Jos van Dijk, auteur op Sargasso

Quote du Jour

Quote du Jour | Stemwijzer behandelt u als consument

20 november 2023 , 15:06 , door Jos van Dijk

Paul van Tongeren, voormalig Denker des Vaderlands, schrijft vandaag in Trouw dat stemhulpen mensen prikkelen ‘om erop te antwoorden als was het een persoonlijk wensenlijstje.’ Elke notie van afweging voor het algemeen belang ontbreekt.

Stemwijzer en Kieskompas doen eigenlijk hetzelfde als wat politici steeds meer zijn gaan doen: ze beschouwen de kiezers als mogelijke klanten en maken van de agora een markt. De agora staat voor de politieke gemeenschap waar burgers samen overleggen over wat voor de gemeenschap het beste is. Op de markt komen individuen die elk voor zich het meeste voordeel proberen te halen. Mensen worden pas burgers als ze met elkaar spreken over het gemeenschappelijke goed. Ideeën daarover worden uitgewerkt in een ideologie: een samenhangend geheel van ideeën over wat een goede en rechtvaardige samenleving is.

Uiteraard hebben mensen en groepen daarbij uiteenlopende belangen; daarom moeten er verschillende politieke ideologieën en partijen zijn. Maar die uiteenlopende belangen worden pas politiek als ze besproken worden in het licht van wat goed is voor de gemeenschap als geheel.

In plaats dat mensen worden aangesproken als ‘burgers’, worden ze ont-burgerd door ze te beschouwen als potentiële klanten die verleid moeten worden met voordeeltjes. De stemwijzers helpen hen daarbij en hebben daardoor een ont-burgerende werking op de kiezers.

Foto: Blandine Le Cain (cc)

Heel Europa naar rechts?

17 november 2023 , 08:00 , door Jos van Dijk

Nederland moet rekening houden met een nieuw rechts kabinet, als we op de laatste peilingen mogen afgaan. Deelname van de PVV is zelfs niet uitgesloten. Hoe staat het er voor met extreemrechts in andere landen? Wat gaat het betekenen voor een nieuw Europarlement dat volgend jaar juni wordt gekozen? ‘De dominante thema’s van radicaal-rechts van de afgelopen 25 jaar – vooral immigratie – zijn nu in het hele publieke debat doorgedrongen,’ schrijft het Europabrede nieuwsmedium Voxeurop. Is de opkomst van extreemrechts nog tegen te houden?

In Frankrijk zien we de stijgende populariteit van RN (Rassemblement National), de partij van Marine Le Pen. Zij lijkt met succes het extreemrechtse imago van haar vaders Front National van zich af te kunnen werpen. Zondag liep ze mee in een mars tegen het antisemitisme, een breed en politiek-neutraal bedoeld initiatief tegen de vele antisemitische incidenten van de afgelopen weken. De aanwezigheid van RN leidde bij andere demonstranten tot ongemakkelijke gevoelens. President Macron had op voorhand al afgezegd. Maar Le Pen slaagt er bij dit soort gelegenheden steeds meer in geaccepteerd te worden als een ‘gewone’, min of meer gematigd rechtse Franse politicus. De uitsluiting van immigranten, en vooral van islamieten, blijft echter overeind. Op dat punt wordt ze geholpen door het feit dat veel Fransen de uitgesproken anti-Israëlische leuzen in recente demonstraties voor solidariteit met het onderdrukte Palestijnse volk te ver vinden gaan. Het Groene parlementslid Sandrine Rousseau ziet deelname aan deze demonstratie als een ‘omslagpunt voor RN, het “witwassen” van het oorspronkelijke antisemitisme’. Bij de aanhangers van RN hopen ze dat het eindelijk afgelopen is met de demonisering van hun partij.

Foto: Roel Wijnants (cc)

De lange arm van Israël

15 november 2023 , 08:00 , door Jos van Dijk

COLUMN - Lodewijk Asscher vindt dat een cartoon van Jos Collignon in De Volkskrant over het antisemitisme in Nederland te ver gaat. De tekening laat een lange arm met davidster zien en een dikke duim met de tekst ‘O-ver-al herlevend antisemitisme’ naast een tv die beelden van Gaza vertoont met daarboven de tekst ‘2 weken onschuldigen bombarderen, 10.000 doden waarionder 4000 kinderen. Asscher schrijft niet terug te willen vallen in oude angsten van zijn familie: ‘Als mijn krant, de Volkskrant, op de dag van de herdenking van de Kristallnacht een spotprent plaatst met de boodschap dat de Joden het antisemitisme zelf verzinnen als onderdeel van de zogenaamde ‘lange arm’ van Israël, dan is een grens bereikt.’

