Misschien wel het belangrijkste nieuws van deze week komt uit Amerika, waar een patent op gele bonen werd teruggetrokken. Een Amerikaanse bonenteler had een gele boon gekweekt, en daar patent op aangevraagd. En elke Mexicaanse boer wiens bonen toevallig die kleur hadden, moest hem betalen. Die situatie is nu recht gezet.
U bent waarschijnlijk geen Mexicaanse bonenboer. Waarom is dit dan toch relevant voor u? Omdat het gaat over rechten en patenten op genen en biodiversiteit. Met de opkomst van immer verbeterende biotechnologie en farmacologie wordt de natuur steeds waardevoller. Als een boom een biologisch insecticide kan leveren, of een spons een mogelijk kankermedicijn in zich heeft, dan is ‘ie veel geld waard.
Voor wie is dat geld? Dat is nou net het probleem. Iedereen wil het geld hebben, en probeert het vast te leggen met patenten, en krijgt vervolgens al gauw de beschuldiging van biopiraterij naar het hoofd geslingerd. Overheden claimen rechten, en de stam die al jaren weet dat de bessen van de Heilige Boom diabetes geneest wil ook geld zien. Omdat veel technologieën nieuw zijn, hebben juristen nooit goed nagedacht over dit soort kwesties. Er bestaat de conventie van Rio, maar die maakte de boel alleen maar onoverzichtelijker, getuige krankzinnige patenten als deze over gele bonen.
Waarom is het nu uw probleem als biotechnologen, boeren en bosbewoners het juridisch niet eens kunnen worden over wat er wel en niet mag en patenteerbaar is aan biodiversiteit? Het leidt er bijvoorbeeld toe dat Nederlandse wetenschappers de bak in gaan voor het doen van hun werk. Het zorgt er ook voor dat Amerikaanse vrouwen die met een eigen methode naar hun eigen borstkankergenen kijken, moeten betalen – want het patent op het gen ligt bij een bedrijf.
En de onduidelijkheid zorgt ervoor dat een hele schat aan mogelijk bruikbare stoffen nooit wordt opgepikt. Omdat de eigenaren van de biodiversiteit zo bang zijn afgezet te worden, dat ze hun plantjes geheim houden. Omdat die kennis over de Heilige Bessen niet patenteerbaar is, zodat bedrijven er geen medicijnen uit gaan ontwikkelen.
Deze maand is er een opvolger van de Conventie van Rio, waar ook deze problematiek op de agenda staat. De landen van de wereld gaan er weer niet uitkomen; let maar op. Als u toevallig wél een Mexicaanse bonenboer bent, dan is uw toekomst nog steeds onzeker.