Terwijl Jan en alleman over elkaar heen buitelt in de vraag of salafisme verboden moet worden, hebben AIVD en NCTV de eigenlijke hamvraag nog niet eens geformuleerd, meent dr. Aart G. Broek. Een verbod op salafisme is naar zijn mening ’tactisch onverstandig’.
COLUMN – Het salafisme in Nederland werd opnieuw onderzocht door de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) en de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV).
De islamitisch-religieuze ideologie en haar aanhangers hadden enkele jaren terug ook al verholen aandacht van inlichtingendiensten over zich afgeroepen. Sindsdien bleek de aanhang in westerse landen toegenomen en het salafistische missiewerk geïntensiveerd. Eerdere bevindingen behoefden verder niet wezenlijk bijgesteld, zo maakt het rapport van AIVD en NCTV kenbaar.
Voedingsbodem
Salafisme betekent ook nu nog de verspreiding van “onverdraagzame, isolationistische, antidemocratische en polariserende opvattingen”. Deze dictatoriale idealen zouden, zo formuleert het rapport heel voorzichtig, “voor sommige aanhangers kunnen bijdragen aan radicalisering naar gewelddadig jihadisme.”
In de ogen van onder meer de hoogleraar mr.dr. Afshin Ellian (op de website van Elsevier, 2 december 2015) en van het PvdA-Tweede Kamerlid Ahmed Marcouch (in de Volkskrant van 18 december 2015) is dit een understatement. Salafisme is naar hun mening de ideologische voedingsbodem bij uitstek voor islamitische terreur.
Rechtvaardiging
Moeten we de waarschuwing (bloed)serieus nemen? Dat lijkt mij niet – in ieder geval niet op basis van wat ons wordt voorgehouden. De belangrijkste vraag – waarover straks meer – wordt namelijk niet gesteld en zodoende ook niet beantwoord. Hierdoor kunnen wij ook niet weten of we de waarschuwing serieus of zelfs zéér serieus moeten nemen.
Religieuze ideologieën rechtvaardigen al eeuwenlang (terroristisch) geweld van uiteenlopende aard, maar zijn er doorgaans niet de kweekvijver van geweest. Voor het salafisme geldt dit evenzeer. Dat politiek-religieuze gedachtegoed biedt ongetwijfeld een geslepen vergoelijking waar jihadisten hun vingers bij aflikken. Maar evenals ieder ander mens zullen ook salafisten pas over gaan tot agressie en geweld, wanneer zij daadwerkelijk en ernstig worden bedreigd of ervaren dat dit het geval is.
Bedreiging
Inderdaad, salafisten worden bedreigd en vernederd en meer schaamtevolle krenkingen dreigen. In de bijna poëtische bewoording van de terreurdeskundigen J. Stern en J.M. Berger: “Salafism […] is a response to the pain of modernity.” (ISIS; The state of terror, 2015).
De moderniteit manifesteert zich op alle mogelijke terreinen en overspoelt honderden miljoenen aanhangers van de islam, waaronder de traditionalistische salafisten. Juist dit salafisme staat onder grote druk van de indringende vernieuwingen die binnen de islamitische wereld volop aan de gang zijn. In dezen is de vitale emancipatie van vrouwen mogelijk de grootste bedreiging.
Juist die (dreigende) vernederingen vormen dé vruchtbare bodem voor agressie en geweld. Ook al wijzen zij beschuldigend naar de westerse wereld, voor de salafisten komt die bedreiging niet alleen uit de westerse maar vooral uit de islamitische wereld! Salafisten zien hun verworven (machts)positie binnen het wereldwijde islamitische geheel (oemma) en de toepassing van traditioneel strikte leefregels met vaart slijten. Dat (machts)verlies is onvermijdelijk vernederend. Dan volgt de vraag: is de dreigende verbale reactie die de inlichtingendiensten constateerden grootspraak of dodelijke ernst?
