ANALYSE - De briefstem – stemmen per post, is voor veel burgers de minst populaire stemmethode. Bescherming van het stemrecht is echter belangrijk genoeg om de mogelijkheid om te stemmen per brief door Nederlandse 70+’ers in 2021 niet zondermeer af te raden, schrijft Tom van der Meer in een eerder op Stuk Rood Vlees verschenen artikel.
Terwijl in Amerika de legitimiteit van de verkiezingsuitslag wordt ondermijnd door de regering-Trump en diens Republikeinse partij, staan verkiezingen in Nederland in opvallend hoog aanzien, zowel onder experts als onder kiezers. In 2018 zette Leontine Weesing-Loeber (RvS) de opvattingen van Nederlandse kiezers over het verkiezingsproces op een rij, op basis van het Nationaal Kiezersonderzoek van 2017. Zij laat zien dat Nederlanders een sterke voorkeur hebben voor stemmen in een stembureau, met potlood of eventueel met computer.
Opvallend: Stemmen vanuit huis per brief wordt door Nederlanders met afstand het minst vertrouwd. Toch is die optie in beeld gekomen voor kiezers van 70 jaar en ouder, als reactie op de Coronacrisis.
Eerlijke verkiezingen
Volgens experts behoren de Nederlandse verkiezingen tot de meest eerlijke van de wereld. In het onderzoek van het Electoral Integrity project van 2017 eindigde Nederland op de achtste plek van de wereld, achter de vijf Noordse landen, Costa Rica, en Duitsland (met een score van 80 op een schaal van 0 tot 100). Ter vergelijking, België was 26e (71 punten), het Verenigd Koninkrijk 41e (66 punten), en de Verenigde Staten 55e (61 punten). Hekkensluiters dat jaar waren Syrië en Ethiopië, elk met 24 punten.
© Stuk Rood Vlees Tom van der Meer Diagram 1
Ook Nederlandse kiezers zijn over het algemeen zeer positief over het eerlijke verloop van de verkiezingen, zo blijkt uit de analyse van Weesing-Loeber. Tweederde van de kiezers is sterk overtuigd van de eerlijkheid van het proces, en nog eens 19% is het er goeddeels mee eens. Omgekeerd meent slechts 5% van de Nederlanders dat de verkiezingen gedeeltelijk of geheel oneerlijk zijn verlopen.
Die minderheidsopvatting zien we wat vaker bij kiezers voor de PVV, SP-stemmers, en niet-stemmers. Toch is ook daar slechts een kleine minderheid negatief over de electorale integriteit. Onder niet-stemmers is het aandeel dat de eerlijkheid van de verkiezingen betwijfelt nog geen 10%; onder PVV-stemmers is dat nog geen 20%. Er is, al met al, breed vertrouwen in de eerlijkheid van de Nederlandse verkiezingen.
© Stuk Rood Vlees Tom van der Meer Diagram 2
Toen Weesing-Loeber bij de kiezers doorvroeg naar hun redenen om de verkiezingen oneerlijk te noemen, legde zij drie groepen argumenten bloot. Ten eerste verwijzen deze kiezers naar de media: enerzijds meldingen van incidenten die via (sociale) media worden verspreid, anderzijds de kwalijke rol van media die een exitpoll presenteren terwijl de stembussen nog niet gesloten waren. Ten tweede wordt verwezen naar het stemproces zelf: het gebruik van handmatige tellingen die gevoelig zou zijn voor fouten. Een derde motivatie gaat over de (ontbrekende) gevolgen van de verkiezingsuitslag: PVV-kiezers vonden het onrechtvaardig dat hun partij de tweede grootste partij van het land was geworden, maar toch niet mocht meeregeren.
Stemmethode: Poststem als minst betrouwbaar
Als ze zouden mogen kiezen, hebben Nederlanders een grote voorkeur voor de huidige stemmethode: 52% geeft de voorkeur aan stemmen per stembiljet in een stemlokaal, gevolgd door de stemcomputer in een stemlokaal (26%). Dit is opmerkelijk, omdat tien jaar eerder nog een voorkeur bestond voor de stemcomputer boven het stembiljet. Vooral jongeren steunden in 2017 het stembiljet boven digitale stemmethoden.
