Jos van Dijk, auteur op Sargasso

Foto: leotsak (cc)

Twijfel in Zweden over aanpak coronapandemie

27 november 2020 , 08:00 , door Jos van Dijk

ELDERS - Brengt de tweede golf Zweden op andere gedachten?

Een opiniepeiling van DN/Ipsos die gisteren is gepubliceerd laat zien dat 82% van de Zweden enigszins of zeer bezorgd zijn over de gevolgen van de coronapandemie voor de zorginstellingen in hun land. Het vertrouwen in de overheid bij de bestrijding van het virus daalde van 55% in oktober naar 42% nu, terwijl 44% vreest dat de autoriteiten niet genoeg doen (in oktober nog 31%).

Daarbovenop kwam gisteren het nieuws dat kroonprins Carl Philip en zijn vrouw Sofia positief getest zijn. De hele koninklijke familie laat zich nu testen na het bezoek aan een begrafenisplechtigheid afgelopen vrijdag.

‘Stop met excuses zoeken om je niet te houden aan de coronamaatregelen’, zei premier Stefan Löfven vorige week. Luisteren zijn landgenoten nog wel?

Dubbele boodschap

Experts bekritiseren het beleid van de regering. De regering zegt dat mensen zich beter aan de maatregelen moeten houden. Probleem is dat dit beleid een dubbele boodschap uitstraalt. Enerzijds wordt de mensen voorgehouden contacten zoveel mogelijk uit de weg te gaan. Anderzijds blijven winkels en horeca gewoon open.

De voorzichtige, open strategie van de Zweedse regering heeft in de buurlanden en ook in de rest van Europa veel vragen opgeroepen. Maar minister van Volksgezondheid Lena Hallengren wil niets weten van een afwijkende aanpak. In juli verklaarde epidemioloog Anders Tegnell, de voornaamste adviseur van de regering nog dat Zweden ondanks hoge aantallen in de eerste golf beter voorbereid zou zijn op een mogelijk tweede golf. Dat bleek dus fors tegen te vallen, moest ook Tegnell al enkele weken geleden erkennen. Op dit moment staat het dodental sinds het begin van de pandemie op ruim 6500. Vergelijkenderwijs is dat nog niet zo’n hoog aantal als in landen als België, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en enkele Zuid-Amerikaanse landen. Het aantal doden per miljoen inwoners is voor Zweden 637 (voor Nederland 521, voor België 1399, voor het Verenigd Koninkrijk 844).

Quote du Jour

Quote du Jour | De macht van ambtenaren

23 november 2020 , 12:00 , door Jos van Dijk

Nu de politici aan de beurt zijn om zich te verantwoorden over de toeslagenaffaire moeten we misschien ook eens kijken naar de verhouding tussen politiek en ambtenarij. In de NRC schreef Tom-Jan Meeus afgelopen zaterdag over een rapport van het Sociaal Cultureel Planbureau dat de mislukking van de Participatiewet onder de aandacht brengt.

‘Ambtenaren zijn de invloedrijkste denktank van Den Haag’, schreef Meeus.

De ‘brede heroverwegingen’ van 2010 bevatten op drie terreinen ideeën om ‘de participatie’ op de arbeidsmarkt van mensen met een uitkering te verbeteren (en gelijktijdig te bezuinigen). Zo opperden topambtenaren dat drie wetten – voor de bijstand (WBB), de sociale werkplaatsen (Wsw) en de jonggehandicapten (Wajong) – konden worden samengevoegd „in één regeling op sociaal minimumniveau” en dat „de gemeenten verantwoordelijk [worden] voor deze regeling”. De premisse: spreek mensen dichtbij huis aan op wat ze kunnen, en niet op wat hen mankeert – dan bespaar je op uitkeringen. Zelfredzaamheid als basis voor kortingen.

Waan van de dag

Biden wint ook in Georgia

20 november 2020 , 11:20 , door Jos van Dijk

Ook na hertelling wint Biden.

Het verschil met Trump was minimaal: Biden versloeg de huidige president met iets meer dan twaalfduizend stemmen. Volgens Brad Raffensperger, de verantwoordelijke Republikeinse bestuurder in de staat, zijn er geen aanwijzingen voor grootschalige verkiezingsfraude in Georgia (NRC).

Foto: European Parliament (cc)

De bluf van Viktor Orbán

20 november 2020 , 08:00 , door Jos van Dijk

ELDERS - Polen en Hongarije blokkeren de goedkeuring van de zevenjarige begroting van de EU waardoor ook het coronaherstelfonds in gevaar komt. De Hongaarse premier Viktor Orbán ligt op ramkoers. Gisteravond bespraken de EU-regeringsleiders de crisis. De verwachting was niet dat ze er in een keer uit zouden komen.

Het acute conflictpunt is de koppeling van subsidies aan de vereisten voor een rechtsstaat, maar je zou het ook kunnen zien als de climax van een reeks van disputen tussen enkele huidige Centraal-Europese regeringsleiders enerzijds en hun West-Europese collega’s, de meerderheid in het Europarlement en de Europese Commissie anderzijds. De Sloveense premier Janez Jansa, bondgenoot van Orbán, verklaarde de dissidenten te steunen omdat het koppelen van EU-geld aan de rechtsstaat ‘politiek gemotiveerd’ zou zijn en niets meer of niets minder betekent dan ‘het einde van de EU zoals we die kennen’. Orbán legde ter verklaring van zijn veto