ANALYSE - De elektriciteit die Duitsland in 2013 exporteerde was 6,3% duurder per MWh dan de elektriciteit die het land importeerde. De realiteit is dus precies tegenovergesteld aan het veelgehoorde verhaal dat Duitsland haar overschot aan duurzame elektriciteit tegen dumpprijzen verkoopt in omliggende landen.
Vooral voor Frankrijk is de situatie ongunstig; de Duitse elektriciteit die wordt geïmporteerd is 24,4% duurder dan de elektriciteit die Frankrijk naar Duitsland exporteert.
Trek dus maar 2,8 miljard Euro af van de kosten van de Energiewende in 2013. Dit bedrag verdiende Duitsland dat jaar met de export van energie.
De algemene aanname is dat Duitsland haar overtollig geproduceerde duurzame elektriciteit (een gevolg van ‘onberekenbare’ wind- en zonne-energie) dumpt in omliggende landen. Dit zou dan betekenen dat de elektriciteit die Duitsland exporteert minder waard moet zijn dan de waarde van de elektriciteit die Duitsland – naar wordt aangenomen op zon- of windloze dagen – importeert.
Dat lijkt een logische conclusie, maar als we naar de data kijken, ontstaat een heel ander verhaal.
Zo zijn in Frankrijk de stroomprijzen vaak flink negatiever dan in Duitsland. (Negatieve stroomprijzen worden berekend wanneer, met name in daluren, veel overtollige energie op het elektriciteitsnet wordt gedumpt – bijvoorbeeld door een teveel aan wind of zon, maar ook door de relatief hoge kosten van het naar beneden schakelen van conventionele kern- of kolencentrales.)
Het veelgehoorde bezwaar tegen zonne- of windenergie, dat deze moeilijker dan conventionele elektriciteit, in overeenstemming met de energievraag zijn te brengen, gaat dus niet op.
Vorig jaar schreef ik hoe de gemiddelde Duitse exportprijs per kWh 5,6 Eurocent was, vergeleken met 5,25 Eurocent voor iedere geïmporteerde kWh. Met andere woorden: Duitse elektriciteit was 0,35 Eurocent meer waard dan buitenlandse elektriciteit.
Dit prijsverschil is vorig jaar echter nooit expliciet gemaakt; het persbericht van het Duitse centraal bureau voor statistiek presenteerde enkel de ruwe data. Dit jaar was er niet eens een persbericht. Daarom heb ik de ruwe data zelf opgehaald (klik hier).
| Country | Power exports MWh | Value in 1,000 euros | Power imports in MWh | Value in 1,000 euros |
| 2013 | ||||
| Belgium | – | – | – | – |
| Luxembourg | 4,137,024 | 209,295 | – | – |
| Sweden | 1,049,091 | 44,492 | 1,078,890 | 46,899 |
| Denmark | 6,128,898 | 301,543 | 3,678,792 | 209,096 |
| France | 1,605,290 | 85,743 | 11,606,053 | 498,465 |
| Netherlands | 24,491,975 | 1,337,447 | 273,985 | 14,313 |
| Austria | 15,424,664 | 812,725 | 7,070,229 | 382,777 |
| Poland | 5,672,752 | 270,502 | 562,580 | 25,932 |
| Czech Republic | 2,525,571 | 135,571 | 9,203,951 | 471,618 |
| Switzerland | 10,792,061 | 559,501 | 3,398,437 | 164,927 |
| TOTAL | 71,827,326 | 4,581,922 | 35,794,027 | 1,767,128 |
| Price of kWh (all) | 5.2303 | 4.9197 | ||
| Price of kWh (France) | 5.3413 | 4.2949 | ||
Op de eerste plaats zien we dat er geen elektriciteit wordt verhandeld met België (informatie die ik heb toegevoegd om duidelijk te maken dat ik België niet ben vergeten). Ook Luxemburg exporteert geen stroom terug naar Duitsland. Het verschil tussen de gemiddelde prijs per kWh geëxporteerde stroom en geïmporteerde stroom is 0,31 Eurocent in het voordeel van Duitsland. Opvallend is het grote verschil bij de handel met Frankrijk, dat is bijna 25%.
