ANALYSE - Nou, dat was even schrikken zeg: het Centraal Planbureau CPB spuugde in het NOS journaal zijn gal over het voornemen windparken op zee te bouwen. Tel uit je verlies: liefst 5 miljard zouden de windparken de Nederlandse samenleving per saldo kosten. Het begeleidende bericht op de NOS site stemde al evenmin tot vrolijkheid.
Het bleek te gaan om een rapport van Decisio en Witteveen+Bos, dat overigens al een dikke week openbaar was voor het journaal er over repte. Maar dat onderzoek was helemaal niet opgezet om antwoord te geven op de vraag ‘Is wind op zee een economisch verstandig idee?’ maar op de vraag: ‘Is het beter voort te gaan op het pad van aanvragen voor vergunningen en subsidies zoals marktpartijen die hebben voorbereid, of om de ontwikkelingen te bundelen op drie zoekgebieden relatief dicht bij de kust’? Niettemin besprak CPB-zegsvrouw Annemiek Verrips het rapport als ware het een antwoord op de eerste vraag.
Zelf een eigen agenda neerzetten (‘wind op zee is niet verstandig’) als reactie op een studie met een ander oogmerk is inderdaad niets anders dan politiek bedrijven in plaats van wetenschap. Minister Kamp snapte dat al snel.
Op zich niks nieuws. Economen, die bij het CPB voorop, zijn er een ster in normatieve, politieke voorkeuren in ogenschijnlijk neutrale getallen te verstoppen.
Neem de disconteringsvoet, die wordt gehanteerd om waarde in de toekomst te kunnen omrekenen naar waarde nu. Die kan gelden voor kapitaal, maar bijvoorbeeld ook voor natuurlijk kapitaal, zoals biodiversiteit of klimaat. De komiek Groucho Marx hanteerde zo’n hoge discontovoet toen hij zei: ‘Waarom zou ik om toekomstige generaties geven? Wat hebben zij eigenlijk ooit voor mij gedaan?’ Alles mag, daar niet van, als de normatieve ethische afweging achter het getal maar expliciet is.
Nog zo’n kwestie: tegen welke schaduwprijs worden de vermeden CO2-emissies verrekend? Nul, bepleit het CPB, want de effecten lekken weg via het waterbed van het emissiehandelssysteem: de een zijn reductie is de ander zijn toename.
Dat is correct, daarop hamer ik ook al jaren, maar deze conclusie hoeft niet automatisch tot nul-waardering in een maatschappelijke kostenbatenanalyse te leiden. Dat laten Ecofys en CE Delft zien. Waardering tegen de huidige CO2-emissiehandelsprijzen kan ook (eurootje of 5 per ton), of waardering tegen de langetermijn-schadekosten (minimaal 100 euro per ton). Alweer: veel keuzes zijn te beargumenteren, maar maak de normatieve opvattingen erachter expliciet.
Zelfde laken een pak: hoe worden de andere baten dan klimaatemissies gewaardeerd? De EU en de lidstaten hanteren immers drie gelijkwaardige doelen in het energiebeleid: klimaat, efficiency én hernieuwbare energie. Volgens de EU-richtlijn zijn er meerdere redenen voor hernieuwbare energie.
Daarover valt best te twisten, daar niet van, maar het gaat niet aan die andere redenen te bagatelliseren en de baten vooral aan CO2 op te hangen (en die dan vervolgens op nul te stellen). Sterker nog: uit het pure bestaan van drie gelijkwaardige doelstellingen kan – bewijs uit het ongerijmde – worden afgeleid dat hernieuwbare energie kennelijk niet primair voor CO2-reductie wordt gedaan, anders zou immers slechts een CO2-doelstelling volstaan.
In de wetenschap woedt volop de discussie over de rol die wetenschappers vis-à-vis maatschappij en politiek zouden moeten vervullen. Zuivere wetenschapper? Arbiter? Issue-advocaat? Of toch het liefst honest broker als postillon d’amour tussen wetenschap en samenleving, die de keuzes en hun consequenties verheldert, maar de normatieve afwegingen bij de samenleving laat?
Die discussie lijkt aan de economie voorbij te zijn gegaan. Economen, die bij het CPB voorop, ontpoppen zich nogal eens als issue-advocaat, maar vermomd als zuivere wetenschapper. De boodschap van het CPB als issue-advocaat luidt nu: het is niet verstandig in wind op zee te investeren. Het mag duidelijk zijn: dat is een politieke, geen wetenschappelijke conclusie.
Dat is ergerlijk. Maar hij stemt ook dankbaar: want wat mag Nederland zich gelukkig prijzen dat toen de eerste energiebedrijven en spoorwegmaatschappijen in ons land werden opgericht, het Centraal Planbureau nog niet bestond. Anders hadden we nog steeds in het duister geleefd en ons per postkoets verplaatst, omdat de MKBA van energiebedrijven en spoorwegen negatief zou zijn uitgevallen.
Dit stuk verscheen eerder op Energiepodium.