De briefstem – stemmen per post, vanuit huis – is met afstand de minst populaire stemmethode. Dat is opvallend, omdat juist deze methode door de regering wordt voorgedragen als tegemoetkoming aan kwetsbare groepen in reactie op de Corona-pandemie. Hoe veel er gebruik van zullen maken, is dus maar de vraag.
© Stuk Rood Vlees Tom van der Meer Diagram 3
Weesing-Loeber kijkt ook welke stemmethode het betrouwbaarst worden geacht (ongeacht of ze de voorkeur verdienen). Ook dat is voor de meeste kiezers het stembiljet in het stemlokaal. Die methode wordt zelfs door meer mensen het betrouwbaarst genoemd dan er mensen zijn die het de eerste voorkeur geven. Stemmen via stemcomputer of vanuit huis via internet zijn misschien volgens sommige kiezers weliswaar gebruiksvriendelijk, maar over het algemeen suggereren Nederlandse kiezers dat dat op zijn minst deels ten koste gaat van de betrouwbaarheid.
De briefstem wordt ook als de minst betrouwbare methode gezien. De briefstem was in 2017 dus niet alleen een weinig populaire potentiële methode, maar ook een die als minst betrouwbaar werd beschouwd.
© Stuk Rood Vlees Tom van der Meer Diagram 4
Zorgvuldigheid
Dat noopt tot zorgvuldigheid in 2021. In navolging van de Amerikaanse verkiezingen bestaat immers het risico dat het vertrouwen in de legitimiteit wordt ondermijnd door briefstemmen, zelfs als er in de praktijk nauwelijks problemen mee zullen optreden. De grondhouding over briefstemmen is niet bijster gunstig.
Die grondhouding volstaat mijns inziens niet om stemmen per brief door Nederlandse 70+’ers in 2021 af te raden. De bescherming van het stemrecht lijkt mij van wezenlijk belang. Wel zal dit vragen om glasheldere argumenten en procedures, om zo politici te ontmoedigen die in weerwil van bewijs suggereren dat er sprake is van systematisch misbruik.
Gelukkig kunnen we in Nederland over het algemeen rekenen op een hoog vertrouwen van kiezers in eerlijke verkiezingen.
Reacties (22)
[ De grondhouding over briefstemmen is niet bijster gunstig. ]
Fraude met decentrale systemen waarbij papier een rol speelt is zeer arbeidsintensief en valt snel op.
Computers met dus minder decentrale systemen zijn véél fraudegevoeliger, vreemd dus dat zowel stemcomputers als internetstemmen véél hogere gewaardeerd worden dan briefstemmen. Wel fijn te weten dat de Nederlandse kiezer goed in de gaten heeft dat computers niet de oplossing zijn.
Maar we hebben dan ook totaal geen ervaring met briefstemmen. Mensen kunnen denken dat je gewoon je anonieme stembiljet in een willekeurige brievenbus kunt gooien. Voor zover ik de Amerikaanse situatie zie zitten er wel degelijk waarborgen in het systeem dat je niet ongebreideld anonieme stembiljetten kunt opsturen. Die rechtszaken van Trump gaan m.i. dan ook allemaal over de behandeling in de telbureaus en niet over vervalste biljetten e.d.
Plus dat corona in 2017 nog niet speelde, dus zou er in 2020 of 2021 wel eens een veel positievere houding kunnen zijn over briefstemmen.
Ik ga even uit van mijn eigen gevoel over dat stemmen per post en dan kom ik tot een conclusie die volgens mij in geen van de onderzoeken is bekeken, dat de reden van het lagere vertrouwen in stemmen per post wellicht is over de bezorging. Als je mij die vraag zou stellen kom ik ook uit op de briefstem als minst betrouwbare, maar dan geheel dankzij het wantrouwen in de post. En zelfs dan, niet omdat ik denk dat zij moedwillig het stemproces zouden willen schaden.
Vraag: je wil je moeder feliciteren. Op welke wijze komt je felicitatie het meest zeker aan?
– doe een kaartje in haar eigen brievenbus, of roep het maar, omdat je daar toch staat.
– stuur de felicitatie per email.
– stuur een kaartje per post.
Je kunt zo al zien wat dat gaat worden en waarom. Elke discussie over stemmen per post zou moeten gaan over hoe (anders?) de postdiensten te werk zullen gaan en niet over de personen die de briefstemmen gaan hanteren en de verwerking van resultaten daarvan.
