COLUMN - ‘This program was taped in front of a live studio audience’, hoorde je vroeger altijd bij komedieshows als The Cosby Show, Friends en Zeg ‘ns ah. Misschien hoor je het nog steeds wel, maar ik kijk niet zo vaak meer naar dat soort komedieshows, om maar eens een understatement te gebruiken.
Waarmee we zijn aanbeland bij Donald Trump, onbekend met het fenomeen understatement. Zijn enige stijlmiddel is de niet-ironische hyperbool. Maar The Donald heeft publiek nodig. Zonder publiek slaan al z’n hyperbolen dood als een glas bier in een mottenballenfabriek. Alle fantastics, greats en best evers doen niks als niemand reageert. En daarom nodigt hij voor zijn speeches klapvee uit dat op de juiste momenten juicht, lacht en applaudisseert.
Dat was overduidelijk te horen én te zien in de speech die Trump voor de CIA hield. Hij stond daar een beetje zichzelf en z’n super smart team op de schouders te kloppen. En terwijl hij z’n toehoorders vertelde een geweldige band te hebben met de instanties die hij nog geen week daarvoor van nazipraktijken had beschuldigd, hoorden we gelach en geklap terwijl wij naar onbewogen achterhoofden keken. De man loopt gewoon een alternative reality te produceren waar je bij staat en niemand die hem erop aanspreekt. Hij lijkt het zelf nog te geloven ook.
Tijdens de persconferentie van een week daarvoor, had Trump een stapel dossiers naast zich die moesten bewijzen dat hij alle banden met zijn bedrijven had verbroken. In de Volkskrant liet Hans Aarsman in zijn rubriek De Aarsman Collectie zien dat die dossiers hoogstwaarschijnlijk leeg waren: de stapels papieren bestonden uit nooit geprinte A4’tjes en de kaften van de dossiermappen waren onbeschreven (oftewel: iets terugvinden was onmogelijk). De conclusie van Hans Aarsman: we hebben hier met een schimmige illusionist te maken. Met wat opzichtige middelen leidt hij de aandacht af van zijn trucjes.
In 2008, een week nadat Obama van McCain had gewonnen, kwam South Park met een uitzending waarin bleek dat de verkiezingen een cover-up waren: Michelle en Barack Obama, Sarah Palin en John McCain gebruikten de Amerikaanse presidentsverkiezingen om de grootste diamantenroof uit de geschiedenis van de diamantenroven te verdoezelen. Southpark was acht jaar te vroeg: de echte oplichter zit er nu. Het grote verschil is dat Trump amper moeite doet om het te verbergen.
Ondertussen probeert onze eigen Mark Rutte de ‘stille meerderheid’ een podium te geven door te vertellen dat iedereen ‘normaal’ zodat we Holland great again kunnen maken. Iedereen die naar Zomergasten met Rutte had gekeken wist natuurlijk al lang dat dit de koers van de VVD zou gaan worden. Nog een geluk dat wij Micha Wertheim hebben.
Zou Rutte Trump eigenlijk normaal vinden? Ik vermoed van wel. Tijdens een interview met Dominique van der Heyde vertelde hij zich geen enkele zorgen te maken over Trump. We kenden Trump de campaigner, nu zouden we Trump de president gaan leren kennen. Inmiddels is al gebleken dat die twee niks van elkaar verschillen, maar ik neem aan dat Rutte nog steeds vindt dat het te vroeg is om te oordelen. Het liefst kruipt hij zo snel mogelijk in Trumps hol. Wat dat betreft zag ik het filmpje van Zondag met Lubach niet zozeer als een geslaagde persiflage op Trump, maar vooral ook als een portret van ons eigen land. De behaagzieke kruiperigheid in de hoop mee te mogen spelen op het wereldtoneel was zeer goed getroffen.
Oftewel: doet u mij ook maar een lachband. Of nee, doe maar een huilband. Deze tijden vragen om drastische maatregelen.
Reacties (15)
Zoals ik gisteren al schreef hier (https://sargasso.nl/prestatie-woede/#comment-976518), vatten rechts-populisten politiek nu eenmaal op als theater. Was het niet Adorno die opmerkte: omdat de fascisten de politiek hebben geësthetiseerd, moeten wij socialisten de kunst politiseren?
Veel protofascisten waren dan ook kunstenaars (bv. de leider van de belangrijke kunstbeweging van het futurisme schreef mee aan het Fascistisch Manifesto) en wellicht de belangrijkste grondlegger van het fascisme, de dichter Gabriele d’Annunzio, heeft met name het theatrale aspect ervan tot bloei gebracht. Het lijkt dan ook geen toeval dat ook Hitler een (‘mislukt’) kunstenaar was en z’n hele politieke optreden leek op te vatten als een heldenrol in een Wagner-opera…
Ik had bij het overigens best vermakelijke filmpje van Lubach ook een heel ander gevoel dan de meesten. We werden vooral zelf voor schut gezet. Het land waar je geen belasting hoeft te betalen. En wij maar denken dat het grappig omdat het zogenaamd aan Trump gericht was.