Asscher verwijst naar een bericht in Het Parool waarin staat dat het CIDI een toename van antisemitische incidenten heeft geconstateerd van 818% sinds het begin van de oorlog tussen Israël en Hamas. Op de website van het CIDI staan enkele pijnlijke voorbeelden. Het CIDI heeft in tien niet nader genoemde gevallen aangifte gedaan, maar geeft verder geen details.’Hoewel we tijdens eerdere conflictperiodes een stijging zagen in het aantal antisemitische incidenten was deze nooit eerder zo significant als nu.’ Kritiek op Israël zou niet meegenomen zijn bij het registreren van de incidenten.

Foto: Marmontel (cc)

Een opmerkelijke migratiedeal

10 november 2023 , 08:00 , door Jos van Dijk

Bij gebrek aan een gemeenschappelijk en effectief Europees migratiebeleid zoeken landen elk voor zich naar passende, aangescherpte maatregelen. De Duitse regering bereikte begin deze week een volgens Bondskanselier Olaf Scholz ‘historisch’ akkoord. In Frankrijk diende president Emmanuel Macron een ‘strenge immigratiewet met een sociaal randje‘ in die op voorhand nog geen meerderheid in het parlement lijkt te halen. De Italiaanse premier Giorgia Meloni heeft met haar overbuurman, de Albanese premier Edi Rama, een deal gesloten over de opvang van bootvluchtelingen. Over de deal die Meloni samen met Mark Rutte gesloten heeft in Tunesië is al enige tijd niets meer vernomen.

De belangrijkste maatregel van de Duitse regering betreft de financiering van de opvang van migranten. Tot nu toe stelde de federale regering daarvoor een vast bedrag ter beschikking. Vanaf volgend jaar betaalt de bondsregering jaarlijks een bedrag van 7500 euro per asielzoeker aan de deelstaten. Dat zou deelstaten en gemeenten volgend jaar een besparing van ongeveer 3,5 miljard euro opleveren. Andere maatregelen betreffen verlenging van de periode waarin asielzoekers moeten wachten op toegang tot basisvoorzieningen. Dat was 18 maanden en gaat naar 36 maanden. In de tussentijd krijgen ze geen baar geld meer maar een pasje om in levensonderhoud te voorzien. Maatregelen om de instroom te beperken zijn nog niet concreet gemaakt. Maar ook de Duitse regering denkt na over afhandeling van asielprocedures buiten het eigen land. De coalitie van SPD, Groenen en FDP staat onder druk van het groeiend ongenoegen in Duitsland over het opnieuw stijgend aantal immigranten. Bij de deelstaatverkiezingen in Hessen en Beieren in september behaalden extreemrechtse partijen een grote winst. De recente massale demonstraties van voornamelijk islamitische immigranten die hun solidariteit toonden met de Palestijnen hebben nu ook bij de Groenen tot ergernis geleid. Velen zien in de leuzen tegen Israël onacceptabele tekenen van anti-semitisme. Vicekanselier Robert Habeck, die net als de meeste van zijn mede-Groenen al jarenlang voorvechter is van asielrechten, dreigde de haatzaaiers zonder verblijfsvergunning onmiddellijk te deporteren.

Foto: rduta (cc)

Zorgen over de academische vrijheid

9 november 2023 , 12:00 , door Jos van Dijk

RECENSIE - Hoe staat het met de academische vrijheid in Nederland? Lukas M. Verburgt & Jan Willem Duyvendak stelden een bundel essays samen over dit onderwerp. Is het woke-denken een gevaar voor een vrije beoefening van de wetenschap? Loopt de vrijheid gevaar door externe financiers die te veel invloed willen hebben op de uitkomsten van onderzoek? De samenstellers van Academische vrijheden in Nederland; wat staat er op het spel? komen, zoals het wetenschappers betaamt, tot een genuanceerde conclusie: er gaan dingen goed, maar er is ook reden voor serieuze zorgen over de bescherming en bevordering van de academische vrijheid. Die zorgen leiden in deze bundel tot enkele pittige debatten.

Verburgt en Duyvendak spreken over academische vrijheden in meervoud. In een juridische context ziet vrijheid er anders uit dan in een filosofische context. In het laatste geval zien we ook nog een verschuiving van negatieve naar positieve academiche vrijheid – van de vrijwaring van inmenging naar de mogelijkheid tot zelfontplooiing en realisatie. Dat brengt een bredere verschuiving met zich mee: van een denken over ‘de wetenschap’ die wordt beschermd tegen ‘extern’ gevaar
naar een wetenschappelijke cultuur die vraagt om ‘interne’ verbetering.