@2: Zijn dit Finse of NL-ervaringen?
Iets kan eens een keer een dagje later komen, maar al mijn stembiljetten lagen ruim op tijd vóór de verkiezingen in de bus. Ik heb er nog nooit een gemist. Idem voor mijn bankafschriften, ozb-aanslagen en zo voorts.
Brieven of pakjes die ik in de Postnl brievenbus stop, komen ook altijd aan.
Stemmen per post kan gewoon veilig. Zolang er maar een systeem is om de identiteit van de stemmer te kunnen controleren. Een retourenvelope met een gepersonificeerde QR-code zou mooi zijn, maar een gewone naam/adres/geboortedatum-check werkt ook. Je kan zelfs nog aan de stemgerechtigde de mogelijkheid bieden om online na te gaan of haar stem is aangekomen en verwerkt.
Er blijft wel het prinicipiele probleem dat je bij stemmen op afstand niet kan controleren of iemand gedwongen wordt om op een bepaalde manier te stemmen. Maar als je genoeg mensen afperst om de uitslag daadwerkelijk te beinvloeden is de kans klein dat je dat verborgen houdt. En misschien kan je het mogelijk maken om een al opgestuurde stem ongeldig te laten verklaren en opnieuw te stemmen. Maar dan moet je wel wachten met tellen totdat de stemming voorbij is.
@1 @3: Briefstemmen is al gewoon voor Nederlanders in het buitenland. Die kunnen alleen op die manier stemmen.
Je moet dat ook aanmelden. Je stuurt het terug in dubbele envelop en als het goed is wordt je naam dan van de lijst gevinkt ( zoals in het stembureau ).
Je weet inderdaad alleen nooit of je stem wel daadwerkelijk is aangekomen. Daar is geen terugkoppeling over mogelijk. Overigens heb ik eenmaal mijn stembiljet pas gekregen na de verkiezingen terwijl ik het maanden vantevoren had opgegeven. ( In 2017 ) .
De post doet er trouwens ruim 2 weken over, maar ook dat weet je, dus bij op tijd versturen kan je gewoon op tijd zijn.
Binnen Nederland is het e.e.a. wat minder moeilijk te organiseren.
@4: [ En misschien kan je het mogelijk maken om een al opgestuurde stem ongeldig te laten verklaren en opnieuw te stemmen. ]
Dat kan alleen als de overheid weet wat jij gestemd hebt. Dat kan dus nooit, want dan is er geen stemgeheim. Sowieso ongeldig verklaren en opnieuw stemmen is in principe onmogelijk.
@5: [ Briefstemmen is al gewoon voor Nederlanders in het buitenland. ]
Heb ik ook eens gedaan, maar ik herinner mij geen specifieke veiligheidsmaatregelen. Ook niet nodig als het aantal peanuts is en vreselijk moeilijk te manipuleren is.
[ Je stuurt het terug in dubbele envelop ][ weet inderdaad alleen nooit of je stem wel daadwerkelijk is aangekomen ]
En die wordt geopend onder toezicht derden die zien hoe de opener controleert of de identificatie ok is en die de gesloten envelop met stembiljet in de stembus gooit voor latere telling. Zoiets. Of je naam is afgevinkt zou eventueel te controleren moeten zijn.
[ terwijl ik het maanden vantevoren had opgegeven. ]
Wat had je van te voren opgegeven? Waar woon je? In NL krijg je gewoon je stemformulier opgestuurd.
[ De post doet er trouwens ruim 2 weken over, ]
Nogmaals, waar woon jij?
@6: [Dat kan alleen als de overheid weet wat jij gestemd hebt. Dat kan dus nooit, want dan is er geen stemgeheim. Sowieso ongeldig verklaren en opnieuw stemmen is in principe onmogelijk.]
Nee. Zoals ik al schrijf kan dat ook door te wachten met stemmen tot na de verkiezingen. Je hoeft de stem pas van de retourenvelope te scheiden als je gaat tellen.
@7: Jij bedoelt dat je je stem nog wilt veranderen vóórdat de stembureaus sluiten. Het leek alsof je dat wilde nadat de stembureaus sluiten.
