OPINIE - Eén van de commentaren op het basisinkomen is dat niet goed duidelijk is hoe het in de praktijk ingevoerd zou moeten worden. Harro Labrujere doet daar een suggestie voor.
Als je vindt dat je moet lijden om over een inkomen te beschikken, zul je nooit een voorstander zijn van een onvoorwaardelijk basisinkomen. Denk je daarentegen dat we met elkaar rijk genoeg zijn om te voorkomen dat mensen worden veroordeeld tot oneigenlijke afhankelijkheid, armoede of slechte arbeidsomstandigheden, dan is de vraag aan de orde hoe we dat zouden kunnen invoeren.
De hoogte van het basisinkomen is van invloed op de haalbaarheid. In dit artikel is het uitgangspunt een basisinkomen dat voor volwassenen uitkomt op AOW-niveau. De kosten van dit basisinkomen zijn berekend op 180 miljard per jaar, zie het artikel van Michel. In datzelfde artikel wordt de financiering gehaald uit de 180 miljard die we nu kwijt zijn aan ‘sociale bescherming’. Daarin zijn echter ook de kosten van ziekte en zorg begrepen , dus de financiering is nog niet rond. De vraag is dan: waar halen we de benodigde miljarden vandaan?
Collectieve financieringsbronnen
De invoering van een voldoende basisinkomen maakt veel andere collectieve uitgaven overbodig. Want als iedereen over een (voldoende) basisinkomen beschikt, zijn allerlei toeslagen en tegemoetkomingen niet meer aan de orde. Denk aan de bijstand, uitkeringen voor werkloosheid en arbeidsongeschiktheid, AOW en alle toeslagen voor huur, zorgverzekering, kinderbijslag en fiscale tegemoetkomingen en loonkostensubsidies. Aan sociale zekerheid (AOW, WAO, WIA, WWB, nabestaandenuitkeringen, WW) wordt 62 miljard per jaar uitgegeven, aan oor studiefinanciering 3,7 miljard, aan zorgtoeslagen 4,2 miljard en aan kindertoeslag 3,3 miljard. Deze bedragen (samen 73,2 miljard) zijn helaas nog volstrekt onvoldoende voor de benodigde 180 miljard.
Herschikking inkomen
Het grootste deel van de financiering van een basisinkomen is te vinden in het inkomen dat 8.2 miljoen Nederlanders via arbeid verdienen. Het basisinkomen is immers niet bedoeld als een extraatje, maar als zekerheid van bestaan, een basisrecht. En dat betekent voor iedereen die een hoger inkomen heeft, dat het eerste deel van je inkomen verandert van ‘loon uit arbeid’ naar basisinkomen. Een inkomen dat niet vervalt als de arbeid vervalt.
De vraag die zich voordoet, is hoe je de geldstroom die loopt van werkgevers – en via loon uit arbeid bij werknemers terecht komt – kan veranderen in een geldstroom waarmee de overheid het basisinkomen financiert. Het eenvoudigst is dit te realiseren door aan elke werkgever (ook self-employed) per werknemer een belasting op te leggen ter hoogte van het basisinkomen (of een deel daarvan als het huidige loon lager is) en de te betalen lonen tegelijkertijd te verlagen met hetzelfde bedrag. Uitgaande van het eerder genoemde AOW-niveau gaat het om een bedrag van 100 miljard per jaar.
Voor de werkgever blijven de kosten precies gelijk en voor de werknemer blijven de ontvangsten precies gelijk. De infrastructuur om dit te regelen ligt er al, in ons heffingsysteem van loon- en inkomstenbelasting wordt immers af te dragen belastingen en uitbetalingen aan de werknemer nauwkeurig bijgehouden.
Dan zijn we bijna rond, toch?
Goed, we hebben 73 miljard die nu worden uitgegeven in een enorm ingewikkeld stelsel aan overheidsuitgaven en we hebben 100 miljard via loon- en inkomstenbelasting. Deze 173 miljard zijn een stevig fundament voor een onvoorwaardelijk basisinkomen, we komen nog 7 miljard tekort, oftwel 3% van de totale overheidsbegroting.
Dit is nog een stevig bedrag, maar omgekeerd bleek het niet moeilijk om op basis van de meest logische bronnen een dekking te vinden voor 96% van het benodigde budget voor het basisinkomen. Zou het dan met verder denk- en uitzoekwerk niet mogelijk zijn om het restant te vinden? De keuzes die je dan maakt (verhoging lasten, bezuinigingen of hoger financieringstekort) zullen afhangen van je politieke kleur.