Let op dat het hier gaat over fysieke elektriciteitsstromen, niet om commerciële aankopen. In de tabel hierboven lijkt het alsof Frankrijk acht keer zoveel stroom verkoopt aan Duitsland dan het koopt van Duitsland, maar Frankrijk gebruikt het Duitse elektriciteitsnet ook om stroom te verkopen aan Zwitserland en Italië. In werkelijkheid is Frankrijk een grote commerciële koper van Duitse stroom.
De oorzaken hiervan zijn wederom empirisch eenvoudig te begrijpen (al lijken ze niet logisch). Op de eerste plaats moeten we voorbij de nonsens dat Duitsland onverkoopbare hernieuwbare elektriciteit dumpt op de elektriciteitsmarkt van buurlanden. (Wat Frankrijk overduidelijk wel doet met onverkooopbare kernenergie). Duitsland heeft recent een nieuw record gevestigd, waarbij 73% van de elektriciteit duurzaam werd opgewekt. Dat is duidelijk geen overproductie aan hernieuwbare elektriciteit, daarvoor moet meer dan 100% worden opgewekt (een grens die Denemarken al haalt met enkel windenergie).
En zoals ik al heb uitgelegd, zorgt de buitenlandse vraag naar Duitse elektriciteit voor een hogere productie van grijze stroom; de productie van hernieuwbare elektriciteit wordt niet beïnvloed door de vraag uit het buitenland.
Duitsland exporteert goedkope energie omdat conventionele centrales in de knel komen door de groeiende productie van hernieuwbare elektriciteit en deze conventionele centrales niet rendabel kunnen draaien bij een passende (lage) energieproductie. Kortom: Duitsland dumpt juist grijze stroom in buurlanden.
Onderstaande grafiek illustreert ook wanneer Duitsland stroom importeert en exporteert.
Agora Energiewende
De rode lijn geeft de Duitse elektriciteitsvraag weer. Duitsland exporteert elektriciteit wanneer de rode lijn onder het grijze gebied komt. ’s nachts en aan het begin van de dag gaan de elektriciteitsproductie en de vraag naar elektriciteit redelijk gelijk op. Op deze momenten, wanneer de elektriciteitsvraag en -prijs laag zijn, exporteert Duitsland, relatief gesproken, maar een klein beetje energie. Echter wanneer de vraag (en dus ook de prijs) hoog zijn, is de Duitse energie-export veel groter.
Kerncentrales in Frankrijk draaien over het algemeen zo veel mogelijk op vol vermogen, dus die kunnen de productie niet verder opschroeven. Frankrijk was mede daarom de tweede importeur van Duitse elektriciteit na Nederland. Alleen zijn Nederlanders gewiekste ondernemers, geen ideologische aanhangers van bepaalde technologieën, zodat de waarde van de elektriciteit die Duitsland aan Nederland verkocht slechts 4,6% meer waard was dan de elektriciteit die Duitsland van Nederland kocht.
Dat is dan het einde van het verhaal dat Duitsland duurzame elektriciteit tegen verlies dumpt in omliggende landen. Het is een logisch verhaal, maar dat was Aristoteles’ metafysica ook. Sinds de Middeleeuwen is wetenschappelijk denken gebaseerd op experimenten en data. En dat is waar de Duitse energietransitie op is gebaseerd.
Helaas lijkt veel van de kritiek op de Duitse energietransitie op het wensdenken van metafysici die hun uitleg van de vier elementen en lichaamsvloeistoffen als een feit neerzetten, terwijl hun verhaal enkel klopt volgens de regels van de logica.
Craig Morris is Amerikaan van geboorte en woont sinds 1992 in Duitsland. In 2006 schreef hij het boek ‘Energy Switch’ en hij schrijft regelmatig over de Duitse energietransitie. Hij is editor van Renewables International, hoofdauteur van EnergyTransition.de en directeur van Petite Planète en is te vinden op Twitter als PPChef.
Dit artikel is eerder verschenen op Renewables International en met toestemming van de auteur vertaald door Krispijn Beek.
Reacties (24)
“Vooral voor Frankrijk is de situatie ongunstig; de Duitse elektriciteit die wordt geïmporteerd is 24,4% duurder dan de elektriciteit die Frankrijk naar Duitsland exporteert.”
Een klein beetje duh natuurlijk met al die ontzettend slecht regelbare kerncentrales, die al lang voor er aan zon- of windstroom werd gedaan ’s nachts enorme hoeveelheden energie stonden te verspillen wegens veel te veel output voor de vraag op die momenten.
