ANALYSE - Als een vrouw succesvol is in de wetenschap, wordt er standaard melding van gemaakt hoe ze haar werk combineert met haar gezinsleven. Van mannen kom je dat zelden te weten. Is dit echt 2013?
Elise Andrew beheert het populaire wetenschapsblog I fucking love science, waarop ze dagelijks interessante wetenschapsnieuwtjes plaatst. Dat veel mensen niet wisten dat een vrouw het weblog beheert, bleek uit de opmerkelijke reacties op een link die Andrew plaatste naar haar twitteraccount. ‘I had no idea you were a female.’ ‘You mean you’re a female and you’re hot? I just liked science a little bit more today.’
In een interview naar aanleiding van alle verbaasde reacties zei ze nooit te hebben willen verbergen dat ze een vrouw is. Toch waren de lezers van haar blog er automatisch vanuit gegaan dat er een man achter dit blog zat. Andrew schijft haar blog niet als “vrouwelijke wetenschapper”, maar als wetenschapper, omdat dit net zo goed vrouwen als mannen kunnen zijn. Maar het mannelijke geslacht lijkt de standaard. Het feit dat iemand een vrouw is, wordt vaak apart vernoemd. Ook in berichtgeving over wetenschap bestaat deze bias.
Naast de vermelding dat de wetenschapper een vrouw is, vult men stukken aan met opmerkingen als ‘ze ook zo goed kan koken’ en dat ze ‘haar baan en gezinsleven perfect combineert’, terwijl je zou hopen dat stereotypes rondom ‘mannenberoepen’ en ‘vrouwenberoepen’ tegenwoordig een stuk minder zijn. Elise Andrew reageerde dan ook erg verbaasd over alle reacties op haar weblog en plaatste als reactie terug: ‘EVERY COMMENT on that thread is about how shocking it is that I’m a women! Is this really 2013?’
Ook een ander voorbeeld uit het nieuws de afgelopen tijd laat deze stereotypering zien. Toen op 30 maart ruimtevaartwetenschapper dr. Yvonne Brill overleed, berichtte de The New York Times eerst over haar kookkunsten en daarna pas over haar bijdragen aan de wetenschap. In 2011 reikte Obama een medaille voor technologie en innovatie uit aan Brill. Is die informatie niet relevanter dan haar favoriete gerecht? Het nieuwsbericht leidde tot veel verontwaardiging op internet en is later aangepast. Christiane Nusslein-Volhard ontving de nobelprijs voor ‘pyschology of medicine’ in 1995. Journalisten vroegen Nusslein-Volhard naar haar recept voor chocoladetaart, een vraag die in bijna elk interview met haar terugkomt. Kunnen we niet iets doen aan deze ‘knullige’ weetjes in nieuwsberichten?
De Finkbeiner test
Wetenschapsjournalist Ann Finkbeiner schreef pas een column over haar opdracht om het portret te schetsen van een vrouwelijke astronoom. Waarom is het zo relevant om de vrouwelijkheid van deze astronoom te belichten, vraagt ze zich af. Kunnen we het niet één keer gewoon hebben over ‘een astronoom’ zonder daarbij zelfs maar te noemen dat ze een vrouw is? Naar aanleiding van deze kritiek op de gendergeladenheid van artikelen over wetenschappers stelt haar collega Christie Aschwanden de Finkbeinertest voor. De test is gebaseerd op de Bechdeltest, die gender bias in fictie aantoont, waarbij een werk alleen door de test komt als er minstens twee vrouwen in voorkomen die tegen elkaar praten over iets anders dan een man. Bij de Finkbeinertest slagen alleen artikelen die de volgende zaken niet noemen:
– Het feit dat ze een vrouw is
– Het beroep van haar man
– Hoe ze de kinderopvang regelt
– Hoe ze haar kinderen opvoedt
– Hoe ze een stapje terug moest doen door het competitieve veld
– Dat ze zo’n rolmodel is voor andere vrouwen
– Dat ze ‘de eerste vrouw is die…’
Lichtelijk satirisch bedoeld waarschijnlijk. Als het gaat om een bijzondere prestatie voegt het wel degelijk iets toe aan de profielschets. Bijvoorbeeld dat iemand de eerste vrouwelijke hoogleraar of Nobelprijswinnaar was, omdat er een verschil was in de positie van mannen en vrouwen. Aschwanden en Finkebeiner zeiden naar aanleiding van reacties die ze kregen op de test dat de criteria vooral bedoeld waren voor korte profielen van wetenschappers voor algemeen publiek, zoals bijvoorbeeld in de The New York Times. Het is vooral storend dat ontdekkingen van vrouwelijke wetenschappers worden neergezet als een bijzondere prestatie óndanks hun vrouwelijke geslacht.