Slecht plan, want dan gaan massa’s mensen mogelijk hun stem nog veranderen als de verkiezingsdag dichterbij komt en de polls op een bepaalde uitslag wijzen. En dan? Struinen tussen duizenden enveloppen naar meneer Spam? Nieuw biljet aanmaken en naar de kiezer sturen die het weer naar het stembureau stuurt? Dat betekent gewoon dat het een week voor de verkiezingsdag al niet meer kan. Logistiek ondoenlijk allemaal.
@3: Finse ervaringen een gedateerde Nederlandse.
Maar ik betrek dit natuurlijk niet op hoe de post omging met briefstemmen. Daar gaat het me eigenlijk niet om. Het gaat om die surveys, dat je er nooit achterkomt waarom mensen iets niet geheel vertrouwen als je onvoldoende vragen erover stelt.
Een terugkoppeling zou idd een erg goed systeem zijn wat m.i. het vertrouwen flink zou kunnen laten toenemen. Een systeem waarin je kunt zien of je biljet is aangekomen. Maar is dat niet een typsisch Nederlands probleem? Dat ze geen enkel normaal werkend, veilig en betaalbaar IT systeem kunnen opzetten? Gaat dus nooit komen.
Opnieuw stemmen vergt wellicht te veel organisatie. Maar een vinkje achter je naam om te voorkomen dat je stem geteld wordt lijkt me niet zo heel ingewikkeld. Ze moeten toch je naam controleren voordat je stem wordt geteld.
Je voorkomt er alleen stemmen onder dwang mee en dat zal geen groot probleem zijn, maar het is het enige echte principiele probleem dat ik me bij stemmen per post kan voorstellen.
@0: “De briefstem – stemmen per post, vanuit huis – is met afstand de minst populaire stemmethode. Dat is opvallend, omdat juist deze methode door de regering wordt voorgedragen als tegemoetkoming aan kwetsbare groepen in reactie op de Corona-pandemie.”
Maak daar beter was van, dit onderzoek is uit 2017. Als je het de mensen nu opnieuw zou vragen, zit het er dik in dat je toch een ander antwoord krijg (vooral als je de onmogelijke optie internetstem van huis weglaat).
@9: [ een gedateerde Nederlandse. ]
Nederland had zo ongeveer de beste postbezorging, iets van 95% kwam de volgende dag al aan. Hoe het nu is met de concurrentie en deeltijd postbodes (en corona) weet ik niet.
Twee brievenbuspakketjes van maandag zijn pas woensdag en vandaag bezorgd.
@10: [ stemmen onder dwang ]
Ook een voordeel van de brief:
Ik geef liever mijn stem per brief dan een volmacht af te geven aan iemand die dan ook mijn stemgeheim komt te weten en ik heb geen 100% zekerheid dat de gemachtigde gaat stemmen zoals ik wilde.
@9: [ een typsisch Nederlands probleem? ]
Antivaxxer: Ik weiger de coronavaccinatie want dan stoppen ze een nanochip in je lichaam en dan kan de overheid je met computers overal volgen.
Provaxxer: Oh, dus het is een ICT project van de Nederlandse overheid? Dan zou ik me nergens zorgen over maken.
@12: Dat maakt mij een intervaxxer oid?!
Probeer eens niet te snel eigen conclusies te trekken op grond van details. Ook dat over poststemmen. Het gaat er niet om wat jij vindt. Het gaat erom wat die mensen die die surveys beantwoordden dachten bij die vraag over vertrouwen. Niemand weet dat nu. Ik gaf je je mijn vermoeden en eigen gevoel daarover, jij de jouwe (plus dat mijn gevoel onterecht zou zijn). Beide zijn irrelevant. We weten nog altijd niet of al die mensen die briefstemmen als minder veilig zien, dat doen omdat ze (toen) dachten dat de post er slecht mee om mee zou gaan, of dat tellers gaan klooien, of nog iets anders. Nu zal dat wel weer anders zijn, met dank aan die heldere denk-toch-zelf-eens-na types.
@13: Goeie genade!
[ Oh, dus het is een ICT project van de Nederlandse overheid? Dan zou ik me nergens zorgen over maken. ]
Ik kopieer een grap die aansluit bij jouw idee van de ict van de NL overheid en je gaat totaal over de rooie.
