Betrek gebruikers zo vroeg mogelijk in innovatie

ANALYSE - De uitvinding van de kunst-alvleesklier ter grootte van een smartphone was vorige week volop in de media. Goed nieuws voor diabeten, zij hebben straks geen werk meer aan prikken, koolhydraten tellen, insuline doseren en injecteren en minder kans op nare lange termijn complicaties zoals nierschade, blindheid, hart en vaatziekten. Deze innovatie zal het leven van mensen met diabetes, het werk van zorgverleners en de hele organisatie van zorg op zijn kop zetten. Dat is tenminste de belofte.

De praktijk lijkt helaas anders. Er zijn talloze voorbeelden van apparaten die ideaal lijken op de tekentafel, maar bij de gebruiker thuis in de kast belanden. Een innovatie als de kunstmatige alvleesklier kan op wrijving rekenen, omdat het veel verandert aan het huidige leven van mensen met diabetes en aan de organisatie van zorg. Zo ervoer een deelnemer aan een trial zoveel angst bij het uit handen geven van de controle over zijn bloedsuikerspiegel aan het apparaat, dat hij de kunstmatige alvleesklier niet langer wilde dragen. Geen vreemde reactie als je bedenkt dat diabeten al jarenlang gewend zijn heel actief hun bloedglucose te controleren, koolhydraten te tellen en insuline dosering goed af te stemmen. De ontwerpers bij Inreda Diabetic hadden dit echter niet voorzien.

Health Technology Assessment

Om zo’n mismatch te voorkomen, is het belangrijk vroegtijdig gebruikers te betrekken bij innovatie. In een zo vroeg mogelijk stadium moet het onderzoek zoveel mogelijk van de actoren bevatten die in het “echte gebruik” erbij horen. Bijvoorbeeld door een pilot, of een Health Technology Assessment (HTA). Alleen zo kan onderlinge afstemming in het ontwerp bereikt worden. Innovatie volgt geen vast, eenrichting stramien van uitvinding – ontwikkeling – implementatie – gebruik, zoals klassieke theorieën het schetsen en nog altijd vaak vanuit wordt gegaan. Het is een complex en grillig proces. Er zijn doorgaans vele soorten actoren bij betrokken, van verschillende onderdeeltjes van apparaten tot mensen in allerlei rollen, die onder diverse omstandigheden anders op elkaar reageren. De échte innovatie ligt vaak in de nieuwe samenwerking die tot stand moet komen. Zaak dus, om hier zo vroeg mogelijk aan te werken.

Inreda Diabetic heeft lering getrokken uit het traject tot nu toe. Zij is vastberaden een product op de markt te brengen dat het leven van mensen met diabetes echt zal veranderen. Samen met de Universiteit Twente, het AMC en het diabetesfonds dient ze daarom een aanvraag in voor een vroegtijdig HTA van de kunstmatige alvleesklier. Hun voorstel sluit aan bij het topsectoren beleid. Hierin is namelijk een speerpunt gemaakt van het vroeg betrekken van gebruikers in het ontwerpproces om ze zo bij te laten dragen aan de oplossing. Ook de Nederlandse overheid heeft het nieuwe begrip van innoveren omarmd!

Ouderwetse innovatiegedachte

De praktijk lijkt helaas anders. Elke subsidieaanvraag wordt beoordeeld door referenten. Hun advies speelt een belangrijke rol in de toekenning van de subsidie. Helaas komt het regelmatig voor dat referenten over HTA-studies oordelen: prachtig voorstel, maar veel te vroeg, het product is nog niet uitontwikkeld. Dit is heel begrijpelijk vanuit een oudere innovatiegedachte, die geen rekening houdt met de interacties tussen technologische ontwikkelingen en gebruikers. Maar nieuwe inzichten in innovatie vragen om ruimte hiervoor, juist in het ontwerpproces: HTA kan beter vroeg ingezet worden.

Dreigt voor de kunstmatige alvleesklier de mooie belofte van gebruiksgerichte innovatie uit het topsectorenbeleid te stranden op de uitvoeringspraktijk? Laten wij hopen dat de uiteindelijke beslissers over subsidietoekenning vasthouden aan een moderne innovatiegedachte.