Valstrik
Het gaat om de last van die bedreiging aan feitelijke en potentiële vernederingen – door sociaal wetenschappers meestal ‘schaamte’ en door salafisten zelf ‘eer’ genoemd. Dit is de vraag die achterwege bleef en antwoord behoeft. Die schaamtelast zet aan tot haat en discriminatie, initimidatie, verwerpen van het gezag van de overheid en de toepassing van een eigen rechtssysteem, het voeden en verspreiden van angst- en vijandsbeelden en enkele andere zaken waarop het rapport van AIVD en NCTV wijst. Dit zijn in de eerste plaats symptomen, maar waar die precies op wijzen weten we niet. Betreft het grootspraak? Dodelijke ernst?
Juist de vraag naar die broeierige voedingsbodem ontbreekt. Kortom, extra huiswerk voor AIVD en NCTV; graag een antwoord op de vraag: hoe krachtig is dat broeinest aan schaamte bij salafisten? Dan wel hoe ernstig zijn zij in hun eer aangetast? Dát is wat we moeten willen weten, anders bereiden we ons stumperig voor op de confrontatie waarvoor inlichtingendiensten, Ellian en Marcouch – elk met een eigen stelligheid – waarschuwen.
Het antwoord zou zomaar kunnen zijn, dat de salafisten zich inderdaad ernstig bedreigd voelen en hun huid – dan wel hun eer – duur wensen te verkopen. Geen grootspraak maar geweldsdaden. Maar ook dán weet je dat het tactisch zeer onverstandig is om het salafisme en de prediking van deze leer te verbieden.
Voor AIVD, NCTV en het Openbaar Ministerie vormt het salafisme dat zich openlijk manifesteert een verleidelijke valstrik om jihadisten te (ver)volgen! Ondergronds zijn salafisten zo gesluierd als in een niqaab.
Dr. Aart G. Broek is deskundige in conflict-, agressie- en geweldsbeheersing; auteur van De terreur van schaamte; Brandstof voor agressie (2015) en Dwarsliggers; Tegenspraak onder schaamteloos leiderschap (2013).
Reacties (15)
Als je iets wilt verbieden zul je het ook moeten definiëren. Dat lijkt me in dit geval praktisch onmogelijk.
Net zoals in het artikel van het NRC over de salafistische school:
http://www.nrc.nl/handelsblad/2015/12/19/leven-als-de-profeet-in-utrecht-overvecht-1569798
Waar beweerd wordt dat er haat jegens de ongelovige kaffers wordt geïndoctrineerd, enz.
De burgemeester staat met zijn handen in het haar! Hij geeft zelf aan dat het niet gewenst is, maar tevens dat het niet verboden is.
Maar goed, dat doen ze omdat ze zich bedreigd voelen. Dan voel je de volgende vraag aankomen …
Oftewel, salafisme is een religie voor boze mannetjes die op hun pikkie zijn getrapt… Een wonder dat dit nooit is een hit is geworden onder de heren van de roze khmer.
Aha, weer eens een les in een van de zoveel “religieuze” dwaalleren.
N.B.
Heeft die A(lgemene)IntelligentieV(erdoezelings)D(ienst) wel eens echt iets perfect uitgevoerd???
;-)
@2 Wat betreft mensen die er “onverdraagzame, isolationistische, antidemocratische en polariserende opvattingen” op nahouden, moge het, getuige het nieuws de afgelopen weken, duidelijk zijn dat salafisten niet de enige groep zijn waarvan burgemeesters met hun handen in hun haar zitten.
En laten we wel wezen, allerhande mensen houden er extreme ideologiën op na, en voeden hun kroost op binnen deze ideologie. Het valt echter niet mee om iedere zweverige huismus, aluminiumfoliehoedjesdrager, gereformeerde huisvader, veganist, commune-hippie, homeopaat etc. op te sluiten.
En nee, dat is geen cultureel relativeren, maar gewoon om aan te geven dat zoals @1 stelt, het nogal moeilijk zal worden om te definieren welke opvattingen wel of niet verboden moeten worden.
In het artikel wat ik in de eerste reactie heb aangehaald wordt gesproken over wat de voedingsbodem is voor extremistische moslims. En in hoeverre het salafisme hierin meewerkt, in het bijzonder de Utrechtse moskee. Er zijn wel een aantal ‘Syriëgangers’ in de Utrechtse moskee geweest. Maar zijn ze daar geradicaliseerd, of is dat al eerder gebeurd. Vragen vragen vragen.
