RECENSIE - Een nieuwe visie op de geschiedenis belooft Sean McMeekin ons, een nieuwe visie op de Russische Revolutie. In zijn inleiding geeft hij onmiddellijk toe dat zoiets niet eenvoudig is. Historici die over de Russische Revolutie willen schrijven, zitten op de schouders van reuzen, en dan met name van Richard Pipes. Diens boek The Russian Revolution (1990) geldt als het standaardwerk over deze turbulente, gruwelijke periode. Wat kan McMeekin daar aan toevoegen? Wat is ‘nieuw’?
Welnu, volgens hem hebben historici tot nu toe vergeten, of te weinig ingezien, dat Rusland in die revolutiejaren ook nog in oorlog was, en dat het verloop van de strijd grote invloed uitoefende op de politieke ontwikkelingen in het binnenland. Eerdere historici zouden daar te weinig van hebben geweten, en daardoor communistisch clichés klakkeloos hebben overgenomen:
Anders dan ons verteld was, bleken de Russische legers aan het oostfront helemaal niet zo hopeloos overklast te worden door de Duitsers. Recent ontdekte rapporten van militaire censors weerleggen het idee, dat je in vrijwel alle geschiedenisboeken van de revolutie tegenkomt, dat er in de winter van 1916-1917 sprake was van een sluipende onvrede in de gelederen. Integendeel, het moreel zat in de lift…
McMeekin heeft het gebruikelijke verhaal van de revolutie met andere woorden verrijkt met berichten van het front en citaten uit de rapporten van de censors. Dat is mooi, maar een echt ‘nieuwe’ geschiedenis levert het niet op. Wat er ook aan het front gebeurde, hoe de soldaten daar ook dachten, het cruciale gegeven was de oorlogsmoeheid in de hoofdstad Sint-Petersburg, onder de daar gelegerde eenheden en het stedelijk proletariaat (waarbij de eerste de tweede onder de duim moest houden).
De latere communistische geschiedschrijving benadrukte uiteraard dat het front op wankelen stond, en dat het in het Russische leger kolkte en gistte, met andere woorden dat het hele land de communisten steunde en dat de nieuwe communistische machthebbers, na november 1917, niets anders konden doen dan vrede sluiten met Duitsland. Die voorstelling van zaken was met andere woorden bedoeld om de revolutie te rechtvaardigen.
Veel historici (zoals Pipes) waren zich daar wel degelijk van bewust. Maar wat veel belangrijker is: die mythe van het ineenstortende front was óók bedoeld om een van de grofste schandalen uit de Russische geschiedenis te verbergen. Lenin was gewoon een verrader.
De Russen werden vanaf 1914 werkelijk geobsedeerd door het idee dat er overal Duitse spionnen en saboteurs rondliepen. Maar twee jaar nadat Raspoetin vermoord werd, en dat vanwege het gerucht dat hij samenspande met de Duitsers, sloot Lenin een geheime overeenkomst met de Duitse legerleiding. Erwin Ludendorff en zijn kompanen zouden Lenin de mogelijkheid geven om vanuit zijn ballingsoord Zwitserland naar Rusland terug te reizen, om daar te verkondigen dat Rusland vrede moest sluiten met Duitsland. De Duitse legertop was er alles aan gelegen om de chaos in Rusland te vergroten, en Lenin paste ideaal in dat plan.
De tsaar was al afgezet; de Voorlopige Regering van Alexander Kerensky zette de oorlog halfslachtig voort. Successen bleven uit. Het werd tijd voor een revolutionaire agitator die de sluimerende onvrede zou omzetten in actie en geweld. Lenin was bereid om die rol te spelen.
Eenmaal terug kreeg hij via Zweden enorme stapels (overigens valse) roebels waarmee hij een drukpers kon kopen en maandenlang ‘demonstranten’ kon betalen. Hij speelde een heel gevaarlijk spel maar het kon hem niets schelen. Liever een landverrader dan vegeteren in Zwitserland. Rusland was toch ook niet meer dan de eerste stap richting de Wereldrevolutie.
Kerensky wist dat Lenin een grof betaalde Duitse agent was maar begreep ook dat deze verrader haast moest maken. Lenin moest de macht grijpen vóór hij werd ontmaskerd. Kerensky liet hem begaan, liet de communisten steeds driester optreden, in de hoofdstad en aan het front, totdat hij het moment geschikt achtte om deze Duitse samenzwering te ontmaskeren. Het plan werkte; iedereen was verbolgen en walgde van Lenin, die onderdook op het Finse platteland. Zijn tijd leek voorbij.
