OPINIE - ‘We moeten opnieuw nadenken over een evenwicht tussen vrije meningsuiting en regels die de ergste schade van menselijke ongerijmdheid kunnen beperken’, schrijft Ian Buruma in een opiniebijdrage in de NRC. Hij waarschuwt voor nieuwe aanzetten tot censuur op ongewenste meningen. Zoals in Zuid-Korea waar een bepaalde opvatting over de geschiedenis bij wet strafbaar is gesteld. Ik zou er het voorbeeld van Bosnië-Hercegovina aan toe kunnen voegen, waar Valentin Inzko, de Hoge Vertegenwoordiger van de bestandspartijen uit de burgeroorlog, het ontkennen van genocide strafbaar heeft gesteld. Maar dan stuit ik meteen op een probleem. De grens moet liggen bij aanzetten tot geweld, zegt Buruma. En daar ligt nu precies het motief van Inzko voor zijn censuurmaatregel. De interpretatie die de Bosnische Serviërs geven aan de geschiedenis van de burgeroorlog roept volgens hem nieuw geweld op. En vanuit zijn rol om het vredesakkoord van Dayton overeind te houden zag hij geen andere mogelijkheid dan een verbod op ongewenste lezingen van de geschiedenis.
Holocaust
Moeten we de grens toch wat eerder trekken misschien? ‘Slechte argumenten en verzinsels moeten door betere argumenten en meer nauwkeurigheid worden weerlegd. Dat is althans de ideale basis voor de vrijheid van meningsuiting,’ schrijft Buruma. ‘Maar het zou naïef zijn om de risico’s van opzettelijke leugens en funeste propaganda te bagatelliseren.’ Overeenkomstig de ruime Amerikaanse opvattingen van free speech wijst hij dan op de gevaren van oproepen tot geweld. Daar moet volgens hem de grens worden getrokken. In Europa is dat niet het enige criterium voor de strafbaarheid van een geschiedenisopvatting. De holocaustontkenning wordt ook in Nederland bijvoorbeeld gezien als een strafbare vorm van discriminatie van Joden.
Ik heb dat discriminatie argument nooit zo sterk gevonden omdat het meer verwijst naar een houding of gedachte van degene die een opvatting uit dan naar de consequenties voor degenen die er door getroffen worden. Het strafbare in dergelijke uitingen zou ik liever leggen bij de dreiging die er van uit gaat en de angst die het bij mensen veroorzaakt en hun leven onzeker maakt. Leugens en bepaalde verdraaiingen van de feiten kunnen wat mij betreft ook strafbaar gesteld worden als ze leden van een etnische groep daadwerkelijk schade toebrengen door de dreiging die er van uitgaat en de angst die ze oproepen. Op grond van dat schade-wegens-bedreiging-principe kan een uitzonderlijk geval als de holocaustontkenning verboden worden, maar ook de ‘minder minder Marokkanen’ oproep van PVV-leider Wilders. En de genocide-ontkenning in Bosnië.
Dit gaat dus iets verder dan wat Buruma voorstelt. Maar dan zijn we er nog niet.
Wie trekt de grens?
Ian Buruma noemt in zijn artikel het voorbeeld van het Skokieproces uit 1977. Daarin bepaalden de Amerikaanse rechters dat ook neonazi’s mochten demonstreren, zolang zij geen geweld uitlokten. Zij werden verdedigd door de burgerrechtenbeweging American Civil Liberties Union (ACLU). Die had het nog steeds ijzersterke argument: als we toelaten dat de staat meningen verbiedt die ons tegenstaan, dan vergroten we de kans dat de staat ooit meningen zal verbieden waar we voor zijn. De staat moet zich dus niet bemoeien met uitingen, van welke aard dan ook, een principe dat in Nederland is vastgelegd in artikel 7 van de Grondwet. Al is de uitleg daarvan soms wel wat minder ruim dan in de Verenigde Staten tot nu toe gebruikelijk was.