Samenwerking met China

De essays in deze bundel zijn verdeeld over zeven thema’s. In veel bijdragen wordt teruggegrepen op een KNAW-publicatie uit 2021 ‘Academische vrijheid in Nederland: een begripsanalyse en richtsnoer’. Het eerste thema gaat over samenwerking met autoritaire landen. Tom Zwart, hoogleraar aan de Universiteit Utrecht, verdedigt de samenwerking van het (in 2022 opgedoekte) Cross-cultural Human Rights Center aan de Vrije Universiteit met China. In dat land is er meer vrijheid voor wetenschappers dan wij willen geloven. ‘De samenwerking van Nederlandse onderzoekers met internationale partners (dreigt) als wapen te worden ingezet in het kader van oplopende geopolitieke spanningen. Dat heeft een verkillend effect op de academische vrijheid.’ Zijn opponent Casper Wits wijst op de beperkingen in de vrijheid van meningsuiting van Chinese studenten die in Nederland moeten oppassen wat ze zeggen. Hij is ook niet overtuigd van de alternatieve, meer collectieve, visie van mensenrechten die de Chinezen hanteren: ‘de soft power waarmee China invloed wil winnen.’ En dan zijn er nog de veiligheidsrisico’s die aan samenwerking met China vastzitten.

Foto: NATO North Atlantic Treaty Organization (cc)

Energiebeleid EU leidt tot regeringscrisis in Noorwegen

3 november 2023 , 08:00 , door Jos van Dijk

De Noorse minderheidsregering onder leiding van de sociaaldemocraat Jonas Gahr Støre is in de problemen gekomen door de weigering van zijn coalitiepartner, de agrarische Centrumpartij, mee te gaan met recente EU-maatregelen op het gebied van energie. Noorwegen is geen lid van de EU, maar sluit zich via de EER (Europese Economische Ruimte) vrijwel altijd aan bij EU-beleid. Zonder er enige invloed op uit te kunnen oefenen. Zo heeft het land toegang tot de Europese markt en kan het ook op andere gebieden zonder problemen meedoen met de Europese lidstaten. Maar de altijd al eurosceptische Centrumpartij heeft nu bij EU’s Clean Energy for All Europeans Package een rode streep getrokken. Volgens de partij ondermijnt dit pakket maatregelen de zeggenschap van het land over de eigen grondstoffen.

Het pakket maatregelen dateert al uit 2019 en bestaat uit acht wetten die het energiebeleid moeten richten op de EU-doelstellingen inzake reductie van de CO2 uitstoot en het behalen van de in Parijs in 2015 afgesproken normen. Noorwegen moet deze wetten allemaal goedkeuren en meestal gebeurt dat ook. Vorig jaar spraken EU-Commissaris Timmermans en de Noorse minister voor Olie en Energie Terje Aasland nog mooie woorden over gemeenschappelijke uitgangspunten inzake het energiebeleid tegen de achtergrond van de oorlog in Oekraïne. Terwijl er nu op zijn ministerie hard gewerkt wordt aan oplossingen loopt er een rechtszaak die moet uitwijzen of de EU-wetgeving niet strijdig is met de Noorse grondwet. De leider van de Centrumpartij, de Noorse minister van Financiën, Trygve Slagsvold Vedum, heeft duidelijk gemaakt dat zijn partij stappen zal ondernemen om elke poging om het pakket ten uitvoer te leggen te stoppen. Het niet volgen van Europese regels kan grote gevolgen hebben, niet alleen voor Noorwegen, maar ook voor de lidstaten die afhankelijk zijn van Noors gas. Zoals Duitsland dat vorig jaar een derde van het gas uit Noorwegen betrok na het wegvallen van Russisch gas. Juist gisteren sloten het Noorse gasbedrijf Equinor en het Duitse RWE een nieuw contract voor vijf jaar.

Foto: Rene Mensen (cc)

De Woo werkt niet – partijen negeren het probleem

31 oktober 2023 , 08:00 , door Jos van Dijk

ANALYSE - De Wet Open Overheid (Woo) zou het openbaren van overheidsdocumenten moeten verbeteren, maar de meeste journalisten zien nauwelijks verbetering. Een onderzoek op initiatief van het Adviescollege Openbaarheid en Informatiehuishouding wijst uit dat slechts zeven procent het vertrouwen heeft dat de overheid een Woo-verzoek zorgvuldig afhandelt. ‘In theorie heeft het veel toegevoegde waarde. In de praktijk is het een gemankeerd instrument.’ Zo vat een journalist bondig samen hoe zijn beroepsgroep worstelt om overheidsinformatie openbaar te krijgen.

