Egypte, Obama en Carter

In Amerika heeft men een nieuw argument om Obama af te breken: hij is net Carter bij het grijpen van kansen. Carter miste de kans om de Shah te steunen en dat leidde tot het Khomeiny-bewind en de weinig vrolijke opvolgers van hem in Iran. Obama is beleefd over Egypte en dat zou wel eens kunnen leiden tot een Islamitisch regime, in plaats van Mubarak, zo luidt de kritiek.

In Nederland reageert men al even behoedzaam: tenslotte is het Egyptische volk zelf aan zet als het gaat om een regeringsvorm. Wel wordt inmiddels wat genuanceerder gekeken naar de verdiensten van Mubarak, die een vredesakkoord met Israel heeft en de Moslimbroederschap als een illegale oppositie uit de buurt van de macht heeft gehouden. Voor het evenwicht in de regio is dat niet zonder betekenis.

Het is wel grappig: de vergelijking met Carter, one-term president, is verwoestend bedoeld, maar is daar reden voor? Carter heeft de ontwikkeling in Iran op zijn beloop gelaten en veel last gehad van de gijzeling van de Amerikaanse ambassade. Toen hij daar zijn eerste en enige militaire avontuurtje tegen begon, vlogen de helicopters tegen elkaar op in de woestijn en flopte de missie. Overigens was Iran al van plan de gijzelaars vrij te laten, maar die afloop werd wat vertraagd om de Amerikaanse presidentsverkiezingen te beinvloeden, hetgeen ook gebeurde. Niet Amerika zorgde voor een politieke verandering in Iran, maar Iran zorgde voor een machtswisseling in Amerika!

Carter is onlangs nog geëerd, omdat hij als president geen enkele militaire interventie is begonnen. Het is een verdienste. De democratische kandidaten hebben minder machismo en meer realiteitszin dan de republikeinen. Zij redeneren dat het te weinig praktisch is om de wereld politiek te willen regisseren, vooral ook omdat een militaire interventie een kostbare aangelegenheid is. En de basis van het volkenrecht is dat volken of landen hun eigen zaken regelen.

Is George W. Bush daarmee een domme cowboy? Was de wereld maar zo eenvoudig. De aanval op de Twin Towers van 9/11, moest een antwoord krijgen. Maar hoe, gericht op wie? “Wij zijn allen Amerikanen”, oordeelde Le Monde zelfs. De Amerikaanse reactie was in eerste instantie beheerst: het verdrijven van de Taliban in Afghanistan. Maar uit de memoires van Bush blijkt dat al heel vroeg ook Irak op het programma werd gezet. Dat was minder slim, omdat het verband met 9/11 ontbrak en de massa vernietigingswapens niet werden gevonden.

De “War on Terror” kent geen vijand, die militair kan worden verslagen. Osama bin Laden is een meneer, die je eerst moet vinden. Daar zijn F-16’s niet erg geschikt voor: veel beter voldoen de modelvliegtuigen met camera, en raketten. Alleen is ook dat een beetje bruut wapen, met veel omstanders en burgerslachtoffers als collateral damage. Erg populair worden de interventie-militairen er niet van; sterker, de Taliban lijkt er door gevoed te worden. Kortom, interventie is kostbaar en contraproductief.

Ik noemde Obama en Clinton “beleefd”, in hun pleidooien voor een “orderly transition”. Het tempo daarvan is natuurlijk het draaipunt. En wat zouden we willen? Verkiezingen natuurlijk, en liefst eerlijke. Maar hoe je daaruit de gewenste resultaten krijgt om de zittende machthebbers te versterken,  weten ze in Iran, in Afghanistan, in Egypte heel goed. Zelfs als je het resultaat min of meer kunt vertrouwen, is het geen garantie dat het heil naar Westers model uitbreekt. In Gaza kwam Hamas als winnaar uit de bus: dat was nu ook weer niet de bedoeling.

De nerveuze westerse leiders doen er goed aan te kijken naar de verslagen, die de journalisten maken. Ik zie een rijke schakering van mensen, die met grote kleurrijkheid woorden spreken die aan de Franse revolutie doen denken: een vrouw in niqaab die verzekert de interviewer dat zij vrijheid en gerechtigheid wil, een jonge man die zich al jaren onderdrukt vindt.

De vraag is hoe het Egyptische volk geholpen kan worden in het naderbij brengen van de rechtsstaat, zoals wij die koesteren. Het doet denken aan de doelstelling van de Kunduz-missie: misschien zou in Egypte wel een kans zijn op het vormen van een gesloten justitiële keten. Tegen het probleem van de corruptie en de orientatie op de heersende machthebber hebben we nog geen goed wapen gevonden, maar alles wat je in Egypte kunt doen om trouwe, niet-corrupte, rechtsstaat gelovige politiemannen te kweken, kon wel eens een grotere bijdrage aan de wereldvrede zijn dan het bestrijden van de Taliban.

Twee weken geleden luidde de coverstory van The Economist: “Please, not again. The threat of war in the Middle East”. Toen was de onrust in Tunis net op gang. Het verhaal is tamelijk verontrustend: niet alleen over de internationale verhoudingen en de populariteit van Amerika, maar vooral ook over de investeringen in wapens. Israel is vlijtig met het uitbreiden van raketten arsenalen.  Maar Syrië heeft Hezbollah bevoorraad met een raket die 600 kg 200 km kan dragen en afleveren met een precisie van 100 meter. Het probleem is niet zozeer het lot van Mubarak, maar de destabilisatie van een regio, die nog steeds een kruitvat is.