Jatten is niet eerlijk en dat geldt natuurlijk ook voor teksten, foto’s, films en muziek. Om te voorkomen dat iemand wegloopt met de intellectuele spullen hebben we een heel gebouw van wetgeving opgetuigd om dat te voorkomen: het auteursrecht. Met name de afgelopen decennia is de copyrightwetgeving door deskundige juristen uitgebreid, aangescherpt en verhelderd. Eind goed, al goed zou je kunnen zeggen. Maar ik claim dat het tegendeel waar is. Het auteursrecht is een waakhond die ons moet beschermen tegen onbetrouwbare sujetten, maar die is zo agressief geworden dat ie al een tijdje tegen ons zelf gromt. Het is een kwestie van tijd voordat we gebeten worden. En we hebben het nog steeds niet in de gaten.
“Super Wouter onder druk van Nintendo van de PvdA site”, kopte het ANP deze week onhandig. Een filmparodie op het Super Mario-spel bleek de spelletjesmaker een stap te ver en die gebruikte het copyright om de politieke partij te sommeren het filmpje weg te halen. De reactie van de PvdA is typisch:
“We hadden eigenlijk niet het gevoel dat we fout zaten”, aldus de woordvoerder van Bos vrijdag. “Het filmpje over Super Wouter was duidelijk bedoeld als een parodie. Maar na wat correspondentie hebben we besloten het toch maar van onze site te halen. We wilden dit niet op de spits drijven.”
Steeds vaker zie je dat de uitoefening van het auteursrecht een serieuze aanval betekent op de vrijheid van informatie. Nu is dat in het geval van een knipogend filmpje (die waarschijnlijk door het recht op parodie volledig legaal is) nog onschuldig, maar fotografen, journalisten en kunstenaars worden er al dagelijkse door gehinderd. Fatsoenlijke sportfotografie, of het nu voetbal, damesgolf of de Olympische Spelen betreft, wordt elk jaar problematischer. Of probeer zomaar eens in de stad te fotograferen: op de Erasmusbrug claimt UN studio’s het auteursrecht en dus kun je een rekening in je bus verwachten als je er een zelfgemaakte foto van publiceert.
Foto’s vormen een aanschouwelijk voorbeeld, maar eer zijn vergelijkbare voorbeelden op te lepelen als het gaat om teksten, muziek, software en film. Toen de song “Bitter Sweet Symphony” van The Verve een hit werd, viel het de managers van the Rolling Stones pas op dat een klein riedeltje in het nummer gelijk was aan een nummer van de formatie van Mick Jagger. De multimiljonairs gingen voor de rechtzaak en inmiddels ligt het auteursrecht voor het hele nummer van The Verve bij the Stones. De opkomende band kreeg er geen cent van. Vele musea zouden hun materiaal graag op internet willen brengen om meer mensen te laten genieten van wat zij in de etalages hebben staan, maar het recht verhindert dat. Er zijn initiatieven geweest om sportuitslagen en krantenkoppen onder het auteursrecht te laten vallen zodat niemand meer zomaar kan schrijven dat PSV met 4-0 verloren heeft zonder een briefje van een advocaat te verwachten. En van de wetgeving die uit Brussel komt valt in vele opzichten wat te vrezen.
Niemand betwist dat uitgevers die parasiteren op andermans intellectuele werk (Google news?) moeten worden aangepakt. Maar de vrijheid van informatie en cultuur is tegenwoordig al kansloos tegen de tanden van het auteursrecht, van een serieuze afweging is al jaren geen sprake meer. We worden te vaak afgeleid door de oorlog tegen een land, de oorlog om olie, of de oorlog tegen terrorisme. Vele duizenden voorbeelden getuigen dat de oorlog om het bezit van informatie al in alle hevigheid is begonnen. En informatie- en cultuurminnende burgers zijn aan de verliezende hand.