De laatste jaren is het rücksichtslos vasthouden aan dit principe echter onder druk komen te staan door de snelle en omvangrijke verspreiding van giftige uitingen op het internet. De risico’s op schade zijn vergroot en dus zwelt de roep om censuur aan. Grote internetbedrijven zijn inmiddels door de publieke opinie gedwongen tot maatregelen. De Europese Unie stelt regels die verspreiding van kinderporno, terrorisme en desinformatie moet voorkomen. Beide initiatieven zijn omstreden. Facebook, Google en Twitter worden geëxploiteerd door particuliere bedrijven die zich niet in de keuken laten kijken. Waar trekken zij de grens bij oproepen tot geweld of bedreiging van minderheden? De EU blijft een instituut dat onderhevig is aan politieke stemmingen en stromingen. Met alle risico’s voor de vrijheid van denken en spreken. Hoe voorkomen we een verbod op ‘meningen waar we voor zijn’?
Ik heb de hoop op een rol voor de onafhankelijke rechtspraak nog niet opgegeven, al is het niet de snelste weg. De staat en het particuliere bedrijf zouden zich op dit punt terughoudend moeten opstellen. Er moet meer geïnvesteerd worden in de rechterlijke macht en wellicht ook in aparte juridische instituten die kunnen helpen de normen in het internettijdperk waar nodig aan te passen. Met als uitgangspunt dat het debat over een gezond evenwicht tussen de principiële uitingsvrijheid en het daadwerkelijk schaden van burgers door geweld of dreiging openlijk gevoerd kan worden. De uitingsvrijheid is onmisbaar voor de democratie – en omgekeerd, dat blijft de bottom line.
[overgenomen van Free Flow of Information]
Reacties (26)
Volgens mij helpt het om eens even stil te staan bij de naar mijn mening devaluerende begrippen ‘censuur’ en ‘propaganda’. Als je die begrippen zuiver zou toepassen, dan zijn ze alleen relevant voor het gedrag van de staat, en niet van individuen. En als dat zo is dan zou elke vorm van propaganda en elke vorm van censuur verboden moeten zijn.
Zo vind ik het onzin om uitingen van privé-personen ‘propaganda’ te noemen. Uiteraard kunnen extreme meningen, gestoeld op onwaarheden, op diverse niveau schade berokkenen, maar dit zou je als maatschappij zelf moeten kunnen oplossen, júist door het principe van vrije meningsuiting. Iedereen heeft de vrijheid om de onwaarheden aan de kaak te stellen én iedereen heeft de vrijheid om via het recht jezelf schadeloos te laten stellen wanneer je meent dat je schade hebt opgelopen door de uitingen. Het enige wat niet goed geregeld is, is dat niet iedereen even goed toegang heeft tot de rechtspraak. Maak de rechtspraak écht toegankelijk voor iedereen en je bent al een heel eind. Bij propaganda vanuit de staat zijn deze middelen niet beschikbaar, dus dát is het echte kwaad.
Zelfde geldt voor ‘censuur’. Als Google iets niet op zijn eigen platform wil zetten is dat toch geen censuur? Google heeft net als jij of ik het recht om dingen wel of niet te tolereren in het ‘eigen huis’. Als je het daar niet mee eens bent dan kom je toch niet? Of bouw je een eigen huis waar het wel getolereerd wordt. Dat kan makkelijk, want er is vrijheid van meningsuiting. Ook hier wordt het pas eng als de staat ‘censuur’ gaat toepassen: dan is het bouwen van je eigen tolerante huis niet meer mogelijk, en dan worden mensen daadwerkelijk beperkt.
Dat argument hoor ik vaker. Maar grote internetgiganten als Google kun je niet vergelijken met willekeurige personen of bedrijven. Het ‘eigen huis’ van Google is een monopoliebedrijf met grote publieke belangen. Een groot deel van de communicatie van mensen verloopt via internet en deze particuliere bedrijven. Dat rechtvaardigt meer transparantie dan nu geboden wordt. En ook een tolerantieniveau dat publiekelijk wordt vastgesteld en gecontroleerd. Nu zijn we voor onze onderlinge communicatie afhankelijk van de onbekende normen van particulieren die naar believen hun eigen wetten voor de grenzen van de uitingsvrijheid hanteren. Ik vind dat een ongezonde ontwikkeling.