Bovenstaande illustreert vooral dat het niet om de praktische bezwaren gaat, maar om de keuze op zich: invoeren van een basisinkomen of niet. Ik sluit af met een heldere gedachte over deze keuze van Thomas Pain opgetekend in 1795:
de welvaart die we nu hebben en de inkomsten die we nu verwerven zijn vooral te danken aan al het werk van alle generaties voor ons. Wie kan zich dan aanmatigen om te zeggen dat hij daar wel van mag profiteren en dat anderen een inkomen kan worden ontzegd?
Reacties (27)
Sowieso een plus voor het corrigeren van de foutieve cijfers van Michel. Het eens worden over de feiten lijkt mij een grondvoorwaarde voor een zinvolle discussie.
De inleiding zette mij op het verkeerde been. Bij hoe het in de praktijk ingevoerd zou moeten worden dacht ik aan het uitrollen van de uitvoering, dus het vervangen van het huidige stelsel door een nieuw nádat de plannen en de financiering rond zijn.
Want als iedereen over een (voldoende) basisinkomen beschikt, zijn allerlei toeslagen en tegemoetkomingen niet meer aan de orde.
Er zullen altijd situaties zijn waarin dat inkomen niet voldoende is. Laat je die mensen dan aan hun lot over of probeer je ze te helpen? Het is onrealistisch te denken dat een ‘bijspringbeleid’ afgeschaft kan worden. Toeslagen en tegemoetkomingen zullen blijven bestaan.
Lijkt misschien wat los te staan maar wat vinden jullie van de inhoud van dit artikel uit de Groene? Zou de vraag “Wie liggen aan de basis van economisch succes?” geen rol moeten spelen in de discussie?
http://www.groene.nl/2013/30/punks-en-hackers
Als je de WW laat overgaan in in een OBI, dan doe je in feite hetzelfde als je zou doen als je nu de WW gewoon afschaft en mensen direct in de bijstand laat komen. Heel fijn, als je inkomsten van de ene op de andere dag je verplichitingen bij lange na niet meer dekken. 70% van het laatstverdiende loon is gelukkig voor veel mensen nog altijd veel meer dan bijstandsniveau.
Of je de zorgtoeslag zomaar kan afschaffen weet ik ook nog niet zo net. Is het basisinkomen daar wel hoog genoeg voor? En als dat het geval is en je in feite dus *iedereen* zorgtoeslag geeft, waarom fiscaliseer je de zorg dan niet gewoon helemaal? Het moeten betalen van een verplichte zorgpremie uit je basisinkomen is ook maar geld rondpompen tenslotte…
Kinderbijslag afschafffen, krijgen kinderen dan meteen een basisinkomen. Los daarvan is het geld van loonbelasting e.d. Nu bestemd voor andere uitgaven uit de grote pot, hoe gaat de auteur daar mee om? Zorg afschaffen?
Het idee is in en in slecht, het draait iedere vorm van innovatie en verantwoordelijkheid de nek om
Wat een socialistisch maakbaarheids etc. Etc.
@4:
Dat is volkomen juist en dat is ook nu al het geval, zonder basisinkomen. Het huidige systeem van zorgtoeslagen subsidieert vooral de winsten van de zorgverzekeraars en geeft hen teveel macht over de zorg en over de patiënten.
En welkom terug armoedeval! Het idee van een basisinkomen zou juist zijn dat je er altijd op vooruit gaat als je gaat werken; dat is in deze systematiek niet meer het geval.
Een meer betaalbaar basisinkomen-achtig systeem dat de armoedeval wel voorkomt is al bedacht: negative income tax (bedacht door M. Friedman).
@6 Vrijwel alle zorgverzekeraars zijn non-profit.
Een Basisinkomen moet onvoorwaardelijk gelden en simpel van structuur zijn. Het resultaat moet als eerlijk worden ervaren. Het basisinkomen uit het artikel van Harro voldoet naar mijn mening niet aan deze voorwaarden:
Onder “Herschikking inkomen” schrijft hij: “Immers het basisinkomen is niet bedoeld als een extraatje”. Wie bepaalt dat? Kan de besparing die verkregen wordt door herziening van het sociale stelsel niet als extraatje dienen? Is het zelfs niet van het grootste belang dat consumenten weer de beschikking krijgen over koopkracht om het consumentenvertrouwen te stimuleren? Koopkrachtstimulering staat m.i. aan de basis van het economisch herstel. Voor iemand die een hoger inkomen heeft (dan het basisinkomen?) verandert zijn “loon uit arbeid” in basisinkomen. Ik vind dat een onheuse manier om te vertellen dat hij geen basisinkomen krijgt. Of, anders gezegd: Als niet aan de voorwaarde van arbeidsloosheid is voldaan krijgt hij geen basisinkomen.
