De Kroonboekenclub | De smalle mens, van E. du Perron
COLUMN - Hoe moet je jezelf zijn? Kun je dat bijvoorbeeld zijn door een specialist te zijn? Een deskundige op een bepaald gebied laat zich toch insnoeren door allerlei verwachtingspatronen, door regels en procedures? En kun je dat zijn door acteur te zijn? Je zegt en doet dan de hele tijd dingen die andere mensen voor je hebben verzonnen? Maar wat als dat nu eenmaal in je aard ligt?
Ik geloof dat er nog maar weinig volwassenen zijn die nog met deze vragen worstelen. De enigen die dat wel doen, smeren zich in met antipuistencrème of lezen het Viva forum. Zodra je een zekere leeftijd hebt bereikt, ben je jezelf.
In ieder geval zijn weinig mensen nog zo op zoek naar eerlijkheid als een groep Nederlandse intellectuelen in de jaren dertig was. De essaybundel De smalle mens van E. du Perron was er een neerslag van.
Eigenheid, persoonlijkheid
Die enorme hang naar eerlijkheid en dat geloof dat het ook mogelijk was om eerlijk te zijn, had natuurlijk wel zijn wortels. Multatuli is sinds zijn eerste boek in de Nederlandse literatuur alom geëerd – ook door Du Perron. En bij Multatuli heb je veel meer dan bij alle Nederlandse schrijvers vóór hem het idee dat het allemaal om Multatuli gaat.
Het toneelstuk vertelt het verhaal van een gezin dat een huurster in huis neemt, de verzuurde weduwe Eva Bonheur. De moeder van het gezin maakt de vergissing om te speculeren op de beurs en daar bovenop de vergissing om dit te doen van het geld van Eva. Zo komt het gezin in de handen van de grijpgrage bovenbuurvrouw, die uiteindelijk het huis bezit en erin slaagt om de lover van de dochter des huizes voorgoed weg te jagen.
Maar hoe is het dan om een Nederlander te zijn? Een drama, zegt de titel van dit boek (dat je 
In dat proefschrift gaat Snouck vooral na wat de pre-islamitische oorsprongen van de Hadj zou kunnen zijn. Daarover is bijzonder weinig bekend – of zo was het in ieder geval in Snoucks tijd, ik kan niet beoordelen hoe het nu zit. Zoals ik ook niet zou durven proberen in te schatten hoe achterhaald Snoucks werk inmiddels is. Maar in ieder geval probeert hij met ijzeren geduld en door zo logisch mogelijk na te denken over ieder bouwsteentje in het feest iets te achterhalen van wat voor geloof en wat voor tradities de Arabieren gehad moeten hebben voordat Mohammed langs kwam en alles op zijn kop zette.
Inmiddels hoef je er zelfs geen chocola meer voor te kopen: een internetaansluiting volstaat om de gedichten te downloaden van deze wonderlijke losbol – de man die naar Engeland vluchtte nadat hij in Leiden, waar hij studeerde, torenhoge schulden had gemaakt én bovendien de vrouw van een hoogleraar had bezwangerd. Hij werd in zijn nieuwe vaderland inderdaad schoolmeester en bleef er absurde gedichten schrijven, die zijn vriend Jacob van Lennep na zijn dood zou samenbrengen en publiceren.
literatuur dat het er géén geheim van maakt dat het dingen verzint en dat de menselijke geest nu eenmaal minder geneigd is tot repliceerbaar gedrag dan een waterstofatoom.
De moderne wetenschapper doet geen dingen meer die nuttig zijn, maar alleen nog dingen met impact. In ieder geval de westerse wereld heeft dat begrip de afgelopen jaren stormenderwijs veroverd. Je kunt geen onderzoeksproject meer beginnen zonder dat je eerst hebt uiteengezet wat de impact ervan zal zijn.
Taal heeft de mens veel gebracht: de naakte, zwakke aap die niet noemenswaardig kan rennen of verscheuren vinden we in grote – sommige zouden zeggen: veel te grote – aantallen over de gehele wereld, en er komen er nog steeds bij. En dat komt waarschijnlijk voor een groot deel door de vele voordelen die de taal biedt.