Lees ook (onder Creative Common License!): Freedom of Expression: Overzealous Copyright Bozos and Other Enemies of Creativity
Reacties (15)
Het gaat nog interessanter worden als de EU onder druk van de VS zijn auteursrecht-periode verlengt. Die periode is (meen ik) nu 50 jaar.
Dat copyright vervalt is hartstikke nodig, omdat er anders materiaal verloren gaat. In Amerika hebben ze nu het probleem dat filmmateriaal uit de jaren 30 nog 24 jaar in de kast moet blijven rotten omdat het dankzij het verlengde auteursrecht niet mag worden gekopieerd. Met dank aan Walt Disney.
De auteurs recht periode na overlijden van de auteur is 70 jaar. Overigens geldt dat alleen voor geschreven werk, zoals muziek, belltrie en literatuur. Hoewel UN de rechten heeft laten vastleggen, is dit niet een gelopen race. Vrijheid van nieuwsgaring, en het gegeven dat iets zich in de publieke ruimte bevindt zijn ook zwaar wegende overwegingen. Analoog aan het portret recht, in principe mag je geen personen fotograferen in de prive ruimte wel in de publieke ruimte, zal het wel, gelet op de jurisprudentie, uitdraaien op een zwaarwegend belang. De nieuwe Europese norm zal overigens in de praktijk niet veel verschil maken. Slechts de ‘shoppers’ krijgen problemen.
Veel auteursrechtzaken zijn complex, wat ongeveer de enige reden is dat kapitaalkrachtigen, zoals Mike J. CS. de rechtszaken winnen. Doorprocedren is (te) duur, en in veel landen, zoals Nederland, wordt de rijksbijdrage op de rechtsbijstand vaak niet toegekend in privaatrechterlijke zaken.
Auteursrechten zijn heel erg doorgeschoten. Ik vind dat het tijd wordt voor een ’tegengeluid’
Als het zo doorgaat moet je binnenkort betalen voor:
Het zingen van ‘Happy birthday’ voor een jarige collega
Het plaatsen van een foto van je eigen huis op een website of het noemen van een voetbal uitslag.
En dan hebben we het nog niet eens over het niet meer mogen gebruiken van bepaalde kleuren (KPN groen en zo) of zelfs losse woorden.
@richard dekker
dat moet je al: http://www.unhappybirthday.com/
Soortgelijke insteek werd verwoord door Zittrain (geciteerd in eerdere pots):
“YES, I HATE THE EFFECTS OF COPYRIGHT ON A DIGITAL REVOLUTION that heralds so much more than the banal ripping off of CD tracks. I hate that creativity is metered and parceled to its last ounce of profit. I hate that our technology is hobbled beyond its paper and other analog counterparts so that it permits us to view but not print, listen but not share, read once but not lend, consume but not create.”
Beperking van sportfotografie gebeurt overigens niet obv auteursrecht, maar obv het ‘huisrecht’ van de stadioneigenaar, die voorwaarden stelt aan toelating fotografen.
@Steeph: over kleuren als merk, zie Janssen en Veeze[.doc]:
“Het HvJEG bevestigde de oude Benelux leer inzake kleurmerken. Het Hof geeft aan dat een kleur ab initio zelden onderscheidend vermogen zal hebben. Dit vloeit voort uit het feit dat het publiek niet gewend is om kleuren als merk op te vatten. Hiermee stelt het Hof eenzelfde criterium vast als het ook deed bij de vormmerken. Daarnaast speelt bij de beoordeling van kleuren mede een rol dat zij in aantal beperkt zijn zodat er een belang bestaat bij het beschikbaar houden van een kleur voor gebruik door andere partijen. Het Hof geeft verder aan: Slechts in uitzonderlijke gevallen is het denkbaar dat een kleur als zodanig onderscheidend vermogen toekomt alvorens daarvan enig gebruik is gemaakt, met name wanneer het aantal waren of diensten waarvoor het merk wordt aangevraagd, zeer beperkt is en de relevante markt zeer specifiek is. Het Hof stelt hier impliciet dat een kleur eigenlijk enkel na een proces van inburgering voor merkbescherming in aanmerking kan komen.”
free culture
Interessant in dit kader is deze presentatie van Lawrence Lessig (Flash, 8MB) over de bedreigingen van het publieke domein.
