Ben jij dat Jaap?

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Dit is een gastbijdrage van Ingo Piepers. Hij is militair deskundige en heeft de wetmatige onvermijdelijkheid van het ontstaan van (grote) oorlogen bestudeerd. Met enige regelmaat laat hij op Sargasso zijn licht schijnen op internationale militaire conflicten en/of ontwikkelingen.
— Update: Ingo is inmiddels associated blogger. Daarom staat dit stuk nu onder zijn eigen naam —

Ik werd vandaag ‘getroffen’ door een foto van de secretaris-generaal van de NAVO – onze eigen Jaap – op bezoek in Georgië. Handen in de zak, grimmig en vastberaden kijkend. Hij deed mij aan Rumsfeld denken. En dat is geen compliment. Zo ken ik hem namelijk niet. Voor alle duidelijkheid: ik ken hem ook niet, maar tot op heden maakte hij op mij een andere indruk, dat is wat ik bedoel.
Deze foto riep bij mij de vraag op in hoeverre je als – bijvoorbeeld – secretaris-generaal van de NAVO nog in staat bent om onafhankelijk te denken en te handelen. Kan dat nog wel? Of wordt denken en handelen dan bepaald door de funtie die moet worden vervuld. Met andere woorden door de organisatiebelangen die moeten worden nagestreefd. De vraag stellen is – zeker in het geval van Jaap – ook de vraag beantwoorden. Ik denk (volgens mij onafhankelijk) dat de denkruimte van Jaap (en niet zo zeer van de secrtetaris-generaal van de NAVO, want die staat vast) wordt beperkt door de rol die hij geacht wordt te vervullen (leiders – in tegenstelling tot managers – willen daar nog wel eens van afwijken).
En dat is verontrustend, want dat betekent niet veel goeds. De NAVO is een belangrijke aanjager geworden van een nogal verontrustende grootmachtdynamiek die in toenemende mate de kop op steekt. De NAVO – bij monde van de Hoop Scheffer – doet namelijk nogal krasse uitspraken.

Uitspraken die te vaak niet getuigen van logisch denkwerk. Op deze krasse uitspraken kan niet meer worden teruggekomen zonder gezichtsverlies voor de NAVO. Dus dat zal dan ook niet gebeuren. Rusland zal zich echter niet laten kennen, etc etc.
Opvallend – maar niet verrassend zoals ik zal uitleggen – is ook dat recentelijk allerlei nieuwe allianties en verdragen worden afgesloten:
uitbreiding van de NAVO, een raketakkoord met Polen, buiten de NAVO om, met Tjechie, etc.
In de Correlates of War (COW) database staat een overzicht van afgesloten en beëindigde verdragen vanaf het begin van de negentiende eeuw. Ik heb deze – wat ik noem – alliantiedynamiek nader onderzocht. In onderstaand overzicht heb ik de som van het aantal gevormde en beëindigde allianties weergegeven (op basis van het voortschrijdende gemiddelde over telkens vijf jaar).

Een aantal pieken is zichtbaar. Deze pieken vallen samen met een aantal grootschalige oorlogen, respectievelijk de Krimoorlog en de Duitse herenigingsoorlogen (halverwege de negentiende eeuw) en de Tweede Wereldoorlog. De eerste wereldoorlog levert ook een stijging op. Bij nader inzien blijkt dat de alliantiedynamiek toeneemt /voorafgaande/ aan deze oorlogen. Dat is logisch. De spanning in het systeem neemt toe en staten trachten hun positie te verbeteren. Allianties zijn daarvoor geschikte instrumenten, evenals bewapening.
De boodschap is duidelijk: we bevinden ons ook nu op een hellend vlak:
een “self fulfilling prophecy” . Oorlogen komen niet uit de lucht vallen, ondanks dat ‘onbeïnvloedbare’ condities van het internationale systeem daar een rol in spelen. Die systeemcondities zijn wij zelf, in meer (Jaap) of mindere mate. Kom op Jaap word weer jezelf. Stop met managen, en probeer leiding te geven, in overeenstemming met de intentie van het Noordatlantische verdrag.

Reacties (13)

#1 buzz

Oorlogen kunnen ook ontstaan door demografische ontwikkelingen: teveel jonge mannen zonder werk. Zie boek “Zonen grijpen de wereldmacht” van Gunnar Heinsohn.

  • Volgende discussie
#2 m44

Goed stuk. Het begrip “systeemoorlogen” wordt een stuk duidelijker. Sterker: die allianties zijn het systeem.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#3 Arjan

Tsjah, opbouwende krachten hebben nou eenmaal de neiging om een kritieke massa te bereiken.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#4 HansR

Ja, mooi stuk.
Mooie link ook naar die verdragendatabase.

