Ben jij dat Jaap?

Dit is een gastbijdrage van Ingo Piepers. Hij is militair deskundige en heeft de wetmatige onvermijdelijkheid van het ontstaan van (grote) oorlogen bestudeerd. Met enige regelmaat laat hij op Sargasso zijn licht schijnen op internationale militaire conflicten en/of ontwikkelingen.
— Update: Ingo is inmiddels associated blogger. Daarom staat dit stuk nu onder zijn eigen naam —

Ik werd vandaag ‘getroffen’ door een foto van de secretaris-generaal van de NAVO – onze eigen Jaap – op bezoek in Georgië. Handen in de zak, grimmig en vastberaden kijkend. Hij deed mij aan Rumsfeld denken. En dat is geen compliment. Zo ken ik hem namelijk niet. Voor alle duidelijkheid: ik ken hem ook niet, maar tot op heden maakte hij op mij een andere indruk, dat is wat ik bedoel.
Deze foto riep bij mij de vraag op in hoeverre je als – bijvoorbeeld – secretaris-generaal van de NAVO nog in staat bent om onafhankelijk te denken en te handelen. Kan dat nog wel? Of wordt denken en handelen dan bepaald door de funtie die moet worden vervuld. Met andere woorden door de organisatiebelangen die moeten worden nagestreefd. De vraag stellen is – zeker in het geval van Jaap – ook de vraag beantwoorden. Ik denk (volgens mij onafhankelijk) dat de denkruimte van Jaap (en niet zo zeer van de secrtetaris-generaal van de NAVO, want die staat vast) wordt beperkt door de rol die hij geacht wordt te vervullen (leiders – in tegenstelling tot managers – willen daar nog wel eens van afwijken).
En dat is verontrustend, want dat betekent niet veel goeds. De NAVO is een belangrijke aanjager geworden van een nogal verontrustende grootmachtdynamiek die in toenemende mate de kop op steekt. De NAVO – bij monde van de Hoop Scheffer – doet namelijk nogal krasse uitspraken.

Uitspraken die te vaak niet getuigen van logisch denkwerk. Op deze krasse uitspraken kan niet meer worden teruggekomen zonder gezichtsverlies voor de NAVO. Dus dat zal dan ook niet gebeuren. Rusland zal zich echter niet laten kennen, etc etc.
Opvallend – maar niet verrassend zoals ik zal uitleggen – is ook dat recentelijk allerlei nieuwe allianties en verdragen worden afgesloten:
uitbreiding van de NAVO, een raketakkoord met Polen, buiten de NAVO om, met Tjechie, etc.
In de Correlates of War (COW) database staat een overzicht van afgesloten en beëindigde verdragen vanaf het begin van de negentiende eeuw. Ik heb deze – wat ik noem – alliantiedynamiek nader onderzocht. In onderstaand overzicht heb ik de som van het aantal gevormde en beëindigde allianties weergegeven (op basis van het voortschrijdende gemiddelde over telkens vijf jaar).

Een aantal pieken is zichtbaar. Deze pieken vallen samen met een aantal grootschalige oorlogen, respectievelijk de Krimoorlog en de Duitse herenigingsoorlogen (halverwege de negentiende eeuw) en de Tweede Wereldoorlog. De eerste wereldoorlog levert ook een stijging op. Bij nader inzien blijkt dat de alliantiedynamiek toeneemt /voorafgaande/ aan deze oorlogen. Dat is logisch. De spanning in het systeem neemt toe en staten trachten hun positie te verbeteren. Allianties zijn daarvoor geschikte instrumenten, evenals bewapening.
De boodschap is duidelijk: we bevinden ons ook nu op een hellend vlak:
een “self fulfilling prophecy” . Oorlogen komen niet uit de lucht vallen, ondanks dat ‘onbeïnvloedbare’ condities van het internationale systeem daar een rol in spelen. Die systeemcondities zijn wij zelf, in meer (Jaap) of mindere mate. Kom op Jaap word weer jezelf. Stop met managen, en probeer leiding te geven, in overeenstemming met de intentie van het Noordatlantische verdrag.