We kunnen leren van de Finkbeinertest door stil te staan bij de manier waarop mannelijkheid wordt gebruikt als standaard en vrouwelijkheid apart wordt benoemd. Bij sommige zaken kan je je afvragen: was dit bij een man ook noemenswaardig geweest? Het is grappig om te zien hoe gek het overkomt als in een interview een man ineens “vrouwenvragen” krijgt als: ‘Hoe is het om een man in de wetenschap te zijn?’ en ‘Hoe denk je dat kinderen krijgen je carrière beïnvloedt?’ Laten we berichten over wetenschap vooral richten op dat waar het werkelijk om gaat: de wetenschap.
Nienke de Haan blogt voor Studium Generale over vrouwen in de wetenschap.
Reacties (18)
Eén van de ontdekkers rond 1930 in Duitsland, drie personen, van de splitsbaarheid van het atoom, nu onvoorstelbaar hoe deze ontdekking toen revolutionair was, was een joodse vrouw.
Britse ferry pilotes in de tweede wereldoorlog, deze dames vlogen vliegtuigen, waaronder viermotorige bommenwerpers, op hun eentje van fabrieken naar oorlogsvliegvelden, werden na uitstappen begroet met ‘waar is de piloot ?’.
Het echtpaar Curie ontdekte radio activiteit.
Toch, van mijn naaste familie, valt mij op, hoe het vrouwelijk deel daarvan, minder technisch en ruimtelijke inzicht heeft.
Schaakkampioenen zijn er bij vrouwen, als ik het goed heb, nooit geweest.
tis ook nooit goed. Toen ik lang geleden als aio aan de WUR verbonden was, stond een collega van mij (aan mijn vakgroep verbonden, maar ook aan ‘vrouwenstudies’ [!]) erop dat ze in de studiegids met Mw herkenbaar was als vrouw.
Haar redenatie was: als iedere vrouw erop staat, valt snel genoeg op hoe weinig vrouwen aan deze universiteit verbonden zijn. Whargarbl.
Ze was overigens de enige promovendus van beide vakgroepen de afgelopen 30 jaar die zich een vaste baan aan de uni elleboogde .
@1 bedoel je werledkampioenen? De zusjes Polgar deden het niet slecht toch?
Ik ben me bovenmatig bewust van stereotypering in de wetenschap. En het is tot mijn schande mezelf ook een keer overkomen. Ik heb een behoorlijk specialistisch metier, waarin nog al eens vragen van buitenlandse collegae/onderzoekers via de mail komen over inhoudelijke onderwerpen.
Op een dag kreeg ik een paar vragen van een mij onbekende collega uit een ver buitenland. Het waren hele bijzondere vragen en daaruit ontstond een correspondentie (en uiteindelijk ook gezamenlijk onderzoek). Ik was al die tijd er van uitgegaan dat de collega man was, en ik viel van mijns toel toen na drie jaar mijn collega vrouw bleek te zijn.
De verbazing was niet zozeer dat de wetenschapper een zij was, of dat ze op die positie zat in een land waar dat niet erg gemakkelijk is voor vrouwen, maar betrof vooral mijn totale onbenul dat ik er zo naast had kunnen zitten. Het heeft mezelf een flinke foei gekost.
Overigens @2, misschien begrijp ik je niet goed, maar je opmerking over omhoogellebogen door een vrouw lijkt me nogal denigrerend. In mijn omgeving zijn bijna alle topfuncties bezet door mannen en minstens de helft daarvan heeft zich omhooggeelleboogd. Maar voor mannen geldt dat blijkbaar als “gezonde ambitie”.
Nu snap ik dat het vervelend is dat ze over je kookkunsten beginnen, maar is het niet meer dan normaal dat als je (flink) afwijkt van de norm men het daarover heeft?
De gemiddelde (top)wetenschapper is nou eenmaal man, en totdat dat verandert zal men in interviews ingaan op die relatieve uitzonderingspositie. Dat hoeft ook helemaal niet erg te zijn.
En de andere kant op gebeurt het ook. Hetzelfde gaat op voor mannen die thuis blijven om voor de kinderen te zorgen. Die worden daar ook mee geconfronteerd. Ze worden alleen wat minder vaak geïnterviewd.
Mannen zijn veel specialistischer ingesteld dus het is helemaal geen verassing dat er meer mannen ‘aan de top’ staan. Daarnaast zijn mannen oververtegenwoordigd in de categorie ‘genie’.
Om te compenseren zijn mannen ook oververtegenwoordigd in de categorie ’totaal geretardeerd’ en wil dat lastige mannenstofje de eerstgenoemde categorie ook vaak teniet doen.
Het is hit or miss.
@5
Het is een zelfopgelegde aspiratie en ik vind het ook nogal beledigend voor vrouwen die niet die ambitie hebben. Mannen die die ambitie niet hebben worden minder gauw in de categorie ‘minderwaardig’ gezet.
bovendien: de meeste wijven KUNNEN helemaal niet zo lekker koken. (sorry MAM). (’t is eigenlijk vaak behoorlijk doorsnee (/seth) en zelden creatief). Smaken verschillen natuurlijk, maar ’t wordt tijd dat een flink leger vrouwen met wetenschappelijk onderzoek de mythe eens doorprikt dat dat slechts perceptie van de man zou zijn. Gebakken troll schijnt lekker te zijn.
