De kogel is door de kerk. Viktor Orbán, de Hongaarse premier en partijleider van Fidesz (links op de foto), heeft zijn Europarlementariërs teruggetrokken uit de fractie van de EVP. Een scheiding die nog vervelende gevolgen kan krijgen. De statutenwijziging die schorsing van parlementariërs uit de groep gemakkelijker moest maken en die met 148 stemmen tegen 28 afgelopen woensdag werd aangenomen was voor Orbán het teken om na twee jaar geharrewar de stekker er uit te trekken. De Europese christendemocraten zijn eindelijk verlost van dit ‘het blok aan het been’. Twee jaar terug was Fidesz al met een schorsing de wacht aan gezegd vanwege anti-Europese standpunten waar de partij steeds meer op werd aangevallen. De EVP-fractie was na de verkiezingen groot genoeg om dertien Hongaren te kunnen missen, maar de rechterflank, onder leiding van de Duitse CSU, bleek toch nog lang beducht voor de gevolgen van dit verlies. Om erger te voorkomen kun je de dissidenten er beter bij houden, was de gedachte. Partijgenoten uit de buurlanden Oostenrijk en Slovenië hebben zich tot het laatst toe verzet tegen de uitsluiting van de Hongaren.
Wat zijn de gevolgen van dit familiedrama voor de politieke verhoudingen in Europa? De commentator van VoteWatch Europe verwacht dat de samenwerking van de EVP met andere grote partijen in het Europarlement nu makkelijker wordt, maar hij ziet tegelijk ook de kloof tussen Noord-West Europa en de nieuwe lidstaten groeien. En dat betekent kansen voor spelers van buiten de EU (lees: Rusland, China) om meer invloed te krijgen. Orbán presenteert zich in de regio als belangenbehartiger van alle Hongaren, dus ook van Slovaakse Hongaren en van de Roemenen die met een eigen Hongaarse partij zijn aangesloten bij EVP. Het is niet duidelijk of deze partij zich ook gaat terugtrekken. Ook moet nog afgewacht worden wat de Sloveense rechts-nationalistische partij SDS van premier Janez Janša (rechts op de foto) gaat doen. Janša is Orbán’s grootste vriend in de EU en zijn partij heeft vier leden in het Europarlement die ook zijn aangesloten bij de fractie van de EVP.
Sloveense Trump-adept
De Sloveense premier Janša is in alles een trouw volgeling van zijn Hongaarse collega. Kunstenaars en journalisten vrezen voor hun vrijheid. “Alles wat tegen de smaak en visie van de regering ingaat, wordt door het ministerie van cultuur bedreigd. Deze regering leeft in het verleden, kunst moet in haar ogen makkelijk te begrijpen zijn en nationalistische waarden vertegenwoordigen. En kunst mag al helemaal niet kritisch zijn,” zegt Ostan Ozbolt, directeur van een culturele stichting. De Sloveense regering probeert steeds meer greep te krijgen op benoemingen in de culturele sector. Gebouwen van de overheid die in gebruik zijn van culturele instellingen worden gesloten.
Premier Janša haalde afgelopen winter de wereldpers door zijn steun voor Donald Trump bij diens aanval op de rechtmatigheid van de uitslag van de Amerikaanse presidentesverkiezingen. Net als Trump beschuldigt hij hem onwelgevallige journalisten al maandenlang van ‘fake news’, wat tot intimidaties en een angstcultuur leidt. Vorige maand viel hij een verslaggever van Politico-Europe aan vanwege een kritisch artikel over de staat van de persvrijheid in Slovenië. Geheel in de geest van zijn grote voorbeeld richtte hij vorig jaar zijn pijlen op een ‘kleine kring van vrouwelijke redacteuren, die zowel familie- als financiële banden hebben met deep state‘. Volgens Janša. Bij de Sloveense vakbond voor journalisten komen steeds meer meldingen binnen van bedreigingen. ‘Je bent een hoerenkind, je bent waardeloos. Als je gaat slapen, onthoud dan wie je bent’, luidde een van de anonieme brieven die een vrouwelijke tv-journaliste ontving. Met name vrouwelijke journalisten hebben te maken met een dergelijke psychologische oorlogvoering. ‘Als een vrouw een verhaal doet wordt ze uitgescholden voor hoer of teef’, zegt een van hen.
Hongaarse overnames op de Balkan
Regeringsgezinde media zetten het publiek op tegen onafhankelijke journalistiek. Een van de televisiestations, Planet TV, is door de staat verkocht aan Hongaarse investeerders uit de kringen van Orbán. Balkan Insight onthulde vorig najaar meerdere overnames van media op de Balkan door Hongaarse bedrijven. Planet TV werd gekocht door TV2 Média Csoport Zrt, naar verluidt mede-eigendom van Jozsef Vida, een van de rijkste Hongaren en lid van de zakenkring rond de regerende Hongaarse partij van Fidesz. Eerder hadden Hongaren ook de tv-zender Nova24TV overgenomen in samenwerking met de partij van Janša. Ook in Noord-Macedonië waren de Hongaren actief. Ze kochten media die nauw verbonden zijn met Nicolas Gruevski, voormalig premier namens een rechtse, Russisch gezinde partij. Hij werd in 2018 veroordeeld voor corruptie, maar wist aan zijn straf te ontsnappen en kreeg politiek asiel in Boedapest bij zijn vriend Orbán.
En wat volgt nog…?
Orbán’s vertrek uit de christendemocratische familie is formeel nog niet definitief. Zijn partijgenoten zijn uit de Europarlementsfractie gestapt maar de partij is nog steeds lid. Al zal dat niet lang meer duren. De vraag is waar de Hongaarse Fidesz parlementariërs nu hun heil gaan zoeken. De conservatieve ECR-groep, waar ook de Poolse PiS-leden (en JA21 en SGP), bij aangesloten zijn, heeft zijn sympathie en solidariteit uitgesproken richting de ontheemde Hongaren. De overeenkomsten met deze partij zijn groter dan met de extreemrechtse ID-groep (met Rassemblement National en Vlaams Belang). Fidesz hecht uiteindelijk toch meer aan het EU-lidmaatschap dan Le Pen c.s. Maar los van wat de EP-fractie gaat doen is het de vraag of de afscheiding van de Hongaren ook gevolgen gaat hebben voor de relaties tussen landen waar de christendemocraten veel te zeggen hebben, zoals Duitsland. Welke impact zal Orbán’s stap hebben op de economische banden met het land van Merkel’s CDU dat al een flink stuk van de automobielindustrie naar Hongarije heeft verplaatst? Wat zal, na de Hongaarse ontrouw inzake vaccins tegen COVID-19, het volgende terrein zijn waarop het land zich verwijdert van de Europese familie? En wie neemt Orbán dan mee?