De Blair-revolte

De zaterdagcolumn van Felix Rottenberg uit de papieren editie van het Parool verschijnt iedere zondag, maandag of dinsdag op Sargasso.

Drie weken geleden brak een muiterij uit in de Engelse Labour-partij. Samenspannende parlementariërs en staatssecretarissen werden nerveus van de opiniepeilingen, die een grote nederlaag in het vooruitzicht stelden. Tony Blair kwam onder grote druk te staan, de muiters vonden dat hij bekend moest maken wanneer hij met politiek pensioen zou gaan. Plotseling verscheen een oude rot op het toneel: Denis Healey, 89 jaar en een legendarische Labour-minister uit de jaren zeventig. Healey is een fenomeen, door zijn absurde humor en zijn talent voor hilarische imitaties van andere politici. Met verdraaide stem staat hij aan de telefoon zeurende journalisten te woord. Toen ik hoorde dat Healey op de BBC-radio werd geïnterviewd, wilde ik daar geen woord van missen. Maar deze keer kon Healey geen grap meer maken, hij had maar één boodschap: hoe sneller Blair verdwijnt, hoe beter. Nog geen dag later verklaarde Blair, na afloop van een werkbezoek aan een middelbare school, dat hij nog voor de zomer van 2007 de politiek zal verlaten. Het moet de opmerking vanHealey zijn geweest die Blair aan het wankelen heeft gebracht, want juist Healey heeft hem in 1994 gelanceerd als de ideale nieuwe Labour-leider.

Dinsdag sprak Blair voor de laatste keer als partijleider het congres toe. Terwijl ik naar de redevoering luisterde, besefte ik dat van het kwartet progressieve staatsmannen dat de laatste twintig in Europa heeft gedomineerd – Blair, Wim Kok, François Mitterrand en Gerhard Schröder – Blair gewoon de beste was, zijn blunders en de zeer betwiste oorlog in Irak inbegrepen.

Healey verwijt Blair ook maar één kapitale blunder: hoe kon de premier zo stom zijn na de laatste verkiezingen aan te kondigen dat hij binnen twee of drie jaar zou terugtreden. Dat is toch vrágen om moeilijkheden. Politici moeten iedereen overrompelen met hun besluit af te treden. Wie dat niet snapt, heeft niets van Machiavelli begrepen. Blair, aldus Healey, heeft een zelfmoordstrategie gevoerd: “Help hem nu uit zijn lijden,” luidde zijn oproep.

Het is te simpel Blair te omschrijven als een perfecte presentator en performer. Hij heeft GrootBrittannië wezenlijk veranderd, hij is nu al een historische hervormer, die Labour uit een vernederend, jarenlang isolement heeft verlost. Blair moest een ouderwetse en dogmatische partijmachine veranderen. Dat was veel meer dan een cosmetische aanpassing. Onder de Labour-regering zijn de voorbije negen jaar de gepolariseerde verhoudingen in Engeland genormaliseerd. Er zijn belangrijke veranderingen doorgevoerd, die ondenkbaar leken. Het elitaire klassenstelsel domineert niet langer de samenleving. De invoering van het minimumloon, miljardeninvesteringen in de gezondheidszorg en de versterking van het openbaar onderwijs hebben een aanzet gegeven tot fundamentele emancipatie van de burgers. Dat proces is nog lang niet voltooid. Maar een terugkeer naar het radicale conservatisme van Thatcher is uitgesloten. Niet alleen Labour is veranderd, ook de Tories zijn door de Blair-revolte beïnvloed. Het gematigde denken dat in Nederland en Scandinavië bepalend is voor de politieke cultuur, heeft in Groot-Brittannië definitief terrein gewonnen.

Felix Rottenberg
Columnist Het Parool en associate-redacteur VPRO Tegenlicht.