Aan de vooravond van de Europese Parlementsverkiezingen is het wellicht aardig eens terug te kijken op de geschiedenis van wat vandaag de dag de Europese Unie heet. Vandaar hier een overzicht van de belangrijkste inspiratoren en voormannen die de Europese gemeenschap schapen.
Op de eerste plaats staat altijd Richard Nicolaus graaf Coudenhove-Kalergi (1894-1972), Oostenrijks diplomaat en oprichter van de Paneuropese Unie slechts enkele jaren na het einde van de Eerste Wereldoorlog. De graaf droomde van een verenigd Europa waarin vrijheid, vrede en welvaart werden gedeeld. Toen zijn beweging in de jaren dertig echter door het Naziregime werd verboden en enkele jaren daarop een tweede oorlog uitbrak leek de Europese eenheid verder weg dan ooit.
De oorlog verbrijzelde echter niet geheel die toekomstvisie. Al in 1946 gaf Sir Winston Churchill (1874-1965) in Zürich een toesprak waarin hij pleitte voor Europese samenwerking. “Als Europa ooit verenigd was in het delen van haar gezamenlijke erfenis zouden er geen grenzen zijn aan het geluk, aan de vooruitgang en de glorie welke haar drie- of vierhonderdmiljoen mensen zouden genieten,” zo sprak hij. Churchill was nauwelijks een overtuigd Europeaan echter zijn verwijzing naar een “Verenigde Staten van Europa” blies het Paneuropese gedachtegoed in een klap nieuw leven in.
Het daadwerkelijke initiatief tot oprichting van een permanent Europees samenwerkingsverband kwam in 1949 van de Franse minister van buitenlandse zaken Robert Schuman (1886-1963). Schuman overzag indertijd de instelling van een Raad van Europa waarin de landen van de Benelux alsmede Denemarken, Frankrijk, Ierland, Italië, Noorwegen, Zweden en het Verenigd Koninkrijk zitting namen. Deze landen definieerden de grenzen van Europa op basis van de waarden van mensenrechten en fundamentele vrijheden op Schumans voorstel.
De Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal volgde al snel. Schuman zag in economische samenwerking de manier om de vrede op het continent te bewaren, met name de vrede tussen Frankrijk en Duitsland. “We zullen dit gevoel versterken door onze energie en onze wil te combineren,” aldus Schuman, “en door in vertrouwen en door regelmatig te ontmoeten handel te coördineren.”
Schumans visie berustte op het harde werk van enkele Franse politici en ambtenaren waaronder als voornaamste Jean Monnet (1888-1979). Monnet schreef het zogenaamde “Schuman Plan” waaronder Duitsland in het bijzonder en de omringende Europese landen in het algemeen werden uitgenodigd om hun kolen- en staalindustrieën gezamenlijk te beheren. Zowel de Duitse Bondsrepubliek als de landen van de Benelux en Italië reageerden positief en zetten in 1951 de eerste stap naar Europese eenwording. “Voor de eerste maal in onze geschiedenis,” zei Monnet, “beginnen de beperkingen die de naties van Europa op onze bevolkingen hebben geplaatst weg te vallen. Ondanks materiële vooruitgang … opent deze samenleving zich voor vereniging—vereniging welke doorslaggevend is voor de Renaissance van onze Europese beschaving en voor het behoud van vrede.”
Een van de ondertekenaars van het verdrag dat de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal in het leven riep was de Belg Paul-Henri Spaak (1899-1972). Spaak verwierf de bijnaam “Monsieur Benelux” omdat hij al tijdens de laatste dagen van Tweede Wereldoorlog het belang van de vrijhandel tussen de drie landen onderkende en daarom de vestiging van een douane-unie stimuleerde. Vlak na de oorlog werd Spaak de eerste voorzitter van de Raad van Europa en tussen 1952 en 1953 zat hij de EGKS voor. Echter de ambities van Spaak gingen verder. In 1955 leidde hij het zogenaamde Spaak Comité dat de voorbereidingen voor de instelling van een gezamenlijke Europese markt ondernam en wat uiteindelijk tot de oprichting van de Europese Economische Gemeenschap leidde.