Nog even over de liefde voor theater van fascisten/rechts-populisten en de ‘post-truth’-samenleving: d’Annunzio was sterk beïnvloed door Nietzsche en de romantiek met de opvatting dat de kunstenaar als enige de Waarheid schouwt (en dat alleen Kunst ons de Waarheid toont) c.q. dat de Ubermensch als een kunstenaar de Waarheid schept (er is geen Waarheid, maar een genie kan een mythe scheppen waar men in kan geloven en die als waarheid kan fungeren). Toen de dichter en profeet d’Annunzio de stad Fiume terugveroverde op de geallieeerden in 1919 en daar als kunstenaar-Duce in wezen alle aspecten van het fascisme uitvond, verklaarde hij muziek (!) het fundament van de Staat in de Grondwet van zijn stad Fiume en kregen de kunstenaars c.q. Ubermenschen een eigen corporatie:
https://en.wikipedia.org/wiki/Gabriele_D%27Annunzio
Je kunt twijfelen of de huidige populisten, die in tegenstelling tot de fascisten geen intellectuele bagage hebben en zelfs vaak geen kunstenaars zijn, ook in die romantisch-decadente traditie moeten worden geplaatst. Ik denk het wel, al is het een onbewuste en gevulgariseerde versie ervan. In feite verafschuwden de meeste protofascisten toen al iemand als Hitler en soms zelfs ook Mussolini als slechts een hele vulgaire versie van het eigenlijke fascisme dat een verheven kunstenaarsdroom was (die in zekere zin de socialistische ‘verbeelding aan de macht’ letterlijk nam).
Toevallig zocht ik gisteren de groteske geschiedenis van Fiume en d’Annunzio weer eens op. Op een gegeven moment verklaart de man vanuit zijn microstaatje Italië de oorlog! Wat een Schwärmerei!
@4: Ja, de fascisten maakten het cliché waar dat (kunstenaars)genie en waanzin dicht bij elkaar liggen. Een ander belangrijk en interessant protofascisme was het futurisme: een van oorsprong Italiaanse kunststroming die in z’n Manfest (heb je die wel eens gelezen?) niet alleen de moderne tijd en technologie zegent (met een uitgesproken liefde voor snelle auto’s, e.d.) maar ook de jeugd, het geweld, de massa en uiteindelijk de vernietiging c.q. stukslaan van letterlijk alles bewierookt opdat de jonge kunstenaars een nieuwe wereld kunnen scheppen. Met uiteraard de opdracht om die jonge kunstenaars en hun nieuwe wereld niet te sparen: de generatie na hen moet ook weer alles vernietigen opdat er opnieuw een nieuwe wereld wordt geschapen ad infinitum. Een constante schepping uit destructie. De socialistische revolutie aldus in overdrive gezet, gebaseerd op louter haat jegens het oude en liefde voor het nieuwe…
Toen ik jong was, was ik radicaal-links (zeg maar: marxistisch), waarschijnlijk mede vanwege die rebelse radicaliteit, maar daarom begrijp ik wel de aantrekkingskracht die het fascisme moet hebben gehad in zijn tijd: het was het socialisme maar dan letterlijk (‘verbeelding aan de macht’, actie i.p.v woorden zoals ook Marx leerde dat de waarheid niet bestaat maar moet worden ‘waargemaakt’ in de praktijk) en in overdrive (vernietiging van alle oude structuren als doel op zichzelf) zodat de socialisten grijze, saaie, bekrompen lieden leken in vergelijking met de ‘real thing’ van de fascisten. Sowieso was het fascisme zonneklaar enorm opwindend hetgeen zeker de jeugd direct moet hebben aangesproken. De futuristen incorporeerden deze jeugdige zucht naar opwinding als een doel op zichzelf in hun ideologie, ja maakten opwinding zelfs tot het enige doel van het bestaan. En daarmee zijn we weer terug bij het rechtspopulistische politiek als theater: het wil het publiek – het volk – prikkelen, entertainen, overweldigen, een droom geven, betoveren en opzwepen totdat de grenzen tussen politiek en kunst/entertainment – de grenzen tussen het grauwe bestaan en de verbeelding – geheel zijn vervaagd.
Het grote verschil met toen is denk ik dat het toen ging om de eenheid van politiek en kunst, bij de huidige populisten nog slechts om de eenheid van politiek en platte entertainment (zodat nu de oorzaak niet het werk van Nietzsche of Marx is maar de vercommercialisering van het nieuws).