Ik vind dat ook een ongezonde ontwikkeling maar staat los van censuur of propaganda en meningsuiting. Jij zegt: doordat we dit hebben laten gebeuren moeten we deze bedrijven maar zien/behandelen als een soort van overheid. Ik zeg: je moet juist zorgen dat deze bedrijven helemaal niet worden gezien als een soort overheid. Ik zou dus eerder de situatie dat bedrijven van deze omvang in zo’n positie komen verbieden dan de meningen die via de bedrijven worden verspreid zelf.
[ Als je het daar niet mee eens bent dan kom je toch niet? ]
Maar als alle bedrijven dezelfde standaarden gaan hanteren ben je alsnog geblokkeerd.
“Banken weren organisaties van coronacritici…”, zo krijg je een verkapte censuur van de banken/betaalfirma’s via de portemonnee.
https://nos.nl/artikel/2394322-banken-weren-organisaties-van-coronacritici-omvang-niet-duidelijk
Het is niet echt censuur, maar: “Een bankrekening openen, pinnen, een hypotheek of verzekering afsluiten is voor prostitue(e)s bijna onmogelijk”.
https://www.findinet.nl/persbericht/sekswerkers-kunnen-bijna-nooit-terecht-bij-bank-of-verzekeraar/
En toch is het niet zo simpel. Natuurlijk gaat het ver als bepaalde personen of organisaties geen bankrekening kunnen openen, of geen verzekering af kunnen sluiten. Maar bedrijven verplichten om aan iets mee te werken waar ze principieel op tegen zijn gaat ook ver. Of, nog wat breder geformuleerd, bedrijven verplichten zaken te doen met personen of organisaties waarmee ze niet in zee willen gaan.
Zo’n verplichting is ook een grote beknotting van de vrijheid. Die alleen in heel uitzonderlijke gevallen opgelegd mag worden, zou ik zeggen.
De PTT/KPN moest ook iedereen een telefoonaansluiting geven, crimineel of sekswerker, maakt niet uit, geen moreel of juridisch oordeel. Zoals de belastingdienst gewoon belasting heft zonder oordeel, ook op illegale dan wel criminele verdiensten.
Energieleveranciers zijn tegenwoordig ook private partijen, gaan die ook massaal bordelen weigeren als klant? Of Wim Dankbaar?
Bij de banken kon je vroeger nog naar de postgiro, nu niet meer. Als Viruswaarheid/-waanzin, prostitutie, koffieshops en wietkwekers legaal zijn, waarom mag je ze dan in koor de toegang tot het onmisbare betaalsysteem weigeren? Ik denk ook niet dat er één bank is die de PVV of FvD als klant durft te weigeren terwijl die aantoonbaar schadelijker voor de samenleving zijn.
En banken zijn mijns inziens (m.u.v. Triodos misschien?) helemaal niet zo principieel, maar gewoon bang voor shit, met name witwasserij, maar ook met de nieuwe wraakcultuur van “waar werkt die X?” Wie zijn diens klanten? Wie faciliteert deze stichting? Die gaan we allemaal belagen!
Dat was een voorbeeld waar ik aan dacht. Maar je zou je ook voor kunnen stellen dat de Rabobank liever niet samenwerkt met dierenrechtenactivisten. Overigens zitten banken wat mij betreft op het grensvlak van het soort bedrijven dat je wel of niet zou kunnen verplichten om klanten aan te nemen. Ik bedoelde dus niet te zeggen dat zoiets nooit zou mogen, maar wel dat het een dilemma is.
Dat zou je toch juist verwachten dat ze clubs van fanatici, zoals Viruswaarheid, niet zouden weren? Want daarmee krijgen ze nu net dat soort shit over zich heen.
In Frankrijk is een wet die bepaalt dat iedereen een bankrekening openen mag, d.w.z. een betaalrekening.
De wet is bedoeld om daklozen te helpen, geen organisaties.