1. Creativity and innovation always builds on the past.
2. The past always tries to control the creativity that builds on it.
3. Free societies enable the future by limiting the past.
4. Ours is less and less a free society.
En recenter heeft Lessig een presentatie gegeven over Google Book Search en dat het toegestaan moet zijn onder Fair Use (een soort citaatrecht).
Google News aanvallen is ook weer te makkelijk. Wat Google aanbiedt is niet eens een knipselkrant maar puur links die naar de originele bron wijzen.
Google maakt nieuws dus vindbaar en zorgt voor traffic naar de originele sites. Dat de nieuwsbazen zo’n dienst zelf niet van de grond kregen heeft misschien iets te maken met de nijd.
Even een paar puntjes van correctie:
– auteursrecht geldt in Nederland (en de hele E.U.) tot zeventig jaar na overlijden van de maker;
– dat recht geldt voor alle soorten werken, niet alleen voor het geschreven woord;
– Super Wouter zou zich waarschijnlijk niet als parodie in een rechtzaak overeind kunnen houden, omdat het niet een parodie op Super Mario is (zoek anders eens de betekenis van het woord parodie op–dachten jullie wellicht aan satire?);
– Of moderne sportfotografie auteursrechtelijk bezwaard is, weet ik niet. Ik vermoed sattelietfotografie net niet, en sportfotografie net wel;
– Om een auteursrecht te genereren, moet je namelijk voldoen aan het oorspronkelijkheidsbeginsel. Een werk moet oorspronkelijk zijn. Dat betekent niet, zoals zoveel mensen denken, dat een werk nog nooit eerder gemaakt mag zijn, maar wel dat een maker zijn eigen inzichten moet hebben gebruikt bij het creeëren. Als jij het zoveelste toeristische kiekje van de Eiffeltoren maakt, heb jij daar het auteursrecht op, ook al hebben miljoenen toeristen voor jou min of meer dezelfde onscherpe, overbelichtte, vergeelde foto gemaakt. Overigens heeft SNTE, de exploitant van de al jaren in het publiek zijnde Eiffeltoren, nog een eigen mening over het auteursrecht van dergelijke foto’s;
– Zoals een van de andere commentatoren al aangeeft, kunnen organisatoren moeilijk een auteursrecht op sportfoto’s claimen; daarom ontzeggen ze fotografen simpelweg toegang tot de stadions;
– Sportuitslagen zijn “natuurlijke verschijnselen” en kunnen daarom uiteraard niet auteursrechtelijk belast worden; maar een verzameling sportuitslagen kan onder het nieuwe databankrecht vallen. Is het niet geweldig hoe onze belastingeuro’s in Den Haag en Brussel aan het werk zijn? Nu heeft de EC recent gezegd dat ze misschien een bah hebben gedaan, en dat het databankrecht ingetrokken moet worden. Dit met name naar aanleiding van rapporten die aangeven dat sinds de invoering, de handel in databanken in Europa is gestagneerd, terwijl deze in de VS is opgebloeid;
– Het “recording right” (ik ben even de Nederlandse naam kwijt) duurt vijftig jaar vanaf de opname. Dit is een apart auteursrecht, dat geldt voor een opname (naast de auteursrechten van de schrijvers van de muziek en de songtekst). Deze duur geldt voor de hele E.U. Naar aanleiding van Europese auteursrechtrichtlijnen hebben de Amerikaanse wetgevers besloten dit recht met ons te harmonizeren tot … 90 jaar na de opname. Nu willen sommigen dat wij dit recht ook weer harmonizeren met de Amerikaanse wetgeving tot 90 jaar na de opname! Een voorstander hiervan is onder andere Sir Cliff Richard. Volgend jaar is het vijftig jaar geleden dat hij zijn eerste hit had, en aangezien hij nauwelijks zelf liedjes schreef, houdt dit goudmijntje voor hem op te bestaan;
– Happy Birthday: Warner Brothers claimt hier het auteursrecht op te bezitten. Of dat ook zo is, is een tweede. De twee dames die beweren het liedje geschreven te hebben, hebben dat liedje zelf namelijk ook weer gebaseerd op een melodie en een tekst uit het publieke domein, en de vraag is dus hoeveel van Happy Birthday nu eigenlijk van hun is;
– Het niet mogen gebruiken van bepaalde kleuren of woorden is een kwestie van merkrecht, niet van auteursrecht;
– In Nederland was er een rechtzaak over een Google News-achtige dienst, kranten.com, die PCM (zelf niet onbekend met het maken van inbreuk op auteursrechten–vraag maar aan Jan Mulder) glansrijk verloren heeft. Dat is ergens wel jammer, want het was mooi geweest als de rechter wat lijnen in het zand had kunnen trekken.
