Coalitieakkoord is geen akkoord of toch wel akkoord?

Het op 15 december 2021 gepresenteerde coalitieakkoord van Rutte IV mocht beslist geen regeerakkoord heten. Want…

Het kabinet wil zo duidelijk maken dat het coalitieakkoord in eerste instantie een afspraak is tussen vier fracties uit de Tweede Kamer

Afspraak is afspraak. Maar sommige coalitiepartners kunnen zich daar blijkbaar niet aan te houden. Vijf cases.

De ‘niemand slaapt op straat’ afspraak

In de volksmond bekend als BBB, de ‘bed-bad-brood’-regeling. Heden ten dage officieel de ‘Landelijke Vreemdelingen Voorziening’ (LVV). Een langslepend en pijnlijk dossier.

Staatssecretaris Van der Burg kondigde aan dat er vanaf volgend jaar geen geld meer zou zijn voor de LVV. Dat zou zo maar kunnen, want officieel is de pilotfase van de LVV  ten einde. Vorig jaar november verscheen de eindevaluatie.

Maar Van der Burg moet nog met een beleidsreactie op die evaluatie komen. In zijn brief bij de presentatie van de eindevaluatie kondigde hij wel aan dat “de uitkomsten van de eindevaluatie betrokken zullen worden  bij de ontwikkeling van de werkwijze en het gesprek over het vervolg van de LVV”.

Eind december besprak het kabinet deze kwestie en kwam tot de deze afspraak (Uit het coalitieakkoord, pag. 43 en 44)

Mensen die niet rechtmatig in Nederland mogen blijven, moeten terugkeren naar het land van herkomst. We zetten in op effectieve maatregelen die gericht zijn op of bijdragen aan terugkeer of vertrek van mensen die niet in Nederland mogen blijven. Dit doen wij door intensieve begeleiding via het terugkeerspoor uit te breiden, de meldplicht aan te scherpen, het onderwijs in gezinslocaties in AZC’s in te richten op onderwijs in de taal van het land van herkomst en het uitbreiden van de Landelijke Vreemdelingen Voorziening (LVV) naar een landelijk dekkend netwerk waarbij de opvang altijd gericht is op terugkeer.

Gemeenten en coalitiepartners CU en D66 bonsden dus onmiddellijk op zijn deur en herinnerden hem aan de afspraak. Waarop Van der Burg schielijk een briefje naar de Tweede Kamer stuurde en schreef dat hij zich aan de afspraak zal houden:

Het kabinet gaat met de gemeenten in gesprek over het vervolg van de LVV. Inzet is tot bestuurlijke afspraken te komen in lijn met het regeerakkoord, waarbij financiering wordt mogelijk gemaakt vanuit de asielgelden.

Wel akkoord? Niet akkoord? Toch wel akkoord? Was dit een proefballonnetje? Nee, sprak Van der Burg, het coalitieakkoord is wat hem betreft heilig. Dachten al zijn collega’s er zo maar over….

De ‘vermogensbelasting op maat’ afspraak

Uit het coalitieakkoord (Budgettaire bijlage coalitieakkoord pag. 21)

Invoeren werkelijk rendement box 3 en belasten verhuurd vastgoed: Per 2025 zal er een nieuw box 3 stelsel op basis van reëel rendement worden ingevoerd, waarbij inkomsten uit vermogen worden belast op basis van werkelijk rendement.

Het kabinet moet wel, want de Hoge Raad heeft geoordeeld dat de oude regeling in strijd is met het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM). Vooral mensen met veel spaargeld en weinig of geen beleggingen zijn de dupe. De mensen die bij de Hoge Raad bezwaar hadden gemaakt, ontvingen compensatie (kosten 2,8 miljard euro).

Maar ja, het nieuwe stelsel invoeren in 2025? Dat gaat zo maar niet! Dus werd het in 2026 ingevoerd, oh nee, op zijn vroegst 2027. En dat is niet alleen uit overwegingen van zorgvuldigheid. Coalitiepartner VVD vond het veel te snel gaan, dus traineerde men de boel door wijzigingen in te brengen. Ook de verantwoordelijke staatssecretaris Van Rijt (CDA) heeft zo zijn twijfels over het plan en zit te broeden op alternatieven.

