Constructief nadenken over legalisering

ANALYSE - Gjalt-Jorn Peters doet in deze gastbijdrage een paar suggesties hoe je legalisering aan zou moeten pakken op basis van lessen uit het verleden.

In het discussieren over legalisering van XTC is het van belang om de feiten en laatste wetenschappelijke inzichten goed op een rij te hebben. Inzicht in de omvang van gebruik en productie als wel een belichting van de discussie vanuit het perspectief van de (geestelijke) gezondheidszorg zijn daarbij van belang. Naast de feitelijke onjuistheden in de reacties van Novadic-Kentron en het Trimbos Instituut is het jammer dat hierdoor meer aandacht is voor de argumenten voor legalisering dan voor hoe je legalisering aan zou moeten pakken. Dit is deels betreurenswaardig omdat het lastig discussiëren is over dingen die nog heel abstract en ongedefinieerd zijn.

Prijzen van legale XTC

Er zouden duidelijke minimumprijzen voor XTC afgesproken moeten worden ingesteld. Aangenomen dat de productieprijs die is berekend door Tops et al. klopt, kost de productie van een pil € 0,20 (zie sectie “Drugscriminaliteit: letterlijk oplossen“), en wordt gemiddeld € 3,50 voor een pil betaald (van gemiddeld 157 milligram MDMA). De prijzen van XTC moeten niet te hoog komen te liggen (dan wordt het weer te aantrekkelijk om in het illegale circuit te kopen en het risico op vervuilde pillen en fluctuerende doseringen op de koop toe te nemen), maar ook niet te laag. Bovendien moet er een verband met de dosis MDMA zijn. Maar gegeven de uitzonderlijk lage productieprijs van XTC is er zelfs met de hier genoemde kaders genoeg speling om tot een verstandige prijsstelling te komen.

Het is wel belangrijk om duidelijke minimumprijzen te bepalen; stunten met prijzen te verbieden; en accijns te heffen. Het zou natuurlijk helemaal mooi zijn als wettelijk geregeld zou worden dat de accijns die wordt geheven op middelengebruik (dus ook alcohol en tabak) ook ter beschikking komt van preventie en betere voorlichting. Het doel van preventie is immers dat die zichzelf overbodig maakt.

Dosering van legale XTC

Een van de grote voordelen van legale productie van XTC is dat de dosis per pil goed bepaald kan worden (net als dat nu voor bijvoorbeeld paracetamol gebeurt), zodat er, in de woorden van Novadic-Kentron, “goede, zuivere pillen” verkocht worden. De conventionele wijsheid omtrent de ideale dosering om de kans op schade te minimaliseren en de kwaliteit van de ervaring (de trip) te optimaliseren is 1.5 milligram MDMA per kilo lichaamsgewicht te gebruiken. Lichaamsgewicht is grofweg normaal verdeeld (iets rechtsscheef) met in Nederland een gemiddelde van 78 kilo (85 voor mannen en 71 voor vrouwen), en een standaarddeviatie van 10 kilo lijkt een redelijke aanname. Hieruit zou volgen dat 1% van de vrouwen lichter is dan 48 kilo (in R: qnorm(p=.01, mean=71, sd=10) ), en dat 1% van de mannen zwaarder is dan 108 kilo (in R: qnorm(p=.99, mean=84, sd=10) ).

Met het aanbod moet dus makkelijk doseerbaar zijn van ongeveer 50 milligram MDMA tot ongeveer 150 milligram MDMA om bijna de gehele populatie te bedienen. In deze range zouden mensen dan eenvoudig moeten kunnen doseren voor hun lichaamsgewicht. Omdat de optimale dosis op zich al een range is (1 tot 1.5 milligram MDMA per kilo lichaamsgewicht) hoeft dit niet op de milligram nauwkeurig (de temperatuur van de gebruiker, en zaken zoals hoe goed die heeft geslapen, en hoe goed, en wat, die heeft gegeten, hebben meer invloed dan een paar milligram MDMA).