Het lijkt mij een maatregel die niet de bedrijfsvoering hindert, dus ik zie geen bezwaar ertegen.
Ik hoop dat banken het verschil kunnen zien tussen criminaliteit (witwassen) en complottheorieën. Tot nu toe hebben ze zich op het gebied van witwassen nog niet van hun beste kant laten zien. Moet daar niet de hoogste prioriteit gelegd worden in plaats van bij dwazen het idee te versterken dat ze uitgesloten worden, wat hun fanatisme alleen maar zal doen groeien?
Het gaat helemaal niet over waar ze prioriteiten zouden moeten leggen. Het gaat erover of ze het recht hebben om bepaalde groepen of personen te weigeren als klant.
Elke organisatie heeft het recht om een klant te weigeren. Het lijkt mij alleen uit maatschappelijk oogpunt meer gewenst om criminelen te weigeren en aan te geven bij het OM dan uit angst voor je reputatie dwazen de deur te wijzen.
Duidelijk.
Overigens is deze zin uit je vorige reactie volgens mij wel een illustratie van een denkfout die veel mensen blijven maken:
Slachtoffergedrag is de ultieme manipulatie-techniek van die lui. En ze worden er regelmatig voor beloond, in de vorm van aandacht of zelfs beleid van de politiek. Van mij hoeven banken clubs als Viruswaarheid niet te weigeren, maar ik heb ook geen spatje compassie met die lui als het wel gebeurt. Omdat ze het helemaal over zichzelf afroepen met hun onredelijkheid en hufterigheid. Wat mij betreft is de meest gepaste reactie op zo’n uitsluiting dan ook: eigen schuld, dikke bult. Als je je structureel als uitschot gedraagt, word je ook als uitschot behandelt.
[ Het gaat erover of ze het recht hebben om bepaalde groepen of personen te weigeren als klant. ]
Wat mij betreft gaat het erover of je recht hebt op toegang tot een essentieel maatschappelijk systeem als het betaalsysteem. Denk voor mijn part aan de waterleidingmaatschappijen die gelukkig hier nog niet zijn geprivatiseerd, voor veel mensen is het dan opeens wél duidelijk.
Zodra ALLE banken Viruswaarheid of sekswerkers weigeren, blokkeren ze feitelijk een legale partij de toegang tot het betalingssysteem. Dan moet de overheid maatregelen nemen om de toegang te garanderen.
Hier, preutsheid via de banken en betalingsbedrijven:
Vanaf oktober mogen gebruikers van de app OnlyFans geen foto’s of video’s meer plaatsen waarop seksuele handelingen te zien zijn. Het Britse bedrijf achter het seksueel expliciete sociale medium past de regels aan, om te voldoen aan eisen van financiële instellingen.
https://nos.nl/artikel/2394455-geen-pornografie-meer-op-seksueel-expliciete-app-onlyfans
Discover Joins Mastercard, Visa in Cutting Ties With Pornhub
https://www.bloomberg.com/news/articles/2020-12-11/discover-joins-mastercard-visa-in-cutting-ties-with-pornhub
Dat is geen ijzersterk argument, maar een drogreden: het hellend vlak.
En @1
Het begrip ‘censuur’ kan in principe inderdaad alleen van toepassing zijn op overheden, maar ‘propaganda’ zeker niet. En ik ben het met je eens dat je op moet passen om te snel ‘censuur’ te roepen.
En het is op zijn minst eenzijdig als je alleen maar oog hebt voor die vermeende censuur van de grote internetbedrijven. Uitingsvrijheid wordt daar net zo hard bedreigd door trollenlegers die mensen wegjagen van social media, en door organisaties die onwelgevallige boodschappen ondersneeuwen met leugens en beschuldigingen, omdat zij de middelen hebben om de algoritmes te manipuleren. Als het aan de ‘censuur’-roepers ligt, worden de deuren permanent wagenwijd opengezet voor die manipulaties. Ik vermoed dat dat op termijn echt de kans vergroot op een staat die meningen gaat verbieden waar wij voor zijn.