Geen prioriteit

Woo-expert Roger Vleugels is bijzonder kritisch op Nederlandse bestuurders, hij vindt dat er nog steeds sprake is van een regenteske houding. ‘In mijn juridische praktijk (Wob/Woo/Wiv/Aw/Awb) ben ik in dik 35 jaar tijd niet één ambtenaar, minister of andere bestuurder tegengekomen die ook maar bij benadering weet wat “onafhankelijk onderzoek” is.’ Vleugels adviseerde de Kamer de nieuwe Woo in overeenstemming te brengen met het Verdrag van Tromsø (2009) waarin minimumnormen voor openbaarheid zijn vastgelegd. Nederland was zelf initiatiefnemer van dat Verdrag, maar ratificatie bleef uit. In mei vorig jaar dienden de Kamerleden Dassen en Omtzigt een motie in om dat Verdrag nu eindelijk eens te ratificeren. De minister van Binnenlandse Zaken had de Eerste Kamer al eerder toegezegd daarvoor het nodige onderzoek te gaan doen. De deadline van die toezegging staat nu op 1 juli 2024.

Waan van de dag

Sophie In ’t Veld gaat Volt in België leiden

30 oktober 2023 , 10:32 , door Jos van Dijk

Politico’s Brussels Playbook meldt vandaag dat Sophie in ’t Veld gekozen is als lijsttrekker voor Volt in België.

Het Nederlandse Europarlementslid Sophie in ‘t Veld is verkozen tot leider van Volt bij de Europese verkiezingen in België. Die verkiezingen vinden plaats in juni komend jaar. In ’t Veld, lid van het Europees Parlement sinds 2004, brak met haar partij uit frustratie over het standpunt van D66 ten aanzien van de EU. Ze beschuldigde D66 ervan een steeds beperktere focus te hebben op de Nederlandse binnenlandse politiek, ten koste van de EU-politiek. ‘Volts sociaal-liberale, progressieve, radicaal pro-Europese visie sluit naadloos aan bij de visie die ik heb’, schreef in ‘t Veld.

Waan van de dag

De Tweede Kamer over de oorlog tussen Israël en Hamas

27 oktober 2023 , 16:56 , door Jos van Dijk

Woensdag verwierp de Tweede Kamer alle oproepen tot respect voor het oorlogsrecht en instelling van een staakt-het-vuren in Gaza.

Schokkend. Dat is volgens The Rights Forum het enig passende woord voor de stemmingen over de moties die in de laatste week voor het verkiezingsreces werden ingediend over de oorlog in Israël/Palestina.

Zelfs een motie van Sjoerd Sjoerdsma (D66) en Kati Piri (GroenLinks-PvdA) waarin wordt opgeroepen om álle schendingen van het internationaal recht te veroordelen en tegen te gaan werd verworpen. Dat de motie ook stelde dat Israël het recht heeft zijn eigen burgers te beschermen, Hamas de gijzelaars dient vrij te laten en zijn raketaanvallen moet staken, kon de rechtse partijen (VVD, PVV, CDA, ChristenUnie, FvD, BBB, SGP, Van Haga, JA21, Omtzigt) niet tot steun bewegen. Voor de motie stemden D66, PvdA, SP, GroenLinks, PvdD, DENK, Volt, BIJ1, Den Haan.

Foto: Raúl Urbina (cc)

Sanchez heeft nog een maand voor de vorming van een nieuwe regering

27 oktober 2023 , 08:00 , door Jos van Dijk

De Spaanse premier Pedro Sánchez heeft opgeroepen tot een humanitair staakt-het-vuren in de strijd tussen Israël en Hamas zodat de Palestijnse bevolking de noodzakelijke hulp kan krijgen. Hij sluit zich aan bij een gelijkluidende oproep van de secretaris-generaal van de Verenigde Naties Guterres. De meeste Europese collega’s zijn nog niet zover. Zij aarzelen over een aanpak die hulp mogelijk maakt maar die tegelijkertijd niets afdoet aan de inzet van Israël om Hamas te vernietigen. Sanchez en Guterres hebben eerder de terreuraanval van Hamas veroordeeld. Maar een eerdere opmerking van Guterres dat deze aanval ‘niet in een vaccuum’ plaatsvond heeft er toe geleid dat Israël het visum van een VN-functionaris heeft geweigerd ‘om ze een lesje te leren‘. Nadat inmiddels vele regeringsleiders een bezoek hebben gebracht aan Israël is gisteren in Brussel gepoogd om een gezamenlijk standpunt te formuleren. De verwachtingen waren niet hooggespannen. De EU loopt in de pas met het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten, die zich dinsdag in de vergadering van de VN-Veiligheidsraad ook uitspraken voor de installatie van zogenoemde ‘humanitaire pauzes’. Het woord ‘staakt-het-vuren’ dat Sánchez wel durfde te gebruiken wordt nadrukkelijk vermeden – een ‘pauze’ is korter dan dat (zie voor het resultaat de Update).