Beetje rommelig verhaal: je kunt groene en grijze stroom niet zomaar scheiden en er zijn allerlei subsidies die de prijzen in zowel Duitsland als de buurlanden verstoren, plus loonverschillen e.d. (het prijsverschil tussen Frankrijk en Duitsland is zo groot dat Frankrijk winst kan maken en Duitsland verlies en tegelijkertijd Duitsland 25% meer krijgt voor de stroom dan het betaalt voor de stroom die het importeert zoals in de tabel).
Vergeet ook niet dat een groot deel van de Duitse produktie in handen is van een Nederlands bedrijf (TenneT).
Oplossing voor de Fransen lijkt me om zelf veel te investeren in wind- en zonneenergie.
Elektriciteitscapaciteit wordt doorgaans per uur verkocht, en dat gebeurt dus op piekmomenten en piekdagen. Dus als je niet massaal wenst in te kopen, zal je sowiso overcapaciteit moeten hebben (voor de niet-piekuren). Kerncentrales zet je niet zomaar even uit, windmolens kan je stilzetten.
Een grote verrassing is het verhaal in het artikel niet. De “mening”, dat Duitsland overtollige duurzame energie met dumpprijzen naar het buitenland exporteert, is nooit met feitelijke data ondersteund. Maar tegenwoordig zijn meningen net zo belangrijk geworden als feiten, en kan er dus van alles geroepen worden zonder iets te bewijzen.
@2: jouw reactie is nogal rommelig. Je schermt wat met het niet kunnen scheiden van grijze en groene stroom, subsidies die de markt zouden verstoren en loonverschillen, maar verder kom je niet. Ik zou dus graag een artikel van je zien, waarin je aantoont, dat de door jou genoemde factoren het verhaal in het artikel onderuit halen. Anders blijf ik toch eerder denken dat je zo maar wat roept om het artikel in diskrediet te brengen.
@4: klopt, maar gezien de discussie in Nederland hierover leek het me goed om dit met data onderbouwde verhaal in het Nederlands te vertalen. Gelukkig mocht dat van Craig Morris. Je kan de komende tijd meer vertaalde artikelen van hem verwachten, want we mogen op Sargasso meer van hem gaan publiceren.
@2 Naar mijn weten is het loonpeil in zowel Nederland als Frankrijk hoger dan in Duitsland, oa door het ontbreken van een minimumloon in Duisland (zie Eurostat en doordat de Franse arbeidsmarkt nog steeds een stuk inflexibeler is dan in Duitsland (en Nederland). Als je andere gegevens hebt zie ik ze graag terug in een gastbijdrage.
Maar Frankijk gaat wat anders doen.
Die “dus” zie ik niet helemaal. Zolang je de inkoopprijs/productiekosten niet meerekent valt er op basis van deze cijfers geen zak van te zeggen. Het kan bijvoorbeeld best zo zijn dat Duitsland verlies maakte op de verkoop haar 6.3% duurdere elektriciteit terwijl Frankrijk winst maakt op haar 24.4% goedkopere elektriciteit.
Misschien is het bijvoorbeeld wel zo dat Duitsland haar “groene” elektriciteit tegen “grijze” tarieven heeft moeten dumpen. Om maar wat te noemen.
Oh vandaar dat in de grafiek die je toont de productie van grijze stroom op het piek-exportmoment juist relatief laag is terwijl zon en wind op zijn hoogst zijn???
Nou wil ik niet zeggen dat de conclusies van dit artikel niet kloppen, maar op basis van de hier gepresenteerde informatie kun je die conclusies m.i. niet met droge ogen trekken.
@3: productie in handen van een netwerkbeheerder? Dat klopt niet, groot deel van de duurzame productiecapaciteit is in handen van burgers en burgercollectieven. Groot deel hoogspanningsnetwerk is in handen van het Nederlandse staatsbedrijf TenneT.
