Eerherstel

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

De Engelse minister van Defensie, Des Browne, moest er bij herhaling hoongelach en ernstige vermaningen van zijn ambtenaren om trotseren. Maar maandag lukte het hem een beslissing door te drukken: de 306 Britse militairen, die in de Eerste Wereldoorlog wegens desertie en lafheid op last van de krijgsraad werden geëxecuteerd, zijn postuum in ere hersteld.
Dit is typisch een kwestie die een minister meestal verwaarloost. Al decennia wordt in Engeland door de nabestaanden van de soldaten voor hun eerherstel gepleit, maar niemand trok zich iets van hen aan. De vorige minister, Jeff Hoon, was een bezeten voorstander van de deelname van Groot-Brittannië aan de bezetting van Irak. Die rare kwestie, daterend uit de Eerste Wereldoorlog, hoonde hij letterlijk weg.

Het Britse ministerie van Defensie is een gesloten bolwerk. Als een minister daar, tegen alle adviezen in, een oude zaak serieus neemt, vraagt dat doorzettingsvermogen. Hij moet eigenwijs zijn, drie of desnoods vier keer contra-expertise laten inwinnen, en niet accepteren dat de belangrijkste militaire adviseurs het als een onbenullig zaakje afwimpelen. Des Browne heeft een krachttoer moeten uithalen, omdat op het laatste moment een van de invloedrijkste juristen van het departement een algemeen pardon én eerherstel onwettig achtte.
Dat is het moment waarop het mis kan gaan, zeker als een minister dag en nacht in beslag wordt genomen door een desastreuze militaire operatie, een oorlog die het gezag van de Labour-regering compleet ondermijnt. Reken maar dat de Permanent Secretary de minister tijdens hun wekelijkse vertrouwelijk overleg aanraadt even geen aandacht te besteden aan ‘klein spul’. Dan telt alertheid. Met een minimum aan woorden heeft Des Browne aangegeven dat hij als minister bepaalt wat de normen zijn.
Eerherstel was volgens hem van belang, omdat nu pas, na negentig jaar, de psychoses en traumatische stresssyndromen van de soldaten – oorzaak van hun weigering terug te keren naar het front – zijn begrepen. Gek eigenlijk, omdat de drama’s in de loopgraven aan de literatuur niet voorbij zijn gegaan – denk aan het legendarische Im Westen nichts Neues van Erich Maria Remarque, dat al in 1927 indruk maakte – en nu nog steeds.

De handelwijze van Des Browne laat zien dat een minister ertoe kan doen. Ik moest eraan denken, toen er afgelopen week nogal schamper werd geschreven over het besluit van staatssecretaris Clèmence Ross (Volksgezondheid) niet terug te keren in het kabinet.
Haar toelichting was, ietwat onhandig samengevat: ze wil niet ‘verhaagsen’. Ze had preciezer kunnen zijn. Gewoon moeten zeggen dat ze bijna uitgeput is, omdat haar portefeuille grote sociale kwesties bevat, zoals ouderenzorg en verpleeghuizen – bij vlagen duizelingwekkend, door de ingewikkelde en omvangrijke financiering. Als Ross even niet goed oplet, maakt zij een fout die tallozen onnodig kan duperen. De Kamerspecialisten houden haar permanent in de tang, er is veel te weinig tijd om een eigen koers te definiëren.
Het getuigt van wijsheid en zelfinzicht dat Ross na vier jaar op adem wil komen. Wethouders van grote steden en bewindslieden met ongemakkelijke portefeuilles zijn een soort opgejaagd wild. Werkweken van tachtig uur, altijd is er druk. Vraag ze tegen het einde van een bestuursperiode naar hun fysieke toestand en het antwoord luidt: ‘Draadjesvlees.’
Politieke bestuurders zijn vooral lekenbestuurders. Inzicht, moed en energie zijn allesbepalend voor hun scherpte en onafhankelijkheid. Daarom houden eigenlijk alleen apparatsjiks het in de huidige politieke cultuur langer dan vier jaar vol.

Felix Rottenberg
Columnist Het Parool en associate-redacteur VPRO Tegenlicht.