De Voorlopige Regering had nog gered kunnen worden, als Kerensky daarna niet zo’n geweldige blunder maakte in de Kornilov-affaire.
Zijn relatie met de populaire generaal Kornilov was niet optimaal. Kerensky verdacht hem ervan betrokken te zijn bij allerlei rechts coupplannen. Die achterdocht werd hem (en Rusland) fataal. Toen een simpele intrigant hem vertelde dat Kornilov aan hem ‘bekend’ had dat hij de macht wilde grijpen, besloot Kerensky om Kornilov niet om opheldering te vragen maar kwam hij in plaats daarvan direct met diens ontslag.
De fragiele machtsbalans lag aan scherven. Kornilov voelde zich diep vernederd en zijn conservatieve aanhang keerde zich definitief tegen de Voorlopige Regering. En Kerensky? Die zag geen andere uitweg om Voorlopige Regering te redden dan het op een akkoordje te gooien met de verjaagde communisten. Zo kreeg Lenin de verrader een tweede kans – en die zou hij goed gebruiken.
Het plan van Ludendorff ging nog één stap verder: als Lenin en zijn revolutionairen voldoende chaos veroorzaakten, kon een groot deel van de Duitse troepen van het Oostfront naar het Westen gedirigeerd worden om daar aan de Franse en Britse legers de genadeklap uit te delen. De chaos kwam er. Sterker, er kwam een vredesverdrag waarbij Duitsland de kans kreeg om het oude tsarenrijk fors te amputeren.
De Duitse troepen keerden westwaarts. Maar die genadeklap kwam er niet. Toch was het een briljante operatie geweest. Ludendorff heeft er de oorlog niet mee gewonnen, maar het scheelde heel weinig. Wat hij wél heeft bereikt, is dat Rusland tachtig jaar opgezadeld werd met een eerst misdadig, en de laatste dertig jaar vooral incompetent regime.
De extra informatie in McMeekins ‘nieuwe geschiedenis’ maken het verhaal breder, maar voegt in wezen weinig toe. (Zijn uitgever zal het wel een leuke titel hebben gevonden.) Daarnaast blijven in deze studie enkele aspecten onderbelicht, met name de gebeurtenissen op het Russische platteland, de anti-joodse pogroms voor en tijdens de revolutie, en de communistische propaganda.
Die laatste wordt door McMeekin beschreven als de ‘moedermelk’ van de revolutie maar elke verdere informatie (wat? hoe? wie?) ontbreekt. Leerzaam echter zijn weer de slothoofdstukken, waarin hij beschrijft hoe de communisten, hoerend en snoerend, de gestolen rijkdommen (van de adel, daarna de burgers, daarna de kerk) in het buitenland wisten te verpatsen. Van die buit heeft de communistische boevenbende nog lange tijd geprofiteerd.
- Sean McMeekin, De Russische Revolutie. Een nieuwe geschiedenis (Uitgeverij Nieuw Amsterdam, 480 blz.); 29,99 euro.
Reacties (7)
Heeft McMeekin het boek direct in het Nederlands geschreven of heeft het boek zichzelf vertaald? Zelfs bij de uitgever staat geen woord erover.
Waarom is deze man een ‘reus’?
De beste man heeft geen dag van zijn leven daadwerkelijk in de USSR geleefd.
En dat Duitsland na WO2 zo’n 40 jaar gedeeld werd.
Die Amerikaanse idioot die dit boek geschreven heeft snapt niets van het communistische ideaal of de verhoudingen in de wereld van die tijd. Volgens de communistische ideologie woedt de strijd tussen het proletariaat en de bourgeoisie. Niet tussen Rusland en Duitsland. Het ging er ten eerste om die klassenstrijd te winnen en dat heeft Lenin gedaan.