@5
Het is wat @6 zegt (en ik ook al zei in @2): het prijsverschil is heel groot tussen Frankrijk en Duitsland (waar de lonen gemiddeld een klein beetje hoger liggen). Google kon me helaas niet helpen voor 2013 maar in 2011 was elektriciteit maar liefst 80% duurder in Duitsland dan in Frankrijk (verschillende wetgeving omtrent subsidies en belasting, plus andere bronnen), dus dan kan Duitsland wel 25% meer krijgen voor stroom die het exporteert dan voor stroom die het importeert maar zou het zomaar kunnen dat de Duitsers verlies maken en de Fransen winst. Dan zou je denken “dat heeft die Craig Morris toch zeker wel uitgezocht?” maar de ervaring leert dat je daar niet op kunt vertrouwen, zelfs niet bij de meest sjieke kranten dus laat staan bij opiniestukken op internet.
@8
De Duitsers exporteren “elektriciteit” (ze kunnen groen en grijs niet zomaar scheiden bij de export) en het merendeel van de Duitse elektriciteit wordt nog steeds niet duurzaam opgewekt.
Goed artikel, bedankt voor het vertalen, Krispijn.
Ter aanvulling. In de afgelopen jaren wekten de Duitsers nog ongeveer evenveel elektriciteit op als in de periode tussen 2003 – 2007. In NL is de elektriciteitsproduktie in 2013 flink teruggezakt tot onder de 100 TWh.
(Bron: BP Statistical Review of World Energy 2014)
Misschien is de geïmporteerde Duitse stroom nog zo goedkoop voor Nederlandse energiebedrijven dat ze de gasturbines liever een dagje uitzetten.
Bovendien: als het in Nederland hard waait en er een paar gasgestookte centrales uit kunnen, dan waait het in Duitsland ook hard en kan er misschien zoveel stroom worden geïmporteerd dat er nog wel een centrale uitgeschakeld kan worden.
@9 volgens mij gaat het bij Craig Morris om de im- en exporttarieven voor elektriciteit. Belastingen en toeslagen zijn dus niet van toepassing.
Graag een bron voor je 80% duurdere stroom. En welke prijzen vergelijk je met elkaar? Groothandelsprijzen, consumentenprijzen, mkb prijzen, inclusief netwerk- en transportkosten, of juist exclusief ? Voor im- en export (en voor de zware industrie, zoals Aldel) telt de groothandelsprijs. Voor consumenten bestaat in heel Europa het grootste deel van de kosten uit belastingen en heffingen (in Nederland 14 van de ongeveer 20 tot 25 Eurocent die een kiloWattuur kost).
Wat betreft loonkosten: op basis van Eurostat kom ik op 9,6% verschil tussen het loonpeil in Duitsland en Frankrijk in het nadeel van de Fransen: http://epp.eurostat.ec.europa.eu/cache/ITY_PUBLIC/3-27032014-AP/EN/3-27032014-AP-EN.PDF
En dan niet vermelden dat de echte rekening via het EEG bij Otto normalverbraucher in de mik is geschoven.
Links + economie = fail
Stiekem profiteert Duitsland natuurlijk van atoomstroom uit Frankrijk. De Fransen hebben een enorm hoog percentage nucleair en dat geeft een enorm hoge baseload. (stroom die toch wel beschikbaar is omdat kerncentrales niet 1-2-3 uit te schakelen zijn).
http://en.wikipedia.org/wiki/Nuclear_power_in_France#mediaviewer/File:Electricity_in_France.svg
Dit hoeft niet te betekenen dat Duitsland beter af is in vergelijking met Frankrijk. Als ze in Duitsland relatief veel dure flexibele centrales hebben en dat de Fransen een groot deel van die flexibiliteit niet zelf hoeven te bouwen, maar dat kan kopen bij de Duitsers, dan kunnen de Fransen alsnog spekkoper zijn.
@13: Maar het is wel Frankrijk en niet Duitsland dat elektriciteit goedkoop dumpt. En dat heeft alles met de bron te maken (nucleair en niet renewables zorgt voor dumping/inefficiëntie).
@12: Anton = fail.
Dank voor het compliment, Craig, maar: dat de import naar Nederland wat beter geprijsd is heeft waarschijnlijk meer te maken met de flexibiliteit van de (gas?)centrales die er bij ons staan dan met alleen maar onze superieure handelsgeest :)
Dit artikel probeerde aan te tonen dat Duitsland in elk geval electriciteit voor een goede prijs kan exporteren. Het ligt dus niet voor de hand dat het dan om paniekverkopen gaat. Om precies te begrijpen waardoor die prijsverschillen veroorzaakt worden zou je meer moeten weten. Het kan een toevalligheid zijn van dit moment. Ik kan me bijvoorbeeld voorstellen dat het verschil grotendeels komt van een paar kolencentrales in Duitsland die net iets moderner zijn, en dus zowel efficienter en flexibeler?
