Boekhouden op de beurs

De aandelenbeurzen beleven de slechtste opening van het jaar ooit. Eén keer per dag kijk ik met enige triestigheid naar de afnemende waarde van mijn aandelen, en heb een sterke aandrang om juist meer aandelen te kopen en daarmee zo snel mogelijk mijn verliezen goed te maken als het weer beter gaat. Daarin blijk ik niet de enige.
Een artikel door Alex Imas dat binnenkort uitkomt in de American Economic Review laat zien dat mensen in het algemeen meer risico nemen wanneer ze op een virtueel in het rood staan. Zodra het verlies echter een voldongen feit is (een “papieren verlies”, bijvoorbeeld doordat je je aandelen hebt verkocht, vermijden mensen juist het nemen van nieuwe risicos.

De oorzaak van dit gedrag is volgens Imas te vinden in een fenomeen dat bekend staat als “mentaal boekhouden”. Deze theorie, uitgewerkt door de Amerikaanse gedragseconoom Richard Thaler, en mooi beschreven in zijn recente “Misbehaving”, stelt dat wij inkomsten en uitgaven in beperkte kaders evalueren, en alleen vergelijken met soortgelijke transacties. Een meevaller in je huishoudbudget geeft bijvoorbeeld aanleiding tot de aanschaf van een nieuwe stofzuiger, maar niet een nieuw overhemd. Dit verklaart waarom Amerikanen reageren op de dalende olieprijs door het kopen van duurdere soorten benzine.

Volgens Imas sluiten we, zodra we onze verliezen onherroepelijk op papier zien staan, psychologisch een evaluatiekader af. Onze volgende risicovolle onderneming vormt deel van een nieuw evaluatiekader, waarbij weliswaar onze laatste pijnlijke verliezen nog in het geheugen hebben, maar zonder het gevoel te hebben dat we die moeten compenseren. Het voornaamste gevolg van papieren verliezen is dat we in de volgende beslissing voorzichtiger worden.

Virtuele verliezen, zoals ik die de laatste weken voorbij zie komen, hebben echter nog niets van hun pijnlijke aanwezigheid verloren. Ze zijn immers nog niet “echt”, en kunnen misschien nog worden teruggedraaid. Omdat we allemaal een broertje dood hebben aan het verliezen van geld, zijn we bereid extra risico’s te lopen om latere papieren verliezen te voorkomen.

Met andere woorden, virtuele verliezen vormen een referentie voor nieuwe transacties, papieren verliezen doen dat niet. Het psychologische verschil de twee vormen van verlies is groot, terwijl het praktische verschil slechts bestaat uit een paar muisklikken op mijn online beleggingsrekening.

Deze vorm van psychologisch boekhouden kan ons behoorlijk slecht van pas komen, vooral als we zelf bepalen wanneer we een virtueel verlies een papieren verlies wordt. Imas laat in een experimenteel casino zien dat mensen die gedwongen werden om regelmatig hun virtuele verlies te “nemen” in het algemeen meer geneigd waren van nadelige gokken af te zien, en gemiddeld hogere winsten boekten.

De moraal van dit verhaal vormt geen concreet beleggingsadvies in deze onzekere tijden. Maar het geeft wel een zekere realiteitscheck: zou u uw volgende aankoop ook doen als u niet in het virtuele rood stond? Als het antwoord niet volmondig ja is, is een heroverweging op zijn plaats.