Duopolie | Onwerkelijkheid

COLUMN - Een paar jaar geleden heb ik een experimentje laten lopen. Proefpersonen konden kiezen tussen twee acties, A en B. Actie A leverde ze iets meer geld op dan actie B, maar een mogelijk gevolg was dat een andere proefpersoon veel geld zou verliezen. De proefpersonen konden er met een eenvoudige muisklik achter komen hoe schadelijk actie A precies was voor de andere persoon. Het doel van het experiment was om uit te vinden of mensen zulke informatie willen hebben en in welke omstandigheden.

De resultaten, hier te vinden, duidden op het bestaan van ‘strategische onwetendheid’: ongeveer een derde van de proefpersonen kozen A zonder de consequenties voor de andere persoon te willen weten. In het experiment varieerde ik de relatieve opbrengsten van actie A ten opzichte van die van de ‘aardige’ actie B. Strategische onwetendheid bleek op zulke prijsprikkels te reageren: als optie B minder onaantrekkelijk werd ten opzichte van optie A, waren proefpersonen vaker bereid de consequenties van A te zien.

De potentiële kosten van actie A voor de tweede proefpersoon hadden daarentegen geen effect: zelfs een verdubbeling van het mogelijke verlies voor de ander leidde niet tot een duidelijke afname van de strategische onwetendheid. Zo creëerden de deelnemers in het experiment dus een eigen werkelijkheid waarin ze ongewenste informatie over de gevolgen van hun acties negeerden.

Hoewel dit een braaf experiment was in een klaslokaal, moet ik er toch af en toe aan denken als ik de verschrikkelijke beelden uit Gaza zie. Israeliërs en Palestijnen lijken ook hun eigen werkelijkheid te hebben opgebouwd, een zelfgekozen ontkenning van wat ze de andere partij aandoen.

Aan de Israëlische kant bestaan daarvan meerdere illustraties. Journalist Gideon Levy bekritiseert al jaren de ‘moral blindness’ van de bezetting van de Palestijnse gebieden, waarvan veel Israëli’s volgens hem geen details willen weten. Een in 2004 opgerichte organisatie van veteranen uit het Israëlisch leger genaamd ‘Breaking the Silence‘, probeert het publiek de ogen te openen over de harde realiteit van de bezetting: ‘While this reality is known to Israeli soldiers and commanders, Israeli society continues to turn a blind eye, and to deny that what is done in its name.’

Net als in het experiment lijkt die strategische onwetendheid samen te hangen met kosten en baten van verandering. De bouw van de muur en de relatieve rust in Israël in de afgelopen jaren betekenen dat het relatief eenvoudig is om lastige feiten te negeren. Zoals Levy het uitdrukte in 2010: ‘Life in Israel is wonderful. You can sit in Tel Aviv and have a great life. Nobody talks about the occupation.’

Het effect van de crisis op deze onwerkelijkheid is moeilijk te voorspellen. Het leven in Tel Aviv is minder ‘wonderful’ en de beelden uit Gaza leidden ook in Israël tot discussie. Voorlopig lijkt de bubbel echter vooral groter te worden: Vredesactivisten en critici van militaire interventie worden de laatste weken steeds vaker bedreigd en gemarginaliseerd. Aan Palestijnse kant staat de gematigde Abbas buitenspel en is er nauwelijks kritiek te horen op de terroristische acties van Hamas.

Als ik de analogie van mijn experiment doortrek, is er weinig hoop dat het leed in Gaza Netanyahu tot meer compassie zal bewegen, of dat Hamas onder ogen zal willen zien wat haar raketten aanrichten. Maar als de stofwolken zijn opgetrokken zullen beide partijen zijn doordrongen van de hoge kosten van een status quo die bestaat uit eeuwige zetherhaling. In het experiment leidde een kostenprikkel tot meer aandacht voor de uitkomsten van de ander. We kunnen alleen maar hopen dat de werkelijkheid volgt.