De natuur laat zich niet dwingen: recensie Zomergasten met Raven van Dorst

RECENSIE - In de vijfde aflevering van Zomergasten 2022 ontving Janine Abbring gitarist en tv-personality Raven van Dorst. Nu wist ik dat Raven vroeger Rianne heette en dat ze een paar jaar geleden besloten had om Raven genoemd te willen worden. Waarom dat precies was, daar had ik verder nooit echt acht op geslagen. Het leek me in ieder geval dat Raven haar beter paste dan Rianne. Aangezien ik de gewoonte heb om mezelf zo min mogelijk in te lezen voordat ik Zomergasten ga kijken (enerzijds uit luiheid, anderzijds vanuit het idee dat de avond mij moet brengen wat de avond mij brengt), begrijp ik nu pas dat Van Dorst niet een man in het lichaam van een vrouw is, maar tweeslachtig is geboren. Het was de dokter die adviseerde om voor een dochter te kiezen.

Dientengevolge wist ik, toen ik wilde beginnen met het schrijven van dit stukje, niet zeker hoe ik Raven van Dorst moest noemen: hij, zij of die? Na een kort onderzoek blijkt het ‘die’ te zijn. Nu vind ik het ontzettend lelijk om ‘die’ en ‘hen’ te schrijven, maar goed, dat is dan maar zo. Ik moet niet zeiken. Het gaat niet om mij. Het gaat om Raven van Dorst. Door van naam te veranderen stapte die uit het keurslijf van de vrouwelijkheid: “Ik wilde definitief uit dat sprookje stappen, ik wilde mijn ware aard tonen.” En tegen een vierjarig neefje: “Ik ben geen meisje, ik ben geen jongetje, ik ben allebei en ik ben allebei niet.”

Dit stukje persoonlijke geschiedenis werd uit de doeken gedaan nadat we een fragment zagen uit de documentaire Mevrouw Faber, over een Friese man die zich tot vrouw liet ombouwen. Van Harm naar Hariette. We zagen hoe Hariette met haar vrouw en bejaarde ouders aan tafel zat en hoe haar ouders ondanks hun moeite toen hun zoon hen over zijn keuze vertelden, toch accepteerde dat ze nu een dochter hadden.

“De natuur laat zich niet dwingen”, zei Van Dorst later op de avond, na een fragment uit Into the inferno van Werner Herzog over vulkanen. Het citaat ging niet alleen over vulkanen, maar ook over de boerderij die Van Dorst heeft om Boerderij Van Dorst op te nemen. En, zo merkte Janine Abbring op, ook over diens eigen situatie: ondanks een geslachtsoperatie was het destijds niet gelukt om van Rianne van Dorst een meisje te maken. Door zich Raven te noemen, heeft die het leven naar diens hand kunnen zetten. De vraag die zich bij mij opdringt terwijl ik over Mevrouw Faber nadenk: volgt zij haar natuur om zich tot vrouw te laten ombouwen of bedwingt zij de natuur juist?

Het antwoord op die vraag werd nog wat verder opgerekt in het fragment uit The Ballad of Genesis and Lady Jane over het kunstenaarsduo Genesis P. Orridge en Jacqueline Breyer die na hun huwelijk (waarin hij de jurk droeg) besluiten om met behulp van plastische chirurgie steeds meer elkaar te worden. Zelf zeiden ze de cut-up-techniek van William Burroughs te gebruiken. Burroughs knipte en plakte zinnen zodat er nieuwe zinnen en gedachten ontstonden. Genesis & Lady Jane knipten en plakten hun eigen lichamen om zo een nieuwe entiteit te creëren. “In plaats van een kind krijgen, worden we zelf een nieuw persoon”, zeiden ze. Man noch vrouw, maar pandrogyn. Opgebouwd uit liefde. Dat zou dus de natuurkracht kunnen zijn die zich niet laat bedwingen, denk ik dan maar.