Het stuk van Aart Broek maakt duidelijk dat hij niet gelooft in geloof. Hij weigert te accepteren dat er mensen zijn die werkelijk geloven dat het hun van God / Allah gegeven verantwoordelijkheid is de rest van de mensheid te bekeren / onderwerpen. En daarom zoekt hij zijn toevlucht tot andere verklaringen. Verklaringen die de AIVD en NCTV terecht onvoldoende vinden.
Salafisme en jihadisme zijn de vergrotende en overtreffende trap van de geloofsopvatting dat wie niet wil buigen voor de boodschap van Mohammed, eigenlijk dood moet. Mensen kunnen van die opvatting werkelijk zó overtuigd zijn, dat ze bereid zijn er hun leven voor te geven. Je moet wel een enorm bord voor je kop hebben om dat niet te zien: het aantal concrete voorbeelden is inmiddels ontelbaar.
Salafisten worden niet bedreigd door de moderniteit, maar door de Sjiieten, Assad is een Allawiet en die is net zo gewelddadig. Dat is ook niet nieuw, die strijd is al eeuwen aan de gang en strekt zich uit to ver buiten Syrië. Sjiieten zijn over het algemeen iets moderner dan Salafisten, maar ook niet per definitie. Daarnaast zitten tussen de terroristen ook weer andere extreme takken van de Islam, niet alleen de Salafisten maar ook b.v. Wahabisten.
Salafisme verbieden gaat niet helpen, het enige wat je kan doet is diegene die het geloof van welke kant dan ook, als excuus gebruiken voor geweld keihard aanpakken. Dat is de universele grens van humaniteit, niet een ideologie of geloof op zich.
http://www.theguardian.com/world/2014/aug/16/isis-salafi-menace-jihadist-homeland-syria
@8:
Waarom zou het geloof zelf niet het motief kunnen zijn? Het lijkt nu net alsof je wilt beweren dat álles tot geweld kan motiveren, behalve het geloof (i.c. de islam / het salafisme).
http://www.alternet.org/news-amp-politics/army-god-6-modern-day-christian-terrorist-groups-you-never-hear-about
@9
@7 Dan zul je toch moeten verklaren hoe het kan dat de meeste salafisten zich gewoon met hun eigen kringetje bemoeien.
Snappen ze hun eigen leer niet? Begrijp jij het allemaal beter dan zij? Ach, kom toch!
Mooi voorbeeld is het FIS in Algerije. Dat won in 1991 de verkiezingen. Daarop annuleerde de regering de tweede ronde van die verkiezingen, verbood het FIS, en begon haar aanhang te vervolgen. Gevolg? Het FIS kreeg allerlei gewapende vertakkingen die terreurdaden pleegden, aanvankelijk slechts tegen politie en het leger, maar later ook tegen burgers.
@11: Laten we zeggen dat de daad bij het woord voegen nog een extra duwtje nodig heeft.
@10
Is de link bedoelt als een bevestiging van @9 en dat daarmee ook de islam als geloof een motief voor terrorisme is?
@11,
zeg bv eens ‘Mooi voorbeeld is de PVV in Nederland /front national in Frankrijk. Dat won in 2017 de verkiezingen. Daarop annuleerde de regering de tweede ronde van die verkiezingen, verbood de PVV/FN, en begon haar aanhang te vervolgen. Gevolg? De PVV/FN kreeg allerlei gewapende vertakkingen die terreurdaden pleegden, aanvankelijk slechts tegen politie en het leger, maar later ook tegen burgers.’
Nu gaat die vergelijking natuurlijk niet op.
Maar ik ben die sociologische benadering wat zat.
Het Salafisme is een fundamentele religieuze beweging, met z’n eigen mores uit een bron die je niet dmv rationeel (westers) sociologisch beredeneren kunt benaderen/verklaren.
Vele vergelijkingen gaan daar volkomen mank of betekenen niets,
hete lucht en wordt er daardoor langs elkaar heen geluld, geen bevredigend antwoord gevonden, terwijl het voor je neus staat,
dus inderdaad, hoezo ‘excuus’?