Ik kan eindeloos over deze dingen door filosoferen. :) Nog één – hopelijk interessante – gedachte:
Ik heb al vaker hier geschreven dat ik geloof dat het totalitarisme c.q. fascisme het noodzakelijke eindpunt van de moderniteit is (als bv. de gerealiseerde volledige eenheid van burger en Staat), maar het volgt ook uit bovenstaande. De oude Grieken leerden geluk als iets wat wijzen kunnen bereiken. Het christendom is als het ware de eerste massa-ideologie omdat het aan de wijzen geen bijzonder privilege geeft: allen kunnen geluk verwerven maar slechts door de genade van God c.q. in het hiernamaals. De moderniteit kan dat geduld c.q. willekeur niet meer opbrengen en wil voor zichzelf het paradijs op Aarde realiseren (dat is de kern van de politieke ideologie bij uitstek: het socialisme). Daarom keerde Marx zich tegen religie als ‘opium van het volk’: men moet niet wachten op een geluk na de dood maar dat geluk hier op Aarde organiseren door middel van revolutie. Zoals in alle aspecten van het socialisme nemen de fascisten de socialistische gedachte over en brengen haar nog een stap verder naar het eindpunt. Dus de fascisten zeggen op hun beurt weer tegen de marxisten: jullie hoop aan de arbeiders op een paradijs op Aarde is net zulke valse hoop als de kerk de gelovigen geeft. De wereld is gewoon noodzakelijk ellendig, een eeuwige strijd en onontkoombaar lijden. Maar de mens kan zich evengoed verheffen boven dat lijden: kunst maakt de wereld mooi en het lijden betekenisvol, de mens kan in het hier en nu (dus zonder te hoeven hopen op een toekomstig paradijs) dromen en als een kunstenaar de ellendige werkelijkheid tot iets moois en verheffends maken (wel is er een Messias nodig die het volk naar dat paradijs in de verbeelding leidt/hypnotiseert zoals Mozes zijn volk uit Egypte voerde). Of vertaald naar onze platte tijd: het leven is grauw en zinloos maar we kunnen ons evengoed laten vermaken door de massamedia en ons gelukkig voelen (zoals bv. over dat Van der Steur nu is afgetreden). En als de getoonde waarheid ons niet bevalt, dan scheppen we gewoon zelf een nieuwe, betere waarheid: op internet zijn we zelfs allemaal goden die onze eigen werkelijkheden kunnen scheppen.
Het fascisme biedt de moderne massamens geluk doordat het van het dagelijkse lijden afleidt door spektakel en opwinding te bieden en/of door het lijden zin te geven door een verheffing ervan in heroïek (bv. sterven voor het vaderland). Realistischer en sneller kan het geluk niet worden bereikt; het lijkt in ieder geval opnieuw de enige weg naar geluk die is overgebleven nu God nog altijd dood is en ook het communisme valse hoop op geluk bleek te geven overal waar het is gerealiseerd.
@2: Ik had zelf het idee dat dat juist ook als zelfspot bedoeld was. Een tweesnijdend satirisch zwaard, zeg maar. Wellicht is dat slechts mijn eigen realiteit… ;) Ik houd wel van een beetje galgenhumor.
Maar inderdaad, desperate times call for desperate measures.
Hee. ’t Is voedertijd.
Het jaar is nog maar net begonnen, maar ik weet nu al wie de Gouden Trol (zie ook https://sargasso.nl/democratische-nominatieronde-gouden-trol/ ) gaat winnen in 2017—voor het verzieken van de discussie met wollige taal waarin gesuggereerd wordt dat fascisme de enige staatsvorm is die de mensheid het ultieme geluk kan schenken. Godallemachtig, GbJ, krijg je ook nog een erectie van je schrijfsels?
Zo. De voedertijd is weer voorbij.
@8: Interessant, die definitie(s) van internet-trol. Met terugwerkende kracht kan Socrates de grootste trol aller tijden worden genoemd; hij ergerde de burgers die hij uit hun comfort zone haalde met zijn vragen en ideeën zelfs zo dat hij ervoor ter dood werd veroordeeld. Maar ja, wat verwacht je dan van mij, aangezien ik in de traditie van Socrates ben opgeleid?
Of wat te denken van Jezus? Die was zo mogelijk een nog grotere trol dan Socrates. Hij irriteerde de mensen zo erg met wat hij verkondigde dat ze liever Jezus aan het kruis zagen sterven dan een crimineel.
Er blijkt enorm veel op internet te vinden over Socrates en Jezus als trollen, maar om jullie een plezier te doen pik ik er een uit die juist bestrijdt dat Socrates een trol was. Het is een bijzonder geinig stuk dat gescheven is door Aristoteles, “On trolling” heet en is gepubliceerd in The Journal of the American Philosophical Association:
https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-the-american-philosophical-association/article/aristotle-on-trolling/540BB557C82186C33BFFB61E35A0B5B6/core-reader
Je blijft je afvragen waarom iemand, die te pas en te onpas (vooral dat laatste) aangeeft een eigen weblog te hebben waar-ie zich ongehinderd kan laten en waarschijnlijk zal laten leeglopen, ook zo nodig andere webpagina’s moet bevuilen.
Omdat er een labbekak redactie hier zit die dat toelaat en het ze geen zak boeit dat de toko leegloopt.@11, een fucking subsidie kapstok is het.
In real life smijt je zo’n vent uit je toko.
@8: Dank voor die link, die was ik even vergeten. Heb toch een leuk halfuurtje doorgebracht daar, en via daar bij tonie’s archief en nog wat verder. À la recherche du temps perdu :)
Socrates was een lul. Die gifbeker was meer dan terecht.
@14: Oh ja, daar hadden we het eerder ook al over, toch?