Als ik verder lees wat er moet gebeuren om te bereiken dat ‘de kosten van de werkgever precies gelijk blijven en de ontvangsten voor de werknemer precies gelijk blijven’dan wordt het me droef te moede (ook al licht de infrastructuur er al om de belastingdienst erbij in te schakelen).
Nog even tot besluit:
“Herschikking van inkomen”, dat juist zo belangrijk is, wordt niet bereikt. Daarvoor is nodig dat IEDEREEN een basisinkomen ontvangt. Sneu is het verder dat iemand die minder dan, of gelijk aan, het basisinkomen verdient daar niets van mag behouden. Dat lijkt me geen aansporing om aan het werk te gaan!
Opa Joop.
@8.
De grootste aanbieder Achmea niet. Want ja, die bieden ook andere verzekeringen aan, en die zijn commerciële ‘diensten’. Waar ligt dan de grens met de non-profit? Was er niet iets met inzage laatst?
http://www.telegraaf.nl/binnenland/21685528/__Achmea_houdt_salaris_geheim__.html
@3: Ik denk dat die vraag niet erg ver verwijderd ligt van de vraag of iedereen zou stoppen met werken in het geval het BI zou worden ingevoerd.
De suggestie die van het artikel uitgaat is natuurlijk:
nee, integendeel..
De ontbrekende miljarden komen uit de aflossingen van euro leningen door de zuidelijke landen.
Tsja, als we het zo doen is het BI een flink extra-tje voor mensen met thuiswerkende partners: die krijgen dubbel BI en worden maar enkel gekort. Voor de beleving is het rekenwerk in dit blog wel verdienstelijk, dank daarvoor. Maar praktisch gezien zie ik zo een noodgreep om het volle basisinkomen in no-time zo te introduceren niet zitten. Ik sluit me aan bij de kritiek van @AndreSomers in deze. Bovendien denk ik dat de schok (en het verlies van controle op de gevolgen) van zo een snelle introductie nogal tegen kan vallen. Ik verwacht met veel voorstanders veel positieve effecten, maar zie met de tegenstanders ook veel negatieve effecten op de loer liggen – het is niet duidelijk wat wanneer (met welke hoogte BI en welke regels) de boventoon zou voeren.
Ik zie de invoering die ik beschrijf als het leggen van een fundament, het (in de ervaring van elke burger) loskoppelen van bestaanszekerheid en arbeid. Een fundament dat de geesten rijp maakt voor iedereen om na te denken hoe zinnig het werk is wat je uitvoert, of hoe logisch het is dat de belastingdruk op arbeid zo hoog is, of wat nu echt van waarde is in deze wereld en hoe we geld verdelen…. De beschreven invoering is geen eindpunt, maar een begin.
@8 non profit zegt niet zoveel. Onder mom van non profit (zelfs als stichting) mag je gewoon winst maken en ook een vorstelijk salaris uitkeren. Unive had bijvoorbeeld in 2012 4 mio winst, zonder winstoogmerk. Daar kraait geen haan naar.
Bovendien geeft Zorgverzekeraars Nederland als antwoord op de kritiek van hoge salissen van het bestuur, dat het private ondernemingen zijn waar dus de onderneming zelf over de beloningsstrucuur gaat. Geen Balkendende norm dus. Non-profit zegt dus niks, een laagje vernis.
Een gezin (2 werkenden, rondom modaal) met twee kinderen, zouden dus 3200 euro krijgen (op basis cijfers michel). Dat betekent dat een van de twee sowieso kan stoppen met werken en kinderen van het kinderdagverblijf af gehaald kunnen worden. De wens om te willen werken moet dan wel erg sterk zijn.
Overigen is basisinkomen voor zzpers wel prettig: krijgen ze wellicht wel een hypotheek :)
Zoals je weet is al het geld afkomstig van banken. Zij creëeren geld uit het niets in de vorm van leningen. We hoeven dus alleen maar de bankiers te overtuigen dat Nederland elk jaar 180 miljard meer waard wordt.
@16: “Een gezin (2 werkenden, rondom modaal) met twee kinderen, zouden dus 3200 euro krijgen (op basis cijfers michel). Dat betekent dat…”
je maar beter niet op cijfers van Michel kan afgaan.
Correctie @8 en @15: unive had 45mio winst. Geen 4.
Het realiseren van een universeel basisinkomen wat op AOW niveau ligt, lijkt mij al een stap te ver. Als je dit in 1 keer doet ontwricht je de gehele samenleving omdat niemand weet wat de gevolgen zijn. Een eerste stap zou beginnen met een universeel basisinkomen van rond de 200 EUR. Dan ziet iedereen wat dit betekend voor de samenleving en of het zin heeft om dit jaarlijks op te hogen totdat we op het gestelde AOW niveau uitkomen.
