De regering Rutte gaat in gebieden waar de sociale huurwoning schaars is, forse huurverhogingen mogelijk maken, zo schreef ik hier eerder. Daarmee maak je schaarse (goedkope) woningen nog schaarser door ze duurder te maken. Dat leek me geen goed plan. Maar hoe komen redelijke mensen daarbij? Die vraag bracht mij tot lezing van het partijprogramma van de VVD: je moet altijd proberen andere opvattingen te begrijpen. En nog een gedachte die over-genuanceerd zal lijken: de politieke verschillen tussen de partijen zijn niet zo groot, dus laten we tegenstellingen niet overdrijven. Er is al strijdvaardig geblaat genoeg.
Kortom: heeft de VVD beleid, of is er over nagedacht?
Het VVD-programma “Orde op Zaken” besteedt ongeveer een pagina aan de woningmarkt. Ik zal de spanning niet ondragelijk maken: het is beleid, maar er is niet over nagedacht. Het is een pagina vol ideologische misverstanden, tegenspraken en slordigheden. Als je tussen de regels leest, is nog wel een gedachte aan te treffen, maar geen erg serieuze.
Er wordt dubbel gesubsidieerd, zegt de VVD. De huurprijs wordt kunstmatig laag gehouden en er wordt ook nog huurtoeslag betaald.
Dat is juist: er is inderdaad een dubbel systeem van aanbod-ondersteuning (geweest) waardoor de prijs van het gebouw werd verlaagd en een systeem van vraag-ondersteuning, waarbij lage inkomens worden gecompenseerd voor te hoge huren (vroeger individuele huursubsidie, nu huurtoeslag).
Hierdoor wordt de markt verstoord, volgens de VVD. Maar dat was toch juist de bedoeling? Het ging er toch om dat de markt te dure huurwoningen produceerde, waar onvoldoende koopkrachtige vraag voor bestond? Dat is dan een probleem dat je oplost door tegen de markt in te werken. Dat dit misschien gevolgen oproept, die je niet wilt is iets anders. Maar los het probleem niet op door het te ontkennen.
Een optie kan zijn de verantwoordelijkheid voor de huurtoeslag bij de wooncorporaties te leggen: als die, als leverancier van hun woondiensten dan zelf, binnen het kader van hun statutaire doelstelling, de prijs mogen bepalen, ben je in een keer van die verschillende soorten geld af. (huuropbrengst en overheidssubsidies) Dat levert een heldere verantwoordelijkheidsverdeling op: de wooncorporaties huisvesten de lage inkomens en nemen verantwoordelijkheid voor een goed werkende lokale huurwoningmarkt.
Je zou zeggen: wees nu eens dapper en volg zo’n redenering. De VVD doet dat wat lafhartig: De VVD wil af van het predicaat ‘sociale huurwoning’: dan wordt het gat tussen sociale huur, particuliere huur en koopmarkt verkleind. Wie op deze huurmarkt niet zelfstandig uit de voeten kan wordt ondersteund.
Het staat er niet zo duidelijk, maar eigenlijk wil de VVD de hele sociale volkshuisvesting afschaffen en de huurprijzen vrij laten. De sociale huisvesting krijgt de schuld van het gat tussen huur en koop: dat lijkt mij ideologische bevangenheid. De huurtoeslag wordt kennelijk wel gehandhaafd. Maar hoe de kosten daarvan worden beheerst, wordt er niet bij verteld. Want het gemiddelde prijspeil voor woonruimte wordt door de hypotheekrente-aftrek ongeveer 20% tot 30% omhoog getrokken. Vrije huren zal betekenen dat de huren scherp zullen stijgen en dat huurwoningen moeilijk te exploiteren zullen zijn door ontbrekende koopkrachtige huurders en de kosten voor huurtoeslag de pan uit zullen rijzen.