@5, het belangrijkste verschil is dat het huishouden voor de man niet op dezelfde manier wordt afgesloten als de wetenschap voor de vrouw. Een man die het huishouden wil voeren moet dat slechts regelen met z’n partner. De gevolgen qua aanzien blijven beperkt tot een hele kleine kring en geeft weinig concrete beperkingen. Een vrouw komt echter vrijwel niet de hogere lagen in de wetenschapshierarchie binnen en wordt professioneel ook belemmerd. De beeldvorming maakt dat sollicitatiecommissies nog altijd eerst aan koken denken en dan pas aan wetenschap. Een essentieel verschil.
Wel zou je kunnen zeggen dat de bevoordeling van de vrouw in voogdijzaken gender bias kent die werkelijk fundamentele uitsluiting oplevert. In de algemene beeldvorming worden huismannen overigens volgens mij minder eenzijdig afgeschilderd, als ze in zaken van opvoeding of gezinsleven (denk volkskrant magazine etc) aan het woord komen is dat voor zover ik nu denk vrij genuanceerd. (Ik heb echter niet geturfd.)
Binnen het gebied van de jeugdzorg zou het me echter niet verbazen als vaders veel sneller verdacht worden van misbruik en dergelijke.
Overigens zijn die situaties wel zo ongelijkwaardig dat ze niet kunnen worden weggestreept (de enige ongelijkwaardige behandeling sluit de andere niet uit.)
Franklin, Watson & Crick
“Nienke de Haan blogt voor Studium Generale over vrouwen in de wetenschap”
Ik vind dit ironisch
*Dik Tasmaans accent* ‘Mary Curry’, zoals young Einstein haar placht te noemen. En terecht. TWEE Nobelprijzen in haar zak. Wat een wijf.
Het is toch algemeen bekend dat pappa’s veel lekkerder kunnen koken dan mamma’s? Alleen doen ze het niet zo vaak.
Voor een man kan ik ook heel aardig koken. Ik ben alleen geen wetenschapper.
I fucking love science, weetjesmasturbatie en high-horse euforie.
Het artikel noemt dit een stereotype. Raar; dat is het niet. Een stereotype is een overdreven beeld. En dat is dit niet; er zijn gewoon bizar weinig vrouwen die zich met het soort wetenschap bezighouden waar het blog van mevrouw Andrew over gaat. Ongeveer 1 op de acht natuurkundestudenten is vrouw. Daarmee is ook ook gewoon daadwerkelijk een beetje opvallend dat er een vrouw achter zit. En daarmee heeft de verbazing weinig met stereotypen te maken maar kan deze volledig toegeschreven worden aan wat statistische feitjes…
Neemt niet weg dat de verbazing van mevrouw Andrew over de verbaasde reacties op zijn plek is; die zijn immers gewoon een uiting van domheid:p Minstens zo idioot is natuurlijk dat ze daar op TV mag aanschuiven omdat …. ze een vrouw is. Gelukkig zetten ze Mr. Snaartheorie er even naast om als man het geheel toch wat luister bij te zetten…
Overigens, zolang we als volk geen mannelijke kinderdagverblijfmedewerkers accepteren (die zijn na Robert M op een enkele held na allemaal gevlucht wegens onwerkbare situatie), gaat dit gewoon nog eeuwen zo blijven. Je lost het probleem niet op met quota’s en weet ik veel wat. Je lost het probleem op door kinderen niet al heel jong te leren dat vrouwen op kinderdagverblijven, basisscholen en ziekenhuizen thuishoren en mannen achter computers of in de bouw. Kip. Ei. Bah.
Het is vooral storend dat ontdekkingen van vrouwelijke wetenschappers worden neergezet als een bijzondere prestatie óndanks hun vrouwelijke geslacht.
Zo heb ik dat nooit ervaren.
Waar het ook van komt, vrouwen zijn in allerlei beroepen nog steeds een uitzondering.
De knappe vrouwelijke bouwvakster die ik een paar maand geleden tegen kwam viel me dan ook op.
@15:
Je lost het probleem op door kinderen niet al heel jong te leren dat vrouwen op kinderdagverblijven, basisscholen en ziekenhuizen thuishoren en mannen achter computers of in de bouw. Kip. Ei. Bah
Ik meen dat allerlei onderzoekingen hebben aangetoond dat er wel degelijk verschil is tussen hersenen van mannen en van vrouwen.
@objectief, #17 Daar is geen onderzoek voor nodig:p Maar die verschillen zijn niet zo groot en verstrekkend als de Nederlandse maatschappij doet voorkomen. Verder: ja.