Uiteindelijk vind ik het invoeren van een basisinkomen alleen maar een goed begin. Zoals @17 al opmerkte; de banken maken geld uit niks en kunnen altijd bijmaken. Uiteindelijk verliest geld dan ook z’n waarde. Het basisinkomen vormt een eerste aanzet naar een meer gelijkwaardige en eerlijkere samenleving welke nog een beetje past binnen het huidige denkraam.
Mocht dit economische en monetaire kaartenhuis mondiaal in elkaar storten, dan komen we ook meteen uit bij de hoofdvraag: Hoe gaan we op een duurzame manier 9 miljard mensen van een bestaan voorzien?
@20: “de banken maken geld uit niks en kunnen altijd bijmaken. Uiteindelijk verliest geld dan ook z’n waarde. Het basisinkomen vormt een eerste aanzet naar een meer gelijkwaardige en eerlijkere samenleving welke nog een beetje past binnen het huidige denkraam.”
Dat is niet helemaal waar: om dat te mogen doen (geld bijmaken uit niets) betalen we de banken (en hun aandeelhouders) bovendien ook nog eens ontzettend veel geld.
Nu kun je wel stellen dat geld door het systeem uiteindelijk zijn waarde verliest, maar voorlopig maken de de mensen die het hebben door middel van dat geld wel aanspraak op een onevenredig groot aandeel van de productie.
En wat nog erger is, door middel van dat geld bepalen ze bovendien wat geproduceerd zal worden (en dat is macht). De enige leidraad daarbij is (en dat schijnt iedereen volstrekt normaal te vinden), dat ze daaraan nog meer geld overhouden (=cumulatie van macht en kapitaal)
Daar verandert de invoering van een BI niets aan. Wil je daar greep op krijgen, dan zul je toch moeten beginnen met het nationaliseren van het bank-en verzekeringswezen (om die onder democratische controle te brengen). Een mogelijke volgende stap is het omzetten van aandelen in obligatties (zonder zeggenschap van de obligatiehouder in de bedrijfsvoering).
@21: Bedankt voor je aanvulling. Ik wilde de discussie niet laten afleiden naar hoe er geld word gecreerd en wat mij het onvermijdelijke resultaat lijkt. Willen we het huidige systeem omvormen naar iets eerlijkers dan zie ik daar de volgende beginpunten voor: Munteenheid zonder rente/inflatie (Bitcoin), standaard 21 urige werkweek en Universeel Basiskomen.
Deze 3 maatregelen zouden voor de rest van de bevolking voldoende zekerheid en ruimte moeten geven om uit te zoeken hoe we verder moeten. Onze huidige regering en bestuurders zullen hier geen zin in hebben helaas.
@22: Ik zie helemaal niets in die 21 urige werkweek. Waarom zou je mensen die het werk dat ze doen leuk vinden, of mensen die een hoop geld willen verdienen dat soort begrenzingen opleggen? Zolang ze dat niet doen over de rug van een ander, heb ik daar geen enkel bezwaar tegen.
Als je andere raamvoorwaarden schept, kun je binnen die voorwaarden de grootst mogelijke vrijheid scheppen.
Dat is zelfs expliciet de bedoeling!!
@23: Die 21 uur werkt dan als algemeen geaccepteerd minimum. Wie meer wilt werken mag dat gerust doen.
Ik zou er op m’n werk ook niet mee wegkomen. Alleen 1800 uur per jaar werken om goed te kunnen leven vind ik overdreven. Aan de andere kant gaan alle fases van een project niet even snel en zou ik er best wel even uit kunnen als het wat rustiger is. Liever zou ik dan een kwartaal of meer een project doen en daarna een lange vakantie om daarna weer vol aan de slag te gaan.
Die 21 uur werkt dan als algemeen geaccepteerd minimum. Wie meer wilt werken mag dat gerust doen.
Maar nu heb je toch ook de mogelijkheid om 21 uur te werken?
… of freelancer te worden – dan werk je alleen als het werk voorhanden is en ga je in de tussentijd met vakantie ;)
Hallo Harro,
Je hebt heel helder verwoord dat het helemaal niet zo ingewikkeld hoeft te zijn om het basisinkomen in te voeren. En het lijkt mij niet zo moeilijk om die 7 miljard (3 à 4% van de totale overheidsbegroting) te vinden. Laten we alleen al eens bedenken wat de eenvoud van dit systeem met zich meebrengt: minder handhaving en controles, minder fraude, minder wet- en regelgeving, minder bureaucratische rompslomp. Alles wat dit kabinet goed kan gebruiken dus.
Groet, Jolanda