Maar dat lossen de wooncorporatie maar op, zal de opgewekte VVD-er redeneren. Alleen, van corporaties moet je wel iets afweten. Ook bij de vorige regering was dat een probleem, maar de VVD ontbeert hier ook simpele kennis: Corporaties hebben een commerciele doelstelling, n.l. winst maken, maar worden door de overheid gedwongen maatschappelijke doelen na te streven. (p.25)
Je wrijft je de ogen uit. Corporaties zijn doorgaans stichtingen en hebben een ideele doelstelling, zoals de wet voor stichtingen vereist. Die doelstelling is in de statuten vastgelegd en wordt door intern en extern toezicht bewaakt. Commerciële activiteit moet volgens de belastingwetgeving en EU-regels worden afgescheiden in dochters. De VVD heeft niet helemaal begrepen hoe het systeem in elkaar zit, dus de vraag is of je dan iets nuttigs kunt bedenken.
En toch: het is tekst van een schoolopstel, maar het basis idee, komt in de buurt van een dappere ingreep. De tekst van het programma luidt: Veel huurwoningen zijn eigendom van woningcorporaties. Zij krijgen door de vrije huurprijzen extra inkomsten. Deze extra inkomsten moeten worden aangewend als voeding voor een specifiek huurtoeslagenfonds, waaruit de huurtoeslag wordt betaald.
Waar het om gaat is dat wij de taak voor overheid vereenvoudigen door ontlastende structuren te ontwikkelen. Door staatssecretaris Heerma is daar destijds een begin mee gemaakt, door de woningcorporaties te verzelfstandigen. Corporaties doen inmiddels behoorlijk goed wat zij moeten doen, op een paar sappige affaires na.
De regering Rutte heeft de kans om een systeem-doorbrekende vervolgstap te zetten. Maar dat zal niet lukken door flodderige teksten in een programma en ook niet door halfhartige ingrepen in het huurbeleid.
Met de 25 puntentoeslag doe je alles verkeerd. Met de extra huurverhoging voor scheefwoners worden grote problemen geschapen voor middeninkomens, omdat hun woningen te duur worden of niet kunnen worden gefinancierd. Met het onbenul over hoe woningcorporaties feitelijk functioneren, worden potentiële bondgenoten in een wezenlijke hervorming op afstand gezet. Met de onnozele analyse van de woningmarkt (mensen verhuizen niet uit de huurwoning, omdat ze dan te grote woonlasten krijgen), wordt het creatief nadenken gefnuikt.
Het is niet moeilijk in te zien waarom deze tragiek zich voordoet.
Aan de hypotheekrente aftrek wordt niet gemorreld.
De VVD toont op het terrein van de woningmarkt het analytische vermogen van en scholier, het verbale vermogen van een opstandige puber, de moed van een bange kleuter. Kom op Marc, laat eens zien dat je een echte hervormer bent: jij de vrije huren en autonome wooncorporaties, maar de oppositie de hypotheekrenteaftrek. Dat hoort bij elkaar als oli bij fant.
Reacties (9)
“Het ging er toch om dat de markt te dure huurwoningen produceerde, waar onvoldoende koopkrachtige vraag voor bestond?”
Ja en dat werkt dus niet als je vervolgens huurprijzen maximeert.
Zo moeilijk is het niet hoor!
@1: Maar je doet er ook niks aan als je aan de aanschafkant wel subsidie blijft geven. Je kan huren niet vrij geven en huursubsidies afschaffen, terwijl je het systeem dat woningprijzen kunstmatig hoog houdt in stand laat. Dan help je mensen bewust aan de bedelstaf door een dak boven hun hoofd onbetaalbaar te maken. Zeker in deze tijden waar banken de hand op de knip houden en een woning voor een modale eenverdiener amper te betalen is, kan je niet de top van de markt subsidiëren en aan de onderkant het geld weghalen om daarvoor te betalen.
#2
Die top van de markt wordt vooral gestimuleerd omdat gemeenten daar veel geld aan verdienen en via bestemmingsplannen kunstmatige schaarste creëren.