De ‘gezonde BTW voor groente en fruit’ afspraak

Uit het coalitieakkoord (pag. 35)

We verhogen de belasting op suikerhoudende dranken en we verhogen de accijnzen op tabak. We maken bindende afspraken met de industrie over gezondere voedingsmiddelen. We bezien hoe we op termijn een suikerbelasting kunnen invoeren en de BTW op groente en fruit naar 0% kunnen

Dat “we bezien” besteedde het kabinet uit. Aan onderzoekbureau SEO werd gevraagd uit te zoeken welke producten wel onder de btw-vrijstelling moeten vallen en welke niet. De uitkomst viel te raden: verwarring! Voor een verse appel moet evenveel BTW worden gerekend als voor een potje appelmoes. Het neutraliteitsprincipe noemt men dat (gelijke omzetbelastingdruk voor vergelijkbare goederen en diensten).

Het onderzoeksbureau heeft haar best gedaan in kaart te brengen wat er zoal aan vergelijkbaar groente en fruit te bedenken valt. Conclusie: een gedifferentieerd btw-stelsel is mogelijk, maar wel vreselijk ingewikkeld. Eigenlijk zo goed al onhaalbaar.

En nu heeft het kabinet ook twijfels of het zich aan de ‘nultarief voor groenten en fruit afspraak’  moet houden. Het vreest gerechtelijke procedures als appelmoesverkopers van het nultarief worden  uitgesloten, omdat er suiker en andere toevoegingen in de moes zitten.

Maar zo ingewikkeld hoeft het helemaal niet te zijn, betoogt fiscalist Fons Overwater in het Financieele Dagblad. Hou het bij vers en onbewerkt groente en fruit:

Neem de vraag of een verse onbewerkte aardappel hetzelfde soort goed is als een verse onbewerkte appel, daar zie ik een groenteboer niet zo gauw over procederen

Een ander argument om deze afspraak af te zeggen: te ingewikkeld voor de belastingdienst. “De (verouderde) btw-systemen kunnen niet voor 2026 en mogelijk zelfs later worden gemoderniseerd. Dat maakt het moeilijk om de belofte uit het coalitieakkoord om de btw op groente en fruit te verlagen waar te maken”.

Ook hier rekent Fons Overwater genadeloos mee af. BTW is een aangiftebelasting en daar doen de ondernemers dus zelf al het werk (uitrekenen van de verschuldigde belasting uit, ze dragen het zelf af). En er bestaat al een 0%-tarief (bijvoorbeeld voor zonnepanelen), dus wat betreft ICT zijn er geen ingewikkelde barrières.

Nu is de vraag is: wie in het kabinet ziet het nog wel zitten en wie niet?

De ‘versnelling stikstofreductie van 2035 naar 2030’ afspraak

Uit het coalitieakkoord (pag. 15)

We versnellen de doelstellingen in de wet stikstofreductie en natuurverbetering van 2035 naar 2030, waarmee dit in lijn komt met het advies van het adviescollege Stikstofproblematiek (commissie-Remkes), waarbij alle sectoren hun evenredige stikstofbijdrage leveren.

Inmiddels weten we dat het CDA van die afspraak af wil. Officieel heet het dat men wil wachten tot duidelijk is wat de provincies willen. Vertraging dus, misschien zelfs afstel, ook al ziet Rutte dat anders: “Het tegendeel is waar, we gaan juist versnellen”. Is hij het eindelijk eens met Sargasso?

De ‘bijna gratis kinderopvang’ afspraak

Uit het coalitieakkoord (pag. 6)

In stappen verhogen we de vergoeding van de kinderopvang tot 95% voor werkende ouders. De toeslag wordt daarnaast direct uitgekeerd aan kinderopvanginstellingen zodat ouders niet meer worden geconfronteerd met hoge terugvorderingen. Ouders betalen alleen nog een kleine eigen bijdrage.

En op pagina 23:

Op basis van de praktijkervaringen en gedragseffecten bezien we de ambitie om het vergoedingspercentage op te hogen naar 100%

Het kabinet had afgesproken dat deze maatregel in 2025 in te laten gaan. Dat feestje gaat niet door. Het wordt twee jaar uitgesteld en gaat dus pas in 2027 in. Dat moeten we nog zien. Het uitstel betekent een financieel voordeeltje voor het kabinet dat hard op zoek is de Voorjaarsnota rond te krijgen.

De oppositiepartijen zien de bui al hangen: van uitstel komt afstel. Welnee joh, zei minister Van Gennip gisteren nog. De afspraak zou wel kunnen worden bijgestuurd als er problemen worden verwacht in de uitvoering. Daar wordt nu onderzoek naar gedaan.

Problemen in de uitvoering? Onderzoek doen? Dat klinkt angstwekkend bekend. Een loopje nemen met afspraken neemt die angst niet weg.