Overigens zie ik die verdragen[theorie] toch meer als een thermometer. Het zegt nl niets over de onderlinge oorzaken. En die zijn er denk ik wel. Als ze er niet zouden zijn zou de oorlogswens zelf als oorzaak van oorlog bestaan. Zal meespelen, maar kan in mijn mening geen eenduidige oorzaak zijn.

Is er wel eens gekeken naar onderliggende oorzaken (b.v. belangen van grondstoffenverdeling, geldverdeling etc…) en zo ja wat was daarvan de conclusie en waar is die opgeschreven?

En daarnaast kun je ook nog kijken naar de mechanismen die gebruikt worden om oorlog acceptabel te maken voor de het volk (noem het manipulatietechnieken). Verdragen zal er een zijn maar religie helpt ook. Spin van al die zwartepakkengeleerden op TV is ook een mechanisme.

En hoe komt het dat de mens zich zo in laat pakken?

Vragen, vragen, vragen…

De thermometer geeft wat koorts aan geloof ik.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#5 HansR

onderlinge = onderliggende

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#6 Boekhouder Berend

Niet vermeld is nog de drijfveer van zelfrechtvaardiging. Sinds de val van het Sovjetrijk zijn de westerse defensiebegrotingen voortdurend uitgehold. Het is dus in het belang van de militaire kaste om het gevaar op te kloppen. In beide kampen wordt met de sleutels gerammeld, er komt meer geld vrij voor wapens, en dan is de druk intern weer van de ketel: business as usual.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#7 Bismarck

“De eerste wereldoorlog levert ook een stijging op. Bij nader inzien blijkt dat de alliantiedynamiek toeneemt /voorafgaande/ aan deze oorlogen.”

Mooie tegenspraak in 1 zin: De op een na grootste oorlog ooit leverde meer allianties op, dwz de allianties kwamen tot stand na uitbreken van de oorlog. Daarnaast zie je steeds een alliantiepiek juist na elke oorlog. Soms vind er al voor het begin van een oorlog een alliantiepiek plaats inderdaad, maar het is maar de vraag of dat niet onderdeel is van de planning van de oorlog (oorlogen veroorzaken vaak het wisselen, opzeggen en aangaan van allianties). Maw. is de beslissing tot oorlog niet al genomen voordat de alliantiewijzigingen optreden? Juist voor de 2e wereldoorlog (de belangrijkste case voor je theorie) en de duitse herenigingsoorlog valt daar wel wat voor te zeggen.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#8 Ingo Piepers

Het is niet bedoeld als een tegenspraak. De alliantiedynamiek start altijd voor genoemde oorlogen. N.b. er is in het figuur sprake van een zeker naijleffect omdat ik een voortschrijdend gemiddelde heb gebruikt. Alliantiedynamiek kan inderdaad het beste worden gezien als een graadmeter/thermometer. Wat mij enigszins verbaast is de ‘beperkte’ alliantiedynamiek vooafgaande aan de Eerste Wereldoorlog. Het lijkt er echter wel op dat toename in de alliantiedynamiek vaak met oorlogen is verbonden.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#9 Karsa Orlong

het blijft allemaal een beetje n=4 … maar wel leuk!

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#10 Bismarck

@8: Misschien omdat de 1e wereldoorlog het minst geplanned was van al die oorlogen? ww2 begon eigenlijk al in 1933, de duitse eenmakingsoorlogen op zijn laatst in 1862, waar het de planningsfase betrof. ww1 viel een tikkeltje uit de lucht, de grootmachten hadden eigenlijk juist besloten niet hun vingers te branden aan de Balkan (in tegenstelling tot de voorgaande Balkanoorlogen) en het door de plaatselijke kleinmachten uit te laten vechten, toen ze verrast werden door de moord op de Osstenrijkse troon-opvolger.

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#11 Karsa Orlong

Kan de volgende wereldoorlog niet in een verder gelegen deel van azie ofzo uitgevochen worden … daar wonen de meeste mensen en daar wordt het meeste geld verdient (GDP) … hoe zit het met de treaties daar? Als de rus en de yank gaan knokken dan worden er toch nukes gegoeid en dat gingen we toch juist niet doen wegens MAD?

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#12 HansR

Wat mij enigszins verbaast is de ‘beperkte’ alliantiedynamiek vooafgaande aan de Eerste Wereldoorlog.

De oorlog is eigenlijk ook lokaal begonnen natuurlijk (oa agv allianties trouwens) maar na 1915 lijken de allianties toch toe te nemen. Niet in verhouding trouwens met de periode tussen 1850 en 1870. Er lijkt toch nog iets nodig om de verdragen ook een gewicht te geven (verdragen van het grote Duitsland moeten zwaarder wegen dan de verdragen van de Bundeslandern ttv Bismarck).

  • Volgende discussie
  • Vorige discussie
#13 larie

Goed stuk, een van de motieven van mij om tegen “europa” te zijn. Grote machten grote ellende.

  • Vorige discussie