De avond was een puzzel waarvan je de stukjes soms even iets harder moest aandrukken om het te laten passen. De rafelrandjes schuurden soms wat. En het lukte  Raven van Dorst volgens mij niet altijd om precies te zeggen wat ze bedoelde. En het lukte Janine Abbring niet altijd om te vinden waar ze naar op zoek was. Maar toch paste het allemaal en leverde het uiteindelijk een fraai geheel op.

Neem het fragment uit de Finse documentaire Kovasikajuttu (Het Punk Syndroom) over een punkgroep waarvan de leden mensen met een verstandelijke beperking zijn. In het begin van dat fragment krijgt de zanger te horen dat hij die avond een pedicure krijgt, terwijl hij van plan was om een avondje op de bank door te brengen. Het volgende moment zien we hoe hij zijn frustratie direct omzet in een lied met de tekst: “Waarom dwingen ze me om naar een pedicure te gaan? / Ze verzorgen alleen je voeten / Ze zijn klote / Ik snap het niet.” Punk pur sang, volgens Van Dorst: “Fuck the system. Veel punker dan dit ga je het heden ten dage niet krijgen” Maar, bedacht ik me: zonder het systeem zat hij niet in een punkband. Diezelfde begeleiders die hem een pedicure willen laten ondergaan, hebben hem in een punkband gestopt met lotgenoten. Thank the system. Wat dan weer rijmde met een eerder fragment met Nirvana. Daarin prees de interviewer Nirvana voor de bom die ze onder de muziekindustrie hadden gelegd. Maar diezelfde muziekindustrie had hen juist wereldberoemd gemaakt. En dat beseften Kurt Cobain en de zijnen als geen ander.

Zonder systeem geen rebellen, zonder insiders geen outsiders. En als de outsiders elkaar opzoeken worden het zelf insiders, met hun eigen codes. In de documentaire Paris Is Burning zagen we de drag-scene uit het New York van begin jaren ’90. Op de ballroom konden deze outsiders zijn wie ze wilden zijn. Door zich te verkleden als iemand van het andere geslacht, maar ook als je eigen heteroseksuele tegenpool. Homoseksuele jongens die zich als heteroseksuele macho’s verkleedden. Of als succesvolle CEO. Jezelf verkleden om heel even in het hokje te passen dat door de samenleving wordt beloond. Om het dier te spelen dat je juist niet bent. Om de natuur te bedwingen. Wat je zo goed kan, omdat het noodgedwongen je tweede natuur is geworden om je natuur te bedwingen.

Dat de natuur zich niet laat bedwingen, was, zou je kunnen zeggen, ook het motto van Rockbitch, een shockrockband waarvan de leden, om de vrouwelijke seksualiteit te bevrijden, seks hebben op het podium, zowel met elkaar als met het publiek. Het fragment met Rockbitch rijmde dan weer met een ander fragment uit het begin van de uitzending, over Edward Bernays, die de ideeën van zijn oom Sigmund Freud had gebruikt om vrouwen aan de sigaretten te krijgen door ze aan welgestelde suffragettes te geven en de sigaretten freedom torches te noemen. Ineens werd de sigaret het symbool van de vrijgevochten vrouw. Hier had iemand een maatschappelijke beweging gebruikt om een product te populariseren. Zo werd de moderne marketing geboren, waarin je producten linkt aan een gevoel, emotie of mentaliteit.

Vlak voordat Zomergasten begon, sprong mijn televisie vanwege een expliciete vingerscène in het Rockbitch-fragment ineens op het kinderslot en moest ik een code invoeren om het beeld te bevrijden. Er maakte zich enige paniek van mij meester maakte, want ik bleek de code niet meer te kennen. Gelukkig had ik mijn laptop binnen handbereik. Een laptop van Apple, een merk dat mede groot is geworden door zichzelf de mentaliteit van de outsiders, misfits en rebels toe te eigenen.