Reacties (11)
Alsof het CPB de enige is met een verhulde (politieke) voorkeur. Kijk naar de opdrachtgever, dan is de richting van het advies te vermoeden ook bij andere adviseurs/instellingen.
Bij zoveel twijfel over de netto baten van wind op zee is de keuze voor een snelle grootschalige uitrol vreemd.
Vrijwel alles in de economie is politiek, en niet zuivere wetenschap. Niks nieuws onder de zon dus. De pest is alleen dat veel economen en economische instituten zichzelf wel als wetenschappers zien.
Het CPB is geen uitvoerende instantie, maar rijkt slechts informatie en cijfers aan aan de politiek die daar zijn eigen beleid op maakt. Dat er in die cijfers geen vermeende schadecijfers van een milieulobby organisatie in meegenomen worden lijkt me niet meer dan logisch en ook wenselijk. Laten we het mengen van economie en politiek nu maar overlaten aan Piketty.
De cijfers tonen gewoon aan dat windmolens een slecht rendement hebben ten opzicht van het besteedde gemeenschapsgeld. Dat is gewoon een kwestie van simpele boekhoudkunde en wetenschappelijk volkomen verantwoord. Dat je politieke wensen hebt die daar tegen ingaan dat is een ander verhaal, maar dat doet niets af aan de feiten zich. Niet voor niets heeft de politiek besloten om deze cijfers te negeren en toch miljarden te investeren in windmolenparken. Die keuze heeft echter alles te maken met het zoet houden van de kiezers achterban van 1 van de regeringspartijen en wat ambtenaren in Brussel en weinig tot geen met werkelijke voordelen voor de burger en het milieu.
De spoorwegen zijn opgericht door particuliere investeerders, die laten zich doorgaans al helemaal niet leiden door cijfers van de overheid. En de energiebedrijven zijn, in tegenstelling tot windmolenparken, wel altijd rendabel geweest dus dit zijn niet bepaald de beste voordelen om te bepleiten dat investeren in dit soort projecten toch verstandig is.
Een prima zaak dat de kale feiten, windenergie kost de burger kapitalen en levert geen enkel meetbaar milieueffect op, nu eindelijk hardop door een instantie als het CPB wordt gezegd.
Dat de groene lobby bij monde van Van Soest het CPB beschuldigd van politiek bedrijven onder het mom van wetenschap is een gotspe.
@4: Nee, dat jij denkt Van Soest de les te kunnen lezen is een gotspe. Het is een gotspe te zeggen dat windenergie geen milieuwinst oplevert.
Bovendien kan het juist een economische winst opleveren. Er komt weer een klimaattop aan en het is niet ondenkbaar dat men daar de CO2 verder wil terugdringen. Het is beter om daarop voorbereid te zijn.
@3: onzin, zulk soort problematiek is haast per definitie niet louter terug te voeren op neutrale en puur wetenschappelijke cijfers en informatie. Je moet altijd een afweging maken in hoeverre je iets meeneemt. Juist bij zulke berekeningen kan dat een wereld aan verschil in de uitkomst maken, en daar moet je dus helder over zijn. Het uitgangspunt van @0 is juist dat het CPB daar niet helder en duidelijk over is, en toch stiekem bepaalde keuzes maakt wat de uitkomst stuurt.
Gezien je reaktie heb je het artikel kennelijk niet gelezen.
Ik weet wel wat ik zou doen als ik bij het CPB zou werken en een duidelijk duidelijk signaal zou willen afgeven dat het emissiehandelsysteem niet functioneert, een averechts effect heeft: stellen dat de kabinetsplannen niet rendabel zijn VANWEGE dat systeem. Helemaal onwaar is dat in ieder geval zeker niet.
Of je zou een verhaal op kunnen hangen over de maatschappelijke waarde van CO2-reductie. Dat zou pas echt politiek bedrijven zijn. Ook al is het een stuk meer waar dan de droge euroredenering.
Investering in duurzame energie komt er toch wel, een betere oplossing dan het emissiehandelsysteem voorlopig waarschijnlijk niet… goeie zet van het CPB wat mij betreft.
@6: Gezien je reaktie volg je de redenering van het CPB niet. Het CPB beschrijft de vreemde gevolgen van het EU emissiestelsel voor zo’n windpark, heel verhelderd!
@5: Een flauwe jij bak. De feiten spreken voor zich, dat jij ze niet wil accepteren is voor jou rekening. Als je nu nog met het idee leeft dat Parijs iets substantieels gaat opleveren dan ben je wel heel ver van het padje af.
@3 a Anton volg nou eens een goede cursus astroturving. Het milieueffect van windenergie bestaat uit meer dan klimaateffecten
http://krispijnbeek.nl/2010/02/05/duurzaam-milieu-is-meer-dan-klimaat-alleen/
@10: Een commodity die je voor een paar tientjes per eenheid kunt maken voor een een paar honderd Euro per eenheid (opslag, netuitbreiding meegeteld) gaan maken is gewoon een slecht idee.
En als je zo overtuigd ben van die voordelen: begin je eigen energiebedrijf en breng ze, samen met de kWh-tjes, aan de man. Veel success!