Of een wit Rusland of een wit Duitsland de oorlog won was volkomen irrelevant voor de communisten, en de boeren (in Rusland praktisch horigen) en arbeiders voor wiens omstandigheden ze opkwamen. Van belang was dat die onderdrukking stopte door die bourgeoisie te verslaan. (er kwam vervolgens natuurlijk weer een ander soort onderdrukking voor in de plaats, maar goed, dat was niet de bedoeling natuurlijk)
Dus Lenin heeft niet zijn idealen of de idealen van zijn partij verraden, maar de idealen van de kortzichtige Amerikaanse auteur die een traantje wegpinkt als aan het einde van de film alles ontploft en de star sprangled banner gehesen wordt terwijl het Amerikaanse volkslied speelt, en die niet kan begrijpen dat er in de beginjaren van de 20e eeuw andere idealen waren om te vechten dan voor
de eigen democratische natiestaatde incompetente, volgevreten, slavendrijvende elite en de integriteit van hun toevallig bij elkaar geruilde grondgebied.En ook strategisch werd Lenins gelijk natuurlijk bewezen: de nieuwe communistische orde reikte slechts enkele decennia later al tot de hoofdstad van dat voormalige Duitse keizerrijk waar hij uit praktische overwegingen een dealtje mee had moeten sluiten.
Dat die communistische revolutie verder niet zo’n denderend succes was, en het voor heel veel ellende en miljoenen doden heeft gezorgd doet daar verder niets aan af.
En die Pipes waar je zo’n hoge pet van op hebt is ook een Amerikaanse anticommunist die eerder propaganda voor zijn ideologie schrijft dan geschiedenis. Hij was directeur Oost-Europa van de Amerikaanse nationale veiligheidsraad onder Reagan!
@4: Waarvan 100 jaar na dato stevig acte in Trump z’n context.
Leerzaam echter zijn weer de slothoofdstukken, waarin hij beschrijft hoe de communisten, hoerend en snoerend, de gestolen rijkdommen (van de adel, daarna de burgers, daarna de kerk) in het buitenland wisten te verpatsen. Van die buit heeft de communistische boevenbende nog lange tijd geprofiteerd.
Natuurlijk een grof schandaal dat die gemene boeren en arbeiders zomaar land en eigendommen afpakten van die arme adel, bourgeoisie en de kerk die die rijkdom vergaard hadden in een aristocratisch systeem waarbij de mensen zelfs honderden jaren als horigen uitgebuit werden, ze geen land mochten bezitten, niet mochten stemmen, niet mochten trouwen met wie ze wilden, en het land met de mensen er op door de Tsaar onder zijn vrienden verdeeld werd. Wat een boeven!
Die Alexander II is zeker ook een boef omdat hij de horigheid had afgeschaft en zo die arme adel alvast van hun menselijke veestapel heeft beroofd, of niet?
@ Anoniem
“Natuurlijk een grof schandaal dat die gemene boeren en arbeiders zomaar land en eigendommen afpakten van die arme adel” Niet de boeren maar de staat pakte die eigendommen af. Of liever gezegd, Lenin en zijn boevenbende, om vervolgens diezelfde boeren horige van de staat te maken. Feitelijk was het alleen een wisseling van de wacht, waarbij de oude elite vervangen werd door de communistische elite met de bevolking als pionnen.
Als die mooie idealen waren niets anders dan en misleiding om het volk voor het karretje van de nieuwe elite te spannen, iets wat feitelijk tot de dag van vandaag door Putin voortgezet wordt. De gewone man mochten nog steeds niets bezitten, nog stemmen en de geneugten stroomde allemaal naar de nieuwe elite al was dat in eerste instantie niet in geld, maar in voorrechten en toegang tot luxe voorzieningen, nu gewoon ordinair in geld. Waar de adel geen lieverdjes waren ging de communistische elite er nog even overheen met op grote schaal georganiseerd onderdrukking in de vorm van geheime diensten en Goelags. De bevolking leefde nu niet alleen in armoede, maar ook in honger en in diep wantrouwen tegenover elkaar, ze waren gewoon belazerd.
“Dat die communistische revolutie verder niet zo’n denderend succes was, en het voor heel veel ellende en miljoenen doden heeft gezorgd doet daar verder niets aan af.” Dat ligt er aan vanuit welk standpunt je het bekijkt. De Sovjet Unie heeft nog jaren de dienst uitgemaakt in de buurlanden feitelijk waren zij uiteindelijk het 3e rijk geworden. In China, Noord Korea en Cuba zitten de leiders al jaren met ditzelfde recept op de troon, Maduro probeert het ook weer. Stalin en Leninbeelden worden nu door Putin zelfs weer opgepoetst om als trots voorbeeld voor een nieuw groot Russisch rijk te dienen. Op een paar duizend doden keek men in Rusland nooit, voor de revolutie niet, tijdens de revolutie en de oorlog niet en nu nog niet. Zo lang de oude of de nieuwe Tsaren in Moskou er maar warmpjes bij zaten.