Het argument van de ACLU is wel wat meer dan pure retoriek. Los van mogelijke schade door (dreiging met) geweld, waarvoor je van de staat bescherming mag eisen, zal een verbod van uitingen gebaseerd moeten zijn op waarden. Waaraan ontleent de staat die? In een democratische samenleving, waar respect voor minderheden een belangrijke waarde is, ben ik niet zo bang voor ontsporingen. Maar wat gebeurt er in autoritaire, illiberale samenlevingen? Van staatswege verboden uitingen moeten we vermijden. Het is bijvoorbeeld goed dat in het demonstratierecht is vastgelegd dat de overheid zich niet met doel en inhoud van een demonstratie mag bemoeien. Als er toch beperkingen worden opgelegd moeten die door de rechter kunnen worden bevestigd. Daar ligt de uiteindelijke beslissing. En niet bij het staatsapparaat.
Dat doet niks af aan het feit dat de zin die ik in #2 citeerde zo in een boek over drogredenen kan als voorbeeld van de hellend vlak drogreden. Als je het genuanceerder bedoelt moet je het genuanceerder opschrijven.
Natuurlijk moet een verbod gebaseerd zijn op waarden. Dat ontken ik helemaal niet. Dat je daar nu over begint is alweer een drogreden: de doelpalen verplaatsen.
In werkelijkheid gaat het overigens om een afweging van waarden en vrijheden. En niet iedereen maakt daarin exact dezelfde afweging. Als je daar een zinnige discussie over wil voeren, dan zou je moeten voorkomen dat je zo’n discussie bij voorbaat al doodslaat met drogredenen. Zoals het hellend vlak.
Je negeert overigens het andere punt dat ik maakte. Dat vermogende en/of machtige partijen allerlei mogelijkheden hebben om social media platforms te manipuleren en op die manier meningen die ze niet bevallen naar de achtergrond te dringen, of mensen zelfs te ontmoedigen om hun mening te geven. Als ze daarbij geen strobreed in de weg wordt gelegd is dat net zo effectief als censuur. Je stuk heeft als titel “Evenwicht in de uitingsvrijheid”. Evenwicht zou in moeten houden dat je die kant van het probleem ook serieus neemt. Zolang je dat niet doet verkoop je juist een ontzetten onevenwichtig verhaal.
O, dit was natuurlijk een reactie op #2.1. En de edit-functie doet het even niet.
Met dat andere punt dat je noemde ben ik het helemaal eens!
Mag ik er dan van uitgaan dat je dat een volgende keer op een evenwichtige manier meeneemt, als je weer iets schrijft over dit onderwerp?
[ Leugens en bepaalde verdraaiingen van de feiten kunnen wat mij betreft ook strafbaar gesteld worden als ze leden van een etnische groep daadwerkelijk schade toebrengen door de dreiging die er van uitgaat en de angst die ze oproepen. ]
Leden van een etnische groep kun je volgens mij wel weglaten.
Met “schade toebrengen door de dreiging die er van uitgaat en de angst die ze oproepen” kun je mijns inziens ook de antivaxxers aanpakken.
Volgens mij is het evenwichtsprobleem van de vrije meningsuiting geen waardenprobleem maar een technisch probleem. Er zijn te veel deelnemers, teveel verschillende meningen en er is teveel disproportioneel getoeter. Het belemmert overzichtelijkheid en proportionaliteit. Deelname aan discussies is immers onbegrensd. Alles gefaciliteerd door Big Tech. Als BT zich beklaagd over foute meningen, zouden ze misschien (i.p.v. van censurering), hogere drempels moeten opwerpen voor deelname aan discussies op sociale media door b.v. anonimisering te ontmoedigen of helemaal te verbieden. Ook kleinere forumaanbieders kunnen daar een rol in spelen. Anonimisering is juist de grote motor achter veel ongerijmdheid, extreme meningen en bedreigingen via internet. Volgens mij zouden we al een groot gedeelte van evenwicht in de meningsuiting bereiken, door alleen individuen te laten deelnemen op internetfora met een verifieerbare naam, een woonadres en een telefoonnummer. Probleem opgelost.