Een van de heren die het Verdrag van Rome, dat de EEC oprichtte, ondertekende was de kanselier van West-Duitsland, Konrad Adenauer (1876-1967). Ardenauer regeerde al sinds de stichting van de Bondsrepubliek en spande zich in om de banden met Frankrijk te verbeteren en zijn Duitsland sterk de verankeren in de Atlantische gemeenschap. De relatie tussen Adenauer and Charles de Gaulle van Frankrijk kwam symbool te staan voor de naoorlogse orde waarbinnen beide economische giganten de spil vormden van de Europese eenheid.
Allen zijn zij wellicht niet zo bekend noch zo nobel en glorieus als de founding fathers van dat andere grootste experiment, de Verenigde Staten van Amerika, niettemin zijn dit mannen die Europa maakten tot wat het nu is: een continent verenigd als nooit tevoren waar al meer dan een halve eeuw vrede en welvaart heerst.
Reacties (7)
Wat doet Churchill in dit rijtje?
Niet overdrijven hé, op wat boeken na waarin hij gewoon de voordelen van een verenigd Europa beschrijft heeft hij er nooit iets aan gedaan.
Hoewel sommige uitspraken hem een goede Euopeaan maken (bron Wiki):
* “Ik begrijp die ophef over het gebruik van gas niet. Ik ben een groot voorstander van het gebruik van gifgas tegen onbeschaafde stammen.”
* “Men zal mij nooit horen beweren dat de Amerikaanse indianen en de zwarten in Australië een groot onrecht is aangedaan. Hen is absoluut geen onrecht aangedaan doordat een sterker ras, een hoogwaardiger ras, een intelligenter ras zoals u wilt, is gekomen om hun plaats in te nemen.” (1937)
* “Zou ik een Italiaan zijn geweest, dan stond ik van het begin tot aan het einde geheel aan uw zijde in uw strijd tegen de bestiale lusten en passies van het leninisme.” (brief aan Mussolini, 1927)
* “Het beste argument tegen democratie is een conversatie van vijf minuten met een gemiddelde stemgerechtigde”
* “Een hond in zijn hok heeft nog geen recht op dat hok, ook al ligt hij er al heel lang in. Dat recht hebben ze niet.” (over de Palestijnen, 1937)
* “Ik zal duidelijk zijn: ik ben een zionist.” (aan de Amerikaanse pers, 1954)
HansR, ik schrijf ook Churchill was nauwelijks een overtuigd Europeaan, echter zijn oproer tot een “Verenigde Staten van Europa” inspireerde wel.
@Nick
Ja, dat had ik ook gelezen.
Maar dan nog snap ik ‘m niet. Er zijn velen die geroepen hebben dat een verenigd Europa wel eens goed voor het werelddeel zou zijn. Toch zijn er weinig die daadwerkelijk actie hebben ondernomen en Churchill hoort daar niet bij.
Ander verhaaltje: Toen Napoleon het vaandel van de Franse revolutie verdedigde en een Europese Eenheid leek te bewerkstelligen was Beethoven enthousiast en net met zijn 3e symphonie (Eroïca) bezig. Toen Napoleon zich tot Keizer kroonde werd Beethoven boos en verscheurde de opdracht. Toch is de muziek inspirerend voor Europa. Om het nog maar niet te hebben over de Ode an die Freude als Europees Volkslied.
Ik draag Beethoven voor als vervanging van Churchill.
Seconded.
@HansR: U heeft natuurlijk gelijk dat Churchill zeker niet de enige was die zich al vrij snel na de oorlog uitsprak voor een verenigd Europa. Echter dat juist hij dat deed, de premier die symbool was geworden voor de geallieerde overwinning, zette die boodschap veel kracht bij.
Kijk @Nick, ik ga geen wellus nietus doen over of iemand nou wel of niet van invloed is geweest. Mijn punt is dat er betere personen in dit lijstje horen en dat Churchill zwaar overschat is als Europeaan. Sterker: er is geen enkele Brit die in dit lijstje thuis zou horen.
Die mallotige poster met Adolf : een verenigd Europa, mijn idee, was volgens mij van de PSP, in 1979 . Misschien dat ie nog in het archief van het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis zit.