Economische migratie – een mensenrecht?

Bij Nader Inzien is een blog waar zo’n 23 academische filosofen op publiceren. Deze bijdrage is van Helen de Cruz, cognitiefilosoof aan de Vrije Universiteit te Amsterdam.

In de jaren 1970 had Maleisië nog geen economische welvaart bereikt, en leefden veel mensen er in relatieve armoede. Mijn vader was zo iemand – zijn vader was gestorven toen hij twaalf was, en zijn moeder was nauwelijks in staat om voor hem en zijn zes jongere broers en zussen te zorgen. Zijn familie werd ondersteund door een Amerikaanse non-profit (ik weet niet dewelke) om te kunnen overleven. De dagelijkse kost was rijst met sambal. Vlees was ongekende een luxe. Mijn grootmoeder kon de schoolbijdrages voor haar kinderen niet betalen.

Mijn vader wou de extreme armoede van zijn jeugd achterlaten, en reisde toen hij midden de twintig was naar Duitsland, waar hij hoorde dat er veel kansen waren op werk en het uitbouwen van een goede levensstandaard. Het was een avontuurlijke reis als verstekeling op een boot, liftend, en veel te voet, doorheen landen als Iran en Afghanistan.

Helaas, in de 2de helft van de jaren 1970 plaatste Europa, als gevolg van een vertragende economie, een rem op economische migratie. Aangezien mijn vaders leven niet in gevaar was, maar hij enkel maar armoede wou ontvluchten, werd besloten dat hij geen recht had om in Europa te blijven. Hij reisde van Duitsland naar Groot-Brittannië naar België, telkens hetzelfde verhaal: je bent “maar” een economische migrant, dus je moet terug.

Gelukkig ontmoette hij in België mijn moeder, die werkte als vrijwilligster in een centrum waar asielzoekers en illegale migranten werden opgevangen alvorens verplicht weer naar land van oorsprong te worden gestuurd. Dankzij haar kon hij in België blijven en uiteindelijk vijf jaar later de Belgische nationaliteit krijgen, iets waar hij nog steeds trots op is. Mijn ouders zijn nog steeds getrouwd, overigens. Als kind vroeg ik me steeds af met welk recht landen mensen het recht ontzeggen om er een beter leven uit te bouwen. Op welke grond kon België mijn vader terugsturen? Ik hoorde telkens weer: omdat het niet houdbaar zou zijn om alle economische migranten te accepteren. Omdat hij niet echt in gevaar was, maar gewoon een beter leven wou. In de huidige situatie met vluchtelingen uit Syrië en andere landen wordt telkens weer met klem gesteld dat Syrische vluchtelingen geen economische migranten zijn (mensen die de vluchtelingen liever niet zien komen naar Europe stellen dan weer dat ze enkel erop uit zijn om zichzelf economisch te verbeteren).

Maar welke morele basis is er voor landen om de grenzen te sluiten voor wie een beter leven wil uitbouwen? Ik ben blij te zien dat er meer en meer stemmen opgaan voor open grenzen: auteurs die stellen dat er geen morele basis is om de grenzen niet open te gooien voor economische (en andere) migranten. Zoals Alex Tabarrok stelt:

“What moral theory justifies using wire, wall, and weapon to prevent people from moving to opportunity? What moral theory justifies using tools of exclusion to prevent people from exercising their right to vote with their feet?”

Er is geen morele theorie: Rawls bijvoorbeeld, gebruikt de idee dat je bij het uitbouwen van een maatschappij je moet voorstellen dat je niet weet waar je zelf terecht komt in de maatschappij. Dus je kunt geografisch geluk hebben en in een mooi welvarend land als Nederland geboren worden, of pech hebben en in Maleisië terechtkomen. Als je niet op voorhand wist dat je de geografische geboorte-loterij zou winnen, zou je dan stellen dat landen zomaar hun grenzen kunnen sluiten voor migranten?

Er is ook een economisch argument. Economische migratie is een bijzonder efficiënte manier om armoede te bestrijden – migranten sturen geld naar hun thuislanden, wat alles tezamen meer verwezenlijkt dan ontwikkelingssamenwerking (zie hier). Het heeft ook voordelen voor de landen die migranten verwelkomen. Migranten komen met verschillende skill sets, en er zijn tal van studies die aanwijzen dat migranten meer bijdragen aan de economie dan ze kosten.

Er zijn veel voordelen verbonden aan leven in Europa. Mijn vaders pensioen is een stuk beter dan wat hij in Maleisië zou hebben. Hij hoeft niet bang te zijn zijn politieke mening te uiten. Hij kan naar de kerk gaan zonder probleem (Maleisië is een moslimland waar christendom in theorie is toegelaten, maar in de praktijk wordt het hen wel heel moeilijk gemaakt). Zijn beide dochters konden studeren en zelfs beiden een PhD behalen (in de filosofie en de fysica respectievelijk). Voor mensen die het geluk hebben in België geboren te zijn is dat evident. Voor mensen die toevallig pech hebben en in een land geboren zijn waar ze sterk beperkt zijn in de toekomst die ze kunnen uitbouwen, is het nu bijna onmogelijk om nog naar Europa te komen.