over een troepje dichters die eenzame doden naar hun graf begeleiden.

F. Starik. Dichter. Begraafplaats de Nieuwe Ooster. Hendrikus Willem wordt begraven. Hendrikus Willem had geen familie en geen vrienden om hem een laatste groet te brengen voordat hij ter aarde werd besteld. In dat soort gevallen komt F. Starik opdraven. Om een gedicht voor te dragen. De begrafenisondernemer vraagt zich af hoe hij F. Starik moet aankondigen.

‘Wat zeg je dan?’
‘Mag ik het woord geven aan F. Starik.’
‘F. Starik.’
‘Die een gedicht geschreven heeft.’
‘Mag ik daarbij zeggen dat je een gedicht geschreven heeft over het leven van… of is dat te?’
‘Bij het overlijden van.’
‘Naar aanleiding van het overlijden. U bent niet bij het overlijden geweest.’
‘Dat is waar.’
‘Ja, naar aanleiding van ja.’

Begrafenisondernemers. Vreemde snuiters. De dood is hun leven. Hun plechtstatige medeleven is vaak puur beroepsmatig. De dichter leeft ook van de dood. De dood is de brandstof voor hun kunst. Elk gedicht gaat erover. Elk gedicht is een poging de dood een loer te draaien. Of te bezweren. Of in kaart te brengen. 

In de documentaire Poule des Doods volgen wij een groep rond dichter F. Starik die het op zich heeft genomen eenzame doden een waardig afscheid te geven. Als er een eenzame is overleden, gaan ze naar diens huis. Ze zoeken informatie over het leven van de dode en vervolgens maakt F. Starik, Menno Wigman of Maria Barnas een gedicht dat wordt voorgelezen tijdens de uitvaart.

De dichters hebben weinig materiaal om hun gedicht mee te bouwen. Een reproductie van Van Goghs zonnebloemen aan de muur. Een stapel pornovideo’s. Een paar rekeningen. Een hondje dat, samen met 50.000 euro, naar het dierenasiel gaat. En de dood zelf natuurlijk. Vooral dat.

De gedichten die eruit voortkomen zijn existentieel. De dichters proberen iemand te leren kennen, maar dat lukt nooit helemaal. Menno Wigman verzoekt de aarde om mild te zijn voor het lichaam dat zij tot zich zal nemen. Hij vertelt wat het lichaam allemaal heeft gedaan. Het lichaam is een mens geweest. Heeft dieren geaaid, naar seks gehunkerd. Het blijft gissen. Jeder stirbt für sich allein.

Eerder in de documentaire vertelt Wigman dat hij beseft dat sommige mensen ervoor kiezen eenzaam te zijn. Misschien zit de dode niet te wachten op zijn gedicht. Daarvoor doet de dichter het dan ook niet. De overledene heeft er geen reet aan. Niemand heeft er een reet aan. Alleen de dichter misschien. Die mag even in de nabijheid verkeren van de dood, het basismateriaal van zijn kunst.

Het heeft dus geen enkel nut. Het heeft geen zin. En toch klopt het. De dood is angstaanjagend definitief. Bijna geen enkel leven is af. Al die eenzame doden hadden hun leven. Ze lazen boeken, aten eten, sliepen, hadden seks, al was het enkel met zichzelf, ze keken tv, schreven e-mails, ze dansten, keken naar buiten, ze dachten na, ze hadden dromen en verlangens… En dan opeens niet meer. Dat is ronduit belachelijk.

Het is goed dat een groepje dichters dit onderstreept. Het is goed dat ze even stilstaan bij een gestopt leven. Ze doen dit niet voor de overledene. Ze doen dit zelfs niet voor henzelf. Ze doen dit voor u en voor mij. Ze doen dit voor de mensheid.