@16: Het verschil ontstaat doordat de torenhoge lasten van zon en wind al via de eeg op weerloze burgers zijn afgewenteld.
@12 het blijft toch apart dat de rechtsmens niet begrijpt dat het zijn eigen politici zijn die verhinderen dat bedrijven hun steentje bijdragen en enkel profiteren van lagere groothandelstarieven ;P
@16 het gaat om het gemiddelde im- en exporttarief over heel 2013. Dus toevalligheid van het moment lijkt me persoonlijk een lastig te verdedigen stelling. Verschil tussen Nederland en Duitsland zit ‘m denk ik in de combinatie van interconnectiecapaciteit en de beschikbaarheid van bruinkoolcentrales in Duitsland die niet efficiënter zijn, maar wel lagere marginale kosten hebben dan onze gascentrales.
Overigens eens dat met meer informatie je beter kunt uitzoeken hoe het prijsverschil tot stand komt.
@17 diezelfde weerloze burger bezit het grootste deel van de duurzame productiecapaciteit in Duitsland… en het zijn de energiebedrijven die de lagere groothandelsprijzen voor stroom niet doorberekenen aan de consument. Ondanks een daling van het groothandelstarief in 2013 t.o.v. 2011 voor elektriciteit met 25% is dat aandeel in de elektriciteitsrekening gestegen met 7,3%.
@18: argumenten richting Anton zijn zinloos. Die komt alleen maar om te trollen. Aan de andere kant kan het wel helpen om anderen de onzin van zijn reacties af en toe te laten zien. Maar er zullen hier bijzonder weinig mensen komen die enige waarde aan zijn getrol hechten, dus dat zijn reacties nul en generlei waarde hebben hoef je voor de overgrote meerderheid van de mensen hier niet aan te tonen.
– “dat Duitsland haar overschot aan duurzame elektriciteit tegen dumpprijzen verkoopt in omliggende landen”
Deze bewering wordt hier niet ontkracht zoals ook @7 onweersproken stelt. Waarschijnlijk betrekt Duitsland (franse) atoomstroom goedkoper dan het bruinkoolstroom uitvoert.
Vergelijk de uitvoerprijs bij veel zon-windstroom met de gemiddelde prijs en toets zo de bewering dat Duitsland duurzame elektriciteits-overschot buitenlands dumpt!
Uiteraard overtuigt het verhaal de gelovigen, zie @5, @10
@20: sinds wanneer moeten onbewezen stellingen ontkracht worden?
@21
Er is hier nauwelijks een a priori voordeel voor een van de twee standpunten en het kleine verschil dat er is is in het voordeel van “Duitsland dumpt wel goedkoop overtollige energie” (wat overigens niet per se betekent dat Duitsland in het grotere plaatje geen goede beslissing heeft gemaakt met de Energiewende), dat geeft @0 ook zelf toe met “dit lijkt een logische conclusie”. Het is dus eerder @0 die de stelling van het andere kamp moet ontkrachten.
@4: “dat Duitsland overtollige duurzame energie naar het buitenland dumpt, is nooit met feiten ondersteund”. Onkunde blijkt uit “im vergangenen Jahr rund 127 Gigawattstunden Strom verloren”.
Naast dumpen dus ook weggooien wegens vraaggebrek!
http://www.greenpeace.de/themen/energiewende/erneuerbare-energien/windgas-soll-oekostromverlust-aufhalten
@23 onkunde? Grote woorden voor een bewoner van een kikkerlandje dat tot de hekkensluiters van de EU behoort op gebied van duurzame energie :P
Ik zou het eerder onverwachte problemen noemen. Op verschillende wijze werkt Duitsland nu aan praktijkoplossingen voor deze problemen. Bv. via power to gas projecten, via stimulering van energieopslag en door uitbreiding van de interconnectie met bv. Nederland. Er komt een 3.000 MW kabel naar Duitsland bij over een paar jaar, dus dan kunnen ze behoorlijk wat elektriciteit extra exporteren naar Nederland.