Door pillen te produceren die eenvoudig door vieren te breken zijn en die in doordrukstrips te verkopen is dit eenvoudig te bereiken. Met een combinatie van pillen van 60, 80, en 100 milligram is dus goed te doseren. Zo kan elke gewenste dosis vanaf 15 milligram in stappen van 5 milligram worden bereikt. De dosering zou op de pillen moeten staan – op elk kwartje zelfs. Er kan bijvoorbeeld met kleurcodes worden gewerkt: geel voor pillen van 60, blauw voor pillen van 80, en wit voor pillen van 100 milligram. Een bijkomend voordeel is dat er impliciet een nadruk op correct doseren wordt gelegd. Dit is vanuit preventie-oogpunt heel belangrijk, en wordt zo gefaciliteerd.

Pillen zouden dan in doordrukstrips kunnen worden verkocht, met bijvoorbeeld twee pillen van 60 milligram, twee pillen van 80 milligram, en twee pillen van 100 milligram per strip. In totaal wordt dan 480 milligram MDMA verkocht per keer – dat is minder MDMA dan in twee van de ‘Facebook’ XTC-pillen uit 2017. Die bevatten 250 milligram MDMA per stuk, maar zijn niet goed te doseren.

(Natuurlijk zou dit veel grondiger moeten. Ik heb er bijvoorbeeld geen rekening mee gehouden dat jongeren lichter zijn dan ouderen; en als XTC eenmaal legaal is kunnen we de optimale dosering, bezien vanuit zowel minimalisering van de schade als optimalisering van de ervaring, veel beter bepalen. Dit is dus niet bedoeld als meer dan een voorbeeld.)

Verkrijgbaarheid van legale XTC

Verkrijgbaarheid zou beperkt moeten worden tot speciale verkooppunten. Die verkooppunten zouden eenvoudig toegang moeten bieden tot preventie en hulp als iemand daar behoefte aan heeft. Bovendien zouden professionals voorlichting moeten geven aan klanten. Die voorlichting zou deels via een bijsluiter moeten – de Jellinek heeft al uitstekende foldertjes die als basis zouden kunnen dienen. Verkoop zou legitimering vereisen; je zou minimaal 18 (of ouder, misschien zelfs 20) moeten zijn om XTC te kunnen kopen. We hebben bij alcohol gezien dat het verhogen van de minimumleeftijd werkt, en bij veel middelengebruik geldt dat als mensen jonger starten, ze later vaker problemen krijgen. Dit zou heel goed geen causaal gevolg kunnen zijn: mensen die jonger starten hebben bijvoorbeeld misschien minder hulpbronnen in hun sociale omgeving, lagere zelfregulatievaardigheden, of ervaren meer stress. Maar het zou ook wel een causaal gevolg kunnen zijn; wellicht wordt middelengebruik eerder een onderdeel van iemands leven als die persoon voor het eerst gebruikt voordat de rest van het leven op orde is en die persoon een wat sterkere eigen identiteit heeft ontwikkeld.

Er zou geen reclame gemaakt mogen worden voor XTC. Dit is een van de fouten die is gemaakt bij alcohol en sigaretten, en bij alcohol is het nog steeds niet gelukt de reclame voldoende aan banden te leggen. Dit zou vanaf het begin goed geregeld moeten worden bij XTC.

Verpakkingen van legale XTC

Verpakking zouden ‘plain packaging’ moeten zijn. Dus: geen onderscheid van merken via de verpakking. Dat geldt overigens ook voor de pillen: geen aparte vormen en kleuren meer, maar allemaal gereguleerd en gestandaardiseerd.

Geen blauwdruk voor legalisering

Bovenstaande overwegingen zijn een eerste aanzet om constructief na te denken over legalisering, in plaats van de voordelen onterecht in twijfel te trekken. Natuurlijk is dit slechts een snelle schets: er is nu eenmaal nog geen blauwdruk voor legalisering.

Een startpunt zou moeten zijn dat de brede vaststelling dat het huidige beleid faalt – en in het algemeen, dat repressief beleid faalt – ook in Nederland wordt gedaan. Vervolgens moet dan worden onderzocht hoe legalisering gerealiseerd kan worden.

Op die manier kunnen we zorgen dat toekomstige generaties minimaal risico lopen. Als alcoholgebruik dan ook nog wordt teruggedrongen – en misschien helpt XTC daar wel bij – kan dit een enorm positief effect hebben op de volksgezondheid in Nederland.

Gjalt-Jorn Peters is universitair docent methodologie en statistiek aan de Open Universiteit. Zijn onderzoek richt zich op gedragsverandering en preventie, in het bijzonder toegepast op risicogedrag in het uitgaansleven.