Waan van de dag

Website en historisch archief Parlement.com gered

26 oktober 2023 , 12:00 , door Jos van Dijk

De Tweede Kamer heeft met grote meerderheid een motie aangenomen om Parlement.com jaarlijks 400.000 euro subsidie toe te kennen.

Parlement.com werd opgericht door het Parlementair Documentatie Centrum (PDC) en trekt jaarlijks tussen de twee en drie miljoen bezoekers. De website dreigde nog voor de Tweede Kamerverkiezingen op zwart te gaan toen het Montesquieu Instituut, waaronder het PDC valt, de financiering niet meer rond kreeg.

Eerder wees de Kamer een subsidie voor het Montesquieu instituut af waarmee ook de website Europa-nu.nl gered had kunnen worden. Die site is inmiddels gestopt. Voor Parlement.com, de veel gebruikte informatiebron voor de binnenlandse politiek, is dat onheil nu afgewend. “Veel Kamerleden zagen de toegevoegde waarde van europa-nu.nl niet in. Er zijn immers verschillende websites met dezelfde informatie over Europese politiek”, zegt Joost Sneller van D66 die samen met Hawre Rahimi (VVD) de motie indiende voor het toekennen van de subsidie. Alleen SP en FvD stemden tegen.

Foto: European Parliament (cc)

De onmacht van Europa

20 oktober 2023 , 08:00 , door Jos van Dijk

Hoe staat Europa tegenover het geweld in Israël/Palestina? Het Europees parlement stemde gisteren voor een motie die ondersteund werd door alle grote partijen. Het parlement veroordeelt het optreden van Hamas, Hezbollah en Iran, erkent het recht van Israël zich te verdedigen en spreekt zijn zorgen uit over de situatie in Gaza. Over de acties van Israël wordt geen expliciete veroordeling uitgesproken. Wel dringt het parlement aan om het internationaal humanitair recht strikt na te leven. ‘Het aanvallen van burgers, waaronder VN-werknemers, medisch personeel en journalisten, en de civiele infrastructuur is een ernstige schending van het internationaal recht.’ In onderscheid met een eerdere versie van de motie van de Europese Volkspartij wil het parlement met deze gezamenlijke motie zijn ‘diepste verdriet en volledige solidariteit uitspreken met de onschuldige slachtoffers aan beide kanten, hun families en dierbaren.’ PvdA en GroenLinks stemden voor de resolutie, maar hadden graag een veel sterkere inzet gezien op het vlottrekken van het vredesproces met als doel een tweestatenoplossing en dus ook het einde van de bezetting van de Palestijnse Gebieden, en per direct zou oproepen tot een staakt-het-vuren, maar deze inzet is volgens hun persbericht helaas gesneuveld tijdens de eindstemming.

Wie is Europa?

Over Henry Kissinger, de beroemde Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, gaat het verhaal dat hij zo’n vijftig jaar geleden eens gevraagd zou hebben: Wie moet ik bellen als ik Europa wil spreken? Het schijnt niet waar te zijn, maar het tekent nog steeds de situatie. Europa is een confederatie van staten. Als de regeringen van die staten het met elkaar eens zijn kun je van een gezamenlijk Europees standpunt spreken. Maar dat is zelden het geval. Meerderheden in het Europarlement hebben zeker zeggingskracht. Maar voor het omzetten van standpunten in wetgeving of andere acties is de instemming nodig van de Europese Raad van regeringsleiders of de Raad van ministers van de lidstaten. De Europese Commissie speelt daarbij als derde partij absoluut een belangrijke rol. Maar Ursula Von der Leyen is geen staatshoofd of premier van de EU. Europa is geen (super)staat. De EU heeft anders dan in de jaren zeventig nu wel een vertegenwoordiger voor buitenlandse betrekkingen. Dat is nu de Spanjaard Josep Borrell. Die kan gebeld worden. Maar hij zal zich dan altijd verstaan met de ministers van Buitenlandse Zaken van de 27 lidstaten.