Waarom maar dat eeuwige zoeken naar wat er achter dat vermeende ‘excuus’ zit?
Armoede, uitsluiting? Vernedering en uitbuiting?
of meer bovenstaand:
‘Maar evenals ieder ander mens zullen ook salafisten pas over gaan tot agressie en geweld, wanneer zij daadwerkelijk en ernstig worden bedreigd of ervaren dat dit het geval is.”
Welke bedreiging?
‘Salafisten zien hun verworven (machts)positie binnen het wereldwijde islamitische geheel (oemma) en de toepassing van traditioneel strikte leefregels met vaart slijten.’?
Terwijl het Salafisme de laatste jaren juist groeit en bloeit, gefinancierd door oliedollars zich mondiaal verspreidt door het laten bouwen van- of zich inkopen in bestaande moskeeën en gemeenschappen,
bv overal de hoofddoek her-introduceert als ijkding, zie bv hoe universiteiten in Islamitische landen vrouwen weer laten versluieren.
Dt klinkt mij nou niet bepaald als ‘Salafisten zien hun verworven (?)machtspositie …..’met vaart slijten?.
Het is juist het groeiende Salafisme die de moderniteit Islamiseert en niet de (verwrongen) sociologische opvatting van het omgekeerde.
En blijven de sociologen maar zoeken en zoeken en pogen te verklaren wat geen verklaring behoeft, zie gewoon wat er gebeurt.
Zie ook het afwijzen van de fundamentele rechten van de mens,
‘de mensenrechten’ worden eenvoudigweg weggezet als een soort post-koloniaal afdwingen van westers gedachtegoed wat men alleen om die grond niet hoeft te accepteren, een soort VN zwarte Piet.
En niet alleen Islamieten gebruiken overigens die redenering, ook China en andere landen hebben zo hun eigen opvattingen wat de rechten van mensen moeten/behoren te zijn.
Een beetje post-moderne socioloog zal hier zeker in meegaan.
Er zijn natuurlijk helemaal geen ‘absolute’ rechten van de mens.
@11 De vergelijking gaat in zoverre op, dat allerlei PVV- en FN-aanhangers zich tevens bedreigd voelen, ze voeden zich namelijk dagelijks met het idee dat hun cultuur op het spel staat en dat die vermaledijde doorsnee politici deze verkwanselen aan de barbaren. Je ziet nu al geweld in reactie op AZC’s die op allerlei plaatsen in het land worden geopend (hetgeen nogal stompzinnig is, aangezien er rond de jaren 2000 meer asielzoekers in AZC’s zaten dan nu).
Zou de regering een overwinningszege voor PVV of FN dus blokkeren door simpelweg de verkiezingen te saboteren, dan zou dat wel degelijk kunnen resulteren in de vorming van gewelddadige milities, zeker in Frankrijk.
Dat is geen argument, dat jij iets zat bent. Ik ben dat eeuwige gehak op ‘de islam’ zat; betekent dat dat dit gehak daarom onterecht is? Nou dan.
Je bedoelt ongetwijfeld ‘fundamentalistische’ religieuze beweging (‘fundamenteel’ zou betekenen dat salafisme de grondslag vormt voor de islam, en dat lijkt me weinig reëel, aangezien het pas sinds de 18e eeuw om de hoek komt kijken).
Je doet net alsof we in het Westen geen fundamentalistische religieuze bewegingen kennen (zoals evangelisch fundamentalisme, calvinistisch fundamentalisme, joods fundamentalisme) met hun eigen mores uit een bron die net zo goed volstrekt irrationeel is. Onlangs nog pleegde zo’n evangelische fundamentalist een aanslag op een abortuskliniek. Compleet krankjorem. Hoezo: ‘niet-Westers’?
Verder bestaan fundamentalistische religieuze bewegingen gewoon uit mensen die zichzelf organiseren, en dat kun je per definitie sociologisch onderzoeken; inclusief wanneer dergelijke lieden zich gerechtvaardigd voelen om tot geweld over te gaan en wanneer niet.
Kortom, je weet niet waar je over praat en verkoopt kletskoek. Bevooroordeelde kletskoek. Oeh, islam, uitheems, barbaars, onbegrijpelijk, eng!