Geldt ipso facto ook voor Sargasso; Wees een vent en laat weten wie je bent.
Als de overheid effectief op zou treden tegen internet-trollen-legers, zouden meer mensen hun naam durven te noemen.
Ik vind het ook netter om onder je eigen naam te discussiëren. Maar ik denk dat het niet zo simpel is als je het voorstelt. Er kan zoveel gesjoemeld worden met accounts op het internet. Het grootste probleem is dat anonimiteit al wordt getolereerd zo lang internet bestaat. Ik denk dat je dat nu niet meer kunt veranderen.
[ Het grootste probleem is dat anonimiteit al wordt getolereerd ]
Mijns inziens is het grote probleem dat veel opponenten, bij gebrek aan goede argumenten, gaan uitvissen wie je bent en waar je woont en werkt. Wat eventueel uiteraard in bedreigingen e.d. kan eindigen.
En stel dat Sargasso mijn nickname mag handhaven maar wel mijn BSN verborgen moet opslaan voor de autoriteiten, dan is het andere grote probleem dat er geen partij in deze wereld is die kan garanderen dat mijn privé gegevens alleen aan de autoriteiten worden gegeven in geval van criminele activiteiten. Noem eens een bedrijf of instelling die niet gehackt is of die anderszins persoonsgegevens heeft laten rondslingeren.
Dat de AIVD allang overal een achterdeurtje heeft, daar maak ik me allang geen illusies meer over.
Laten we niet vergeten dat de anonieme kroegpraat, waar we zonder bang te zijn over politiek kunnen praten of onze eigen werkgever kunnen vervloeken, dat die kroegpraat niet langer alleen in de kroeg of op verjaardagsfeestjes kan plaatsvinden, maar elke dag op internet. Dat is een groot goed.
Het grote probleem in deze is natuurlijk dat wie (overheid) de spelregels bepaalt en zich daar zelf niet aan houdt en niet gecontroleerd (2de kamer/rechter) kan/wil worden deze discussie reeds compleet verziekt. Kijk alleen al maar naar de kwestie Omtzigt en de op stapel staande parlementaire enquetes over de Aardbevingen in Groningen/de Toeslagen-affaire/de Corona-crisis. Ik was overigens zelf al ver voor de toeslagen-affaire slachtoffer van een totaal door en door verrotte en corrupte belastingdienst en toen blijkbaar al de enige die dat niet pikte (ik heb later bij de belastingrechter mijn zaak glansrijk gewonnen) want ik stond helemaal alleen voor het ministerie van Financiën te demonstreren: https://www.geenstijl.nl/4647532/burgerleed_in_de_mail_waarom_z/
Verder ben ik tweemaal klokkenluider geweest (ik heb melding gedaan bij de inspecteur voor de Gezondheidszorg onder mijn eigen naam en niet anoniem dus zoals ook kan) omdat ik weigerde mee te werken aan het in de doofpot stoppen van zeer ernstige medische calamiteiten (waaronder o.a. een tiental OK-doden ten gevolge van verwijtbare ziekenhuisinfecties onder jawel mijn toenmalige baas Jaap van Dissel) en een half miljoen euro fraude op mijn laatste baan door twee Gynaecologen. Als zelfs de hoogopgeleiden onder ons mij al monddood wilden maken en mij zo kapot hebben gemaakt dat het bijna mijn leven heeft gekost ja wat wil je dan nog beste mensen??????
Het feit dat ik nog leef en mezelf nog steeds recht in de spiegel aan kan kijken heb ik alleen maar te danken aan mijn heldere eigenwijze onafhankelijke wetenschappelijke verstand. 99,9999999999% van de mensen om mij heen volgden als schaapjes gedwee de meerderheid van de collega’s dan wel gingen door de knieën na zware intimidatie. Nee ik heb niet zoveel op met deze mensheid laat mij lekker maar alleen. ik kan niet wachten tot de dag dat ik op mijn motorfiets kan stappen om van Leiden naar Zuid-Afrika te rijden lekker helemaal alleen dus dan kan ik alleen ruzie krijgen met mijn eigen mening.