Europa struikelt voortdurend naar voren. Het risico om plat voorover te vallen is te groot als we de consequenties van onze stappen niet beter overwegen, denkt Kars Veling, directeur van ProDemos.
Griekenland niet steunen is geen optie, wordt in Europa gezegd. Het opbreken van de gezamenlijke munt is duurder dan uitbreiding van kredieten voor landen met te grote schulden. Met de invoering van de euro heeft Europa A gezegd. We kunnen nu niet anders dan B zeggen. Dat wil zeggen: solidariteit opbrengen en de zeggenschap van lidstaten over hun eigen begrotingen beperken. Lastig, maar de door onszelf gecreëerde druk zal er wellicht toe leiden dat Europa er per saldo sterker door wordt.
Deze gang van Europa doet me denken aan de zwembadpas, de uitvinding van Kees de Jongen in het beroemde boek van Theo Thijssen. Eigenlijk moet je er witte gymnastiekschoentjes voor dragen, maar Kees wist ook zonder de juiste outfit aan iedereen te laten zien dat hij zich als een echte sporter kon voortbewegen. Bijvoorbeeld als hij naar het zwembad liep. “Als je ’s goed opschieten wou; moest je voorover gaan lopen, net of je telkens víel, en dan maar met je armen zwaaien, heen en weer. ” Voorover vallen en je armen heen en weer zwaaien, dan ga je vanzelf wel vooruit. Het alternatief is immers op je gezicht gaan.
In de theorie over de Europese integratie heet dit de functionalistische benadering. De voorstanders van Europa hebben de laatste decennia ervaren dat gezamenlijk politiek committment niet gemakkelijk te bereiken is. De zelfstandigheid van staten wordt uiteraard door regeringen en parlementen gekoesterd. Een strategie om toch voortgang te maken is om nuttige functies van de Europese gemeenschap te creëren. Het gevolg is dat dan vanzelf de druk ontstaat om de instituties en de procedures zo aan te passen dat deze functies aan alle lidstaten ten goede komen.
Voorbeelden te over. De interne markt is nuttig voor bedrijven en voor consumenten. Beperking van de nationale zeggenschap over douanetarieven en betalingsverkeer is daarbij een noodzakelijke consequentie, wil je een eerlijk Europees speelveld garanderen. Maar het gaat om veel meer. Je kunt eigenlijk zeggen dat elke uitbreiding van het terrein waarop Europa taken en bevoegdheden heeft, deze zelfde uitwerking heeft. Een Europese gemeenschap die zich op meer terreinen gaat manifesteren wint aan belang, en stimuleert daardoor de integratie. Hoe belangrijker Europa wordt, hoe belangrijker ook de democratische besluitvorming – liefst in combinatie met Europees burgerschap. Er moet iets worden gedaan aan de democratische tekorten, de deficits zoals ze worden genoemd. Vergroting van het aantal lidstaten heeft voordelen, maar daarmee wordt steeds duidelijker dat besluiten bij meerderheid genomen moeten kunnen worden. Voorover lopen, net alsof je valt, maakt het noodzakelijk je benen vooruit te zetten. Zeker als je daarbij met je armen zwaait.
De kredietcrisis is ook vanuit dit beeld te begrijpen. De invoering van de euro was een waagstuk. De praktische voordelen van één munt waren goed uit te leggen. Maar de afschaffing van de mogelijkheden om wisselkoersen aan te passen, legde een zware hypotheek op verdere Europese samenwerking. Als het goed zou gaan, zou de Europese integratie een forse stap voorwaarts zetten. Maar wat wil dat zeggen: ‘als het goed gaat’? Europese belastingen zijn een brug te ver. Een Europese autoriteit met zeggenschap over de financiën van de lidstaten ook. Althans, dat was zo toen onderlinge afspraken om tekorten binnen de perken te houden nog voldoende leken. En nu spelen Europese regels een hoofdrol bij de beslissingen over bezuinigingen, ook in Nederland.
De zwembadpas is misschien niet zo geschikt voor het Europese project. Het risico om plat voorover te vallen is te groot als we de consequenties van onze stappen niet beter overwegen. Misschien is dat ook beter voor de democratie.
Reacties (4)
De vraag is, als je de functionalistische benadering even voor waar aanneemt, of dat een wenselijke tactiek is. Je belooft als politicus een beter functionerende markt en legt dat uit, maar vergeet er even achteraan te vertellen dat sociale zekerheid daardoor druk ondervindt om te nivelleren met Polen en andere niet verzorgingsstaten….. Je vergeet de consequenties te vertellen die het op andere beleidsterreinen zal hebben…
BTW: zie bijv de Europese stilstand vanaf de lege stoel crisis t/m de Europese Akte….. Dan ga je toch wel twijfelen aan het functionalisme. Als de politieke wil er niet is, kan alles gevetod worden. Dat geldt zeker voor de structuur binnen de instellingen en de afhankelijkheid van Brussel van de contributie die ze ontvangen. Wel op een leuke infantiele wijze uitgelegd trouwens.
Leuk geschreven inderdaad. Of Europese belastingen een brug te ver zijn? Voor Wildersland (NL) misschien. Maar Europese belastingen komen er zeker aan:
“The Financial Transactions Tax proposal which was highlighted in the EU budget plans for 2014-2020 has the backing of nine EU countries, including France and Germany. But some countries, like the UK, Sweden and the Netherlands oppose the idea.
The Commission may push for a tax among a smaller group of members if agreement by all 27 nations proves impossible, via an enhanced cooperation procedure, which requires a minimum of nine countries to agree.”
Bron: http://www.euractiv.com/euro-finance/brussels-new-push-financial-tax-news-511723
De functionele methode heeft zo z’n merites. Het dwingt de politiek te reageren.
Gaat het werkelijk om Europese integratie? Het was ooit een doel van idealisten vlak na de oorlog om de vrede in Europa te garanderen. Dit streven is al vrij snel “gekaapt” door de grote ondernemingen die belang hebben bij een vrije, interne markt op Europese schaal. De politiek holt er nu al tijden achteraan. De EU bevordert de interne markt, maar durft zelfs in een crisis niet echt in te grijpen. Tegelijkertijd blijven het sociaal beleid en het milieubeleid ver achter. En de democratie zit nog steeds in een primitieve fase. De “zwembadpas” suggereert nog dat er sprake is van een weloverwogen beleid. In werkelijkheid laten de regeringsleiders zich met de zweep opjagen in een neoliberale richting: een kleine staat en een overheid die als voornaamste taak heeft de ondernemingen de ruimte te geven.
Op 13 april vindt in Den Haag een debat plaats over de vraag: Is de kredietcrisis een democratische crisis?
Sprekers:
Kathalijne Buitenweg, voormalig Europarlementariër voor GroenLinks
Roel Janssen, financieel-economisch journalist en schrijver van o.a. De Euro, Twintig jaar na het Verdrag van Maastricht
Jan de Wit (ovb) Tweede Kamerlid voor de SP en voorzitter van de Parlementaire enquêtecommissie naar het Financiële Stelsel.
Het inleidende gastcollege wordt verzorgd door Ludolf van Hasselt, werkzaam bij de Europese Commissie in Brussel.
Van 15.00 – 17.00 uur, Centrale Bibliotheek Den Haag, Spui 68.
http://www.democratieindebat.com