Fleur Agema en het recht op democratie

OPINIE - Fleur Agema heeft een pagina met factchecks over haar uitspraken uit de zoekresultaten van Google laten verwijderen. De verwijdering legt een breder probleem bloot op internet, waarbij de belangen van het individu het soms onterecht winnen van de belangen van de samenleving.

Zo af en toe komt er een mailtje binnen met het onheilspellende onderwerp ‘Kennisgeving van verwijdering uit Google Zoeken wegens Europese gegevensbescherming’. Het is een mailtje dat me vertelt dat er weer eens een pagina op een van de sites die ik beheer uit de zoekresultaten van Google wordt gehaald. Meestal is dat Sargasso, maar deze keer ging het over StellingChecker en het onderwerp was PVV-er Fleur Agema. Zij wil blijkbaar niet dat mensen deze pagina met verzamelde factchecks over haar kunnen vinden op het internet.

Ze kan dat doen met een beroep op het door het Europees Hof van Justitite ingestelde ‘recht op vergetelheid’,  een recht om bepaalde verouderde of onjuiste privacygevoelige informatie te laten verwijderen door verwerkers van persoonsgegevens, zoals ook Google.

Actieve politici

De zoekmachine legt dit recht vrij ruim uit, en dat is ook begrijpelijk. Mensen die een misstap hebben begaan in het verleden hoeven daar niet de rest van hun leven mee geconfronteerd te worden. Het probleem ontstaat echter als actieve politici als Agema besluiten dat bepaalde informatie die wel relevant is moet worden verwijderd, omdat hen dat beter uitkomt. Zoals hier dus een verzameling factchecks. Want hoe vaak een politicus in het verleden een loopje nam met de waarheid is wel degelijk relevant voor de toekomst.

Natuurlijk is manipulatie van informatie van alle tijden, en doet elke politicus aan reputatiemanagement. Maar wat nieuw is, is dat ze nu ook in staat zijn om andere, ongewenste, geluiden over zichzelf uit de publieke ruimte te verwijderen, iets wat voorheen vaak alleen kon door middel van een gang naar de rechter.

Blocks op social media

Niet alleen Google geeft politici zo het gereedschap om kritiek weg te moffelen, ook diverse social media doen dat. Op het eerste gezicht is een block op sociale media een nuttig middel om vervelende mensen te weren van je profiel, maar sommige politici, zoals bijvoorbeeld Wilders, gebruiken het om andersdenkenden te weren. Deze mensen wordt het vervolgens automatisch lastig gemaakt om deel te nemen aan gesprekken over de politicus op het platform. Ze zien immers niet waar anderen het over hebben, en kunnen vaak niet meer naar hem of haar verwijzen.

Bij het blocken is het voor de politicus minstens zo belangrijk om de discussie onder zijn social media-uitingen in lijn te houden met wat hij of zij vindt. Wilders legt de lat voor een block inmiddels dermate laag dat er niets anders dan een hosanna roepende groep jaknikkers onder zijn stukken reageert. Maar ook die jaknikkers zijn hun bestaan niet zeker, één verkeerde opmerking en zij krijgen zonder meer een block voor hun kop. Elke dissonant is er een te veel, namelijk.

Publieke ruimte

Sociale media, maar ook de Google-zoekresultaten, zijn in deze tijd de facto publieke ruimte geworden, en met de manier hoe zij hun platformen vormgeven beïnvloeden ze direct dan wel indirect in grote mate het publieke debat. Dat is slecht voor onze democratie. Omdat de sociale media alomtegenwoordig zijn, zou iedereen onbelemmerd toegang moeten hebben tot de inhoud en de debatten binnen de virtuele publieke ruimte.

De bedrijven die deze platformen vormgeven zouden zich dan ook moeten realiseren dat het product dat zij aanbieden voor burgers steeds minder een commercieel product is maar een nutsvoorziening. Anders gezegd: waar Twitter, Google en andere platformen nog steeds vooral consumenten zien, moeten zij burgers gaan zien – en dienen.