@1: dat is ook mijn punt. Je kunt niet ondernemer zijn als je de prijs van je goed of dienst niet mag bepalen. Lees nog eens goed waarover ik iets probeer te verhelderen.
@2: dat beweer ik ook. Marktconforme huren worden met vrees bezien. Maar het kan als de 450 corporaties echt een missie krijgen: het huisvesten van de laagst betaalden. Dat verheldert en vereenvoudigt het systeem. Maar je zult moeten kijken naar huur en koop, naar oli en fant.
Huursubsidie drijft prijzen van huizen op, maar daar merkt Jan Ondermodaal niks van – zolang de overheid maar bereid is om het verschil te betalen. Bovendien is fraude moeilijk. Lage huurprijzen veroorzaakt scheefwonen, bovendien is fraude makkelijker. Ik weet welke je moet afschaffen.
Maar als ik in een kwaaie bui ben dan zeg ik: bah – in de Bijlmer staat een hele flat leeg. Ga daar wonen !
Eens met Tjerk. Hoge huizenprijzen, hoge markthuren worden niet veroorzaakt door de hypotheekrente-aftrek of huursubsidie (toeslag) of het vrijgeven van de huren in de sociale sector. Er is gewoon 1 groot onderliggend hoofdprobleem: schaarste. Te weinig huizen op plekken waar men wil wonen.
@ 4 Dat ik je betoog niet goed begrepen heb blijkbaar komt misschien omdat je stuk een opeenstappeling van zinnen over de VVD is. De VVD is lafhartig, de VVD heeft het niet begrepen, de VVD heeft het analytische vermorgen van… etc. etc. Je betoog is lang niet altijd helder. Ik moet de lijn ervan echt zoeken tussen deze zinnen door.
En nee, ik heb geen zin om het regeerakkoord en VVD program erbij te pakken om te kijken waar je nu precies op doelt. Zet het elder uiteen zou mijn tip zijn. Hier ga je geen VVD’er mee overtuigen.
Is het cursieve nu een citaat?
Goed voor zover de vorm, nu de inhoud. Als je huren vrijgooit, stijgen inderdaad de prijzen en zullen de kosten voor de huurtoeslag de pan uit reizen. Ik deel je mening dat dat inderdaad een probleem is. Als corpo’s via vrijhuren meer geld krijgen en dat aan toeslag moeten uitgeven, verandert er per saldo waarschijnlijk niets. Ook die mening deel ik.
De VVD zal waarschijnlijk betogen dat het niet aan de overheid is om voor burgers keuzes te maken, door wonen te subsidieren en bijvoorbeeld bruin brood niet. De burger is in de ogen van de VVD gewoon vrij te beslissen waaraan die zijn geld uitgeeft.
Dus weg maximale prijzen, weg huurtoeslag en lekker overal bouwen opdat er geen schaarste is. Markt vrijlaten en belasting naar beneden. Kunnen burgers zelf keuzes maken waaraan ze hun geld willen uitgeven. De markt zal voorzien in die behoefte.
Of de hypotheekrenteaftrek in dat verhaaltje past kun je je afvragen.
Hoe kunnen mensen dat allemaal betalen vraag ik me wel eens af, ik heb een gemiddeld inkomen, als ik een huis zou hebben zou het geen vetpot zijn.
@7: goed lezen helpt ook. In mijn inleiding geef ik aan dat ik het denken probeer te analyseren van een partij, die vrij veel invloed heeft. Dus de constatering dat ik het vooral over de VVD heb is zeker juist.
Als je het niet nodig vindt een programma te bestuderen, dan moet je dat vooral laten.
Goed advies hoor: overal lekker bouwen, zodat er geen schaarste is. Ga eens in een Vinexwijk kijken: daar zie je bouwrijpe grond liggen, die niet wordt bebouwd, omdat er geen vraag is.
Ik gun je een simplistisch wereldbeeld, maar misschien is het toch iets ingewikkelder.