Bijleveld moet opstappen

Het is een beetje een soap, de zetelgate rond de laatste eventueel te verdelen Lissabon-restzetel. Eerder schreef ik al dat het nogal amateuristisch was om niet voor de verkiezingen netjes de regels met elkaar af te spreken. Daardoor is een situatie ontstaan waardoor de Tweede Kamer zal moeten bepalen wie de nieuwe restzetel krijgt, de PVV of de PvdD. Ik ben naar aanleiding van de discussie onder het eerdere artikel en een flink interview afgelopen vrijdag met Marianne Thieme op Radio 1 maar eens de achterliggende stukken ingedoken en de conclusie daarvan is erg helder: de Dierenpartij heeft wat betreft die restzetel geen poot om op te staan. Tegelijkertijd heeft staatssecretaris Bijleveld de Tweede Kamer wel erg onhandig geinformeerd.

Waar gaat het om?
Even terug naar het begin. Bij de Europese verkiezingen van vier juni is gestemd voor 25 zetels. Als het Verdrag van Lissabon geratificeerd wordt, krijgt Nederland er een zetel bij. Het conflict draait om de vraag wie die eventuele zetel krijgt. De uitslag voor de overige 25 zetels staat vast.

Behalve de zetel gaat het er ook om of staatsecretaris Bijleveld de Kamer goed voorgelicht heeft en of daardoor onduidelijkheid is ontstaan over de regels van de restzetelverdeling. Thieme liet op de radio weten even voor de verkiezingen een brief van Bijleveld te hebben ontvangen waarin zij, aldus Thieme, aangaf een eerder gevraagd advies van de Kiesraad te volgen. Thieme vond dat afdoende en hoefde daarom niet van te voren nog een debat over de restzetelverdeling. Ook liet ze weten dat, omdat het Kabinet het advies van de Kiesraad overnam, zij dit advies destijds ook niet meer gelezen had. Nu echter blijkt, volgens Thieme, dat Bijleveld niet het advies van de Kiesraad gevolgd heeft en volgens de regels in dat advies zou de PvdD wel de Lissabon-zetel kunnen krijgen.

Regels zijn helder
Ik heb eerst die brief van Bijleveld maar eens opgesnord. Op 6 april 2009 schrijft zij (.pdf) aan de Tweede Kamer:

“Daarbij blijft de kiesdeler gehandhaafd op vijfentwintig zetels. Dit betekent dat de extra zetel alleen kan toevallen aan die partijen die in juni 2009 al minimaal één zetel hebben gehaald.”

“De Kiesraad onderschrijft in zijn advies van 19 maart 2009 de verdeling van de extra zetel als restzetel op basis van de oorspronkelijke kiesdeler gebaseerd op 25 zetels.”

Kortom, de staatssecretaris heeft heel precies uit de doeken gedaan hoe zij de restzetels wenste te verdelen. Over de inhoud van de spelregels kan voor geen van de partijen voorafgaand aan de verkiezingen onduidelijkheid zijn geweest. Daar wenste de Kamer toen geen debat over, dus nu een debat voeren over de spelregels zou puur door opportunistische motieven ingegeven zijn. Als er een Lissabon-restzetel zou komen, moet de PVV die krijgen.

Advies van de Kiesraad
Maar dan is daar nog de vraag of Bijleveld de Kamer wel goed heeft voorgelicht. Daarvoor heb ik het advies van de Kiesraad (.pdf) er nog maar eens bijgepakt. Na een aantal verschillende mogelijkheden beschouwd te hebben zegt de Kiesraad:

“De methode die deze ideale oplossing het dichtste benadert, is de methode die door u wordt voorgesteld, waarbij de zesentwintigste zetel gedurende de zittingsperiode, op basis van een kiesdeler die gebaseerd is op vijfentwintig zetels, wordt toegewezen als ware het een extra restzetel. Nadeel is wel dat de methode tot een – overigens vrij beperkte – verslechtering leidt van de evenredige samenstelling. Dit zou met name kunnen optreden, als een partij op 11 juni net buiten de boot is gevallen omdat zij geen volle zetel bemachtigt – en dus ook niet in aanmerking komt voor een restzetel -, terwijl zij wel een zetel bemachtigd zou hebben, indien van meet af aan 26 zetels te vergeven waren geweest. Dit kan worden ondervangen door de normale regel, dat alleen lijsten in aanmerking komen voor restzetels die ook een volle zetel hebben bemachtigd, niet van toepassing te verklaren. Gekozen zou kunnen worden voor toepassing van de systematiek dat men voor deze extra zetel in aanmerking kan komen, als men tenminste 75% van de oorspronkelijke kiesdeler heeft behaald.”

“De Kiesraad is concluderend van mening dat de door u voorgestane oplossing gelet op de omstandigheden de beste oplossing is. Wel geeft hij u in overweging een verfijning aan te brengen, die erop neerkomt dat ook partijen in aanmerking komen voor deze extra zetel, mits zij tenminste 75% van de kiesdeler hebben behaald.“

Ik heb vanwege de lengte van de quote enkele minder relevante zinsdelen laten vervallen. Ook de nadruk is van mij.

Advies kan beter
Eerst een inhoudelijke opmerking. De grens van 75% van de Kiesraad is volstrekt arbitrair en wordt nergens in het advies onderbouwd. Het is veel logischer om voor het bepalen van de partijen die meedoen aan de restzetelverdeling voor die 26e zetel te kiezen voor de kiesdeler die zou gelden bij 26 zetels, dus 96,2% van de oorspronkelijke kiesdeler. Met zijn voorstel wil de Kiesraad voorkomen dat een partij niet in het parlement komt, die er wel ingekomen was als er direct 26 zetels te verdelen waren geweest. Met de 75% ontstaat echter de mogelijkheid dat een partij toch in het parlement komt, die er niet ingekomen zou zijn als de verkiezingen meteen over 26 zetels zou zijn gegaan. Dat is zelfs de situatie die nu ontstaat. Ook bij een verkiezing voor 26 zetels zou de PvdD de kiesdrempel niet gehaald hebben en geen zetel krijgen. Volgens het voorstel van de Kiesraad krijgt zij die wel. Het voorstel dat ik doe, blijft dichter bij de oorspronkelijke Kieswet en is dus beter dan de arbitraire 75% van de Kiesraad.

Bijleveld moet opstappen
Dan wat dit politiek betekent. De staatssecretaris heeft op zich gelijk wanneer zij stelt dat de Kiesraad positief adviseert over haar voorstel, maar zij noemt de verfijning niet. Nou hoef je ook niet bij een advies op alle marginale mitsen en maren in te gaan, maar dit was een fundamentele toevoeging van de Raad. Het is weliswaar geen goed voorstel, maar het had desondanks invloed kunnen hebben op het besluit van de Tweede Kamer en daamee op de vertegenwoordiging van Nederland in Europa. Als Lissabon inderdaad doorgaat, heeft Bijleveld zich feitelijk bemoeid met de uitslag van de verkiezingen en dus gemorreld aan de democratie. Dan kan ze maar één ding doen: de eer aan zichzelf houden.