Disclaimers: IANAL. Ik ben een Project Gutenberg-vrijwilliger. Ik ben een voorstander van afschaffing van het economische deel van het auteursrecht, of in elk geval van een drastische inperking van de duur, bijvoorbeeld tot twee jaar na de publicatiedatum. Verreweg de meeste werken halen verreweg het grootste deel van het geld binnen in die periode, vandaar die duur. (Het auteursrecht is er tenslotte om de economische ongelijkheid dat je niet met gratis kunt concurreren op te heffen; zonder die economische reden valt wat mijn betreft de bodem onder het auteursrecht uit, en moeten wat mij betreft andere rechten, zoals dat op vrijheid van meningsuiting, prevaleren.)
Is er iets mis met mijn reactie?
En over auteursrecht op geur/parfum de conclusie van AG Verkade:
“Bepaald niet ondenkbaar is de openbaarmaking van een parfum in de zin van art. 12 lid 1 onder 4: de ‘voorstelling in het openbaar’, die zich volgens art. 12 lid 4 reeds voordoet in besloten kring, tenzij die kring zich beperkt tot de (nader) besloten familie-, vrienden- of daaraan gelijk te stellen kring. Hier kunnen bijv. dameskappers mee te maken krijgen, die de behandeling van hun clientèle niet compleet vinden zonder een vleugje – eerlijk gekochte – Trésor. Een parfumeur als Lancôme zal daartegen misschien niet aanstonds willen optreden, maar wél als zij een bijv. een relatief lucratief contract kan afsluiten (en dan waarschijnlijk meteen voor alle Lancôme-parfums) met het Hilton-concern, waarbij de Hilton-coiffeurs daartoe het exclusieve recht krijgen.
(..)
Aanzienlijke moeite krijg ik wel als iemand die bijv. Trésor gekocht heeft en dat wil laten merken inbreuk op het auteursrecht van de parfumeur pleegt, zodra hij dat parfum ook in besloten kring ruikbaar met zich draagt en (in de aan een muziekzaak ontleende woorden van de Hoge Raad) ‘er een beroeps- of bedrijfsbelang bij heeft dat ook anderen dan hij zelf’ het parfum kunnen ruiken. Ook al zal het ze wel vergeven worden: een stewardess en een receptioniste zitten dus parfumauteursrechtelijk fout; een lerares en een secretaresse zitten in de gevarenzone. Een gewone rechter niet, denk ik, maar de persrechter? Een luchtvaartmaatschappij die al haar stewardessen ‘standaard’ met Trésor uitgerust wil zien, zal in het bestaande auteursrechtelijk systeem niet alleen theoretisch maar allicht ook in de praktijk toestemmingsafhankelijk kunnen blijken.”
@Branco: Jouw commentaar was in het spamfilter terecht gekomen. Nu weer goed.
Uh, BranKo natuurlijk.
@Branko: Thx, ik heb wat opgestoken van #10