Misschien ben je je gevoel voor de Nederlandse taal daar in Suomi zo langzaamaan kwijtgeraakt.
Bij stemmen per post weet je niet of de kiezer zonder dwang zelf een keuze heeft gemaakt en het is daarom een slecht idee en een ondermijning van de democratie.
Als iemand in een stemhokje, alleen, een keuze maakt is die keuze anoniem en kan er niet een bepaalde keuze worden afgedwongen. Dat is veel beter.
@15 Hetzelfde geldt bij een machtiging. Die mogelijkheid maar afschaffen dan?
@16: Dat klopt, al is het risico daar minder groot omdat je maar namens een paar mensen met een machtiging kan stemmen.
Eigenlijk zou ik willen dat voor mensen die niet naar het stembureau kunnen komen, het stembureau naar hen toekomt.
Bij stemmen in het stembureau zitten er minstens drie mensen die zowel de identiteit van de kiezer controleren als er voor zorgen dat het stemmen ordentelijk en eerlijk verloopt, bij stemmen per post ontbreekt die controle. Daarbij zijn bij stemmen per post duizenden vervoershandelingen in plaats van een relatief klein aantal stembussen, de kans op fouten en fraude neemt daarmee evenredig toe.
Dat het tot nu toe redelijk goed lijkt te zijn gegaan is niet zo maar een reden om te vertrouwen dat het dan wel goed zal blijven gaan. Ik kan zo een paar fraude gevoelige zaken verzinnen die je per post kan doen en fraudeurs zijn daar nog oneindig inventiever en geraffineerder in dan ik en ik ga er altijd van uit dat wat kan ook en keer gebeurd.
Veel voorstanders van stemmen per post zijn dat nu alleen maar omdat Biden toevallig meer briefstemmen had dan Trump en omdat de Trumpstemmers luidruchtiger twijfelen. Dat wil helemaal niet zeggen dat er alleen onder de democraten fraudeurs kunnen zitten, wie zegt mij dat dat niet andersom was en het Trump niet het verschil heeft verkleint door frauduleuze poststemmen? Trump heeft connecties en vermogen om de allerbeste fraudeurs en falsificeerders ter wereld in te huren.
Stemmen per computer daarentegen is eigenlijk veiliger dan met biljetten, computers vergissen zicht niet en raken ook niets kwijt. En als je die computer niet online hangt maar net als stembus onafhankelijk en verzegeld vervoerd is het onmogelijk om die te hacken. Dat “het volk” dat nog niet helemaal als betrouwbaar ziet komt omdat vele daarvan digifoob zijn, ze weten niet hoe zo’n ding van binnen werkt. Dat er allerlei complotten de ronde over deden hielp ook niet. Nog niet zo lang geleden waren er ook relatief mensen die bankzaken per se alleen nog met acceptgiro kaarten deden, nu doet 99% dat digitaal met zijn mobieltje.
Wetenschappelijk gezien zijn waterdichte computersystemen gewoon mogelijk, banken en defensie maken daar al jaren gebruik van. Als er al iets mis gaat is dat door menselijke fouten, mensen die slordig zijn met wachtwoorden e.d., maar die slordigheid is er net zo goed op papier. En met stemmen per computer hoef je ook niet oneindig te wachten op de uitslag want die is er een milliseconde nadat de stembus gesloten is. Uiteindelijk gaat dat toch de standaard worden net als digitaal betalen alle digifoben ten spijt, nu met Corona is het een goede tijd om daarmee te beginnen.
@14: Dan is ook jouw gevoel voor de taal zoek, want ik ben helemaal niet over de rooie.
@18:
Spoor jij wel helemaal? Ik denk dat het heel toepasselijk is dat die quote van jou hier bij mij in dit schrijfveld met een Q begint en /Q eindigt.
@18: [ bij stemmen per post ontbreekt die controle. ]
Bij het openen van de post zitten ook waarnemers, dat kunnen ook 3 mensen zijn.
Het enige wat je niet weet is of de afzender zonder dwang van derden zijn keuze heeft gemaakt. En zelfs als dat in een enkel geval zo is dan zal het nog een miniem effect op de einduitslag hebben.
[ bij stemmen per post duizenden vervoershandelingen ]
Nou, dat valt met geautomatiseerde postverwerking reuze mee.
En hoe meer handelingen er zijn, hoe gecompliceerder om te frauderen, je moet dan immers overal je “mannetje” hebben.
Voor post heb je aanzienlijk meer mensen nodig om effectief te frauderen dan stemmen per computer.
[ En als je die computer niet online hangt maar net als stembus onafhankelijk en verzegeld vervoerd is het onmogelijk om die te hacken. ]
En die ene programmeur die de broncode schrijft, hoe weet jij dat die veilig werk levert en geen achterdeurtje inbouwt?
En die vele programmeurs die de vele computers vervolgens moeten programmeren? Hoe weet je dat die niet met een eigen USB stick rondlopen?
En die bewakers die die tienduizenden computers tussen de paar verkiezingen door jaarlijks 24/7 moeten bewaken tegen fraudeurs? Hoe weet je dat die ’s nachts niet een eigen stukje hardware vervangen?
Of gooien we die speciale verzegelbare computers na iedere verkiezing gemakshalve gewoon weg?
En dan de “optelsoftware” op weer andere computers, waar nu over te doen is? Hoe weet jij dat die klopt?
Maar het gaat hier over stemmen per post, of wil je met de computer langs de zwakkeren en ouderen gaan?
Met een handvol handlangers kun je het hele computerproces beïnvloeden, veel makkelijker dan bij post.
Banken en computers en mobieltjes vertrouwen we omdat daar voortdurend de identiteit gecontroleerd wordt, iets dat bij verkiezingen juist niet kan. Maar dat wist je allang, maar je blijft het maar herhalen zonder nieuwe onderbouwing.
Nogmaals, ga bij wijvertrouwenstemcomputersniet en bitsoffreedom kijken en dan zie je hoe oneindig moeilijk en vreselijk duur het is om veilige stemcomputers te maken en bewaren/bewaken.
[ met stemmen per computer hoef je ook niet oneindig te wachten op de uitslag ]
Leg eens uit waar dat voor nodig is? Wat is er mis met de uitslag de volgende ochtend?
Je wilt werkelijk miljoenen per jaar (ook als er geen verkiezingen zijn dat jaar) uitgeven terwijl vrijwilligers dat nu vrijwel gratis, betrouwbaar en fraudebestendig doen?
@11: Die stemmen uit 2017 zou ik ook met een korreltje zout nemen. Ik vrees wel dat de bezwaren tegen stemmen per post zijn toegenomen. Ook hier daalt in sommige kringen het vertrouwen in de overheid en dat heeft invloed op het oordeel van mensen over stemprocedures. De organisatoren van de verkiezingen mogen daarom wel rekening houden met al dan niet ingeblazen gedoe van twijfelaars en verliezers.
Verkiezingen in Nederland zijn eerlijk omdat je stem toch alleen maar iets toevoegt aan wat toch alleen maar een soort chaos is. Je brengt je stem uit, en dan verplaatsen er wat mensen op de kieslijst, vervolgens gaan er mensen onder leiding van een verder niet democratisch bepaalde figuur, eindeloos bakkelijen over wat dat precies betekent in een achter gesloten deuren bepaald program, dat dan vervolgens in een uit drie of vier partijen gremium wordt uitgevoerd maar mocht er onverhoopt iets gebeuren dat het progam naar de achtergrond duwt dan is het: all bets are off, en nu doet men maar wat. In de achtergrond doet de ambtenarij er alles aan om continuiteit te bewerkstelligen. En als het de provinciale staten verkiezingen waren, dan heb je nog er nog een soort kiesmannen systeem tussen zitten voordat de wetgevende macht echt aan zijn wetgevende taak kan toekomen. En als het gemeentelijke verkiezingen waren, dan speelt er een onzichtbaar systeem op de achtergrond een rol, waarbij lokale partijen er meer en meer uitgedrukt worden door de ‘Haagse’ partijen, leidend tot gemeentelijke coalities waarin alles van GL tot VVD zetelt, want het mocht eens zijn dat die chain of command onderbroken werd!
Maar voor de rest zijn we, samen met het vaderlands journaille, meer dan happy om te kankeren op het Amerikaanse systeem. Want dat is zo ondoorzichtig. De keizer heeft waarlijk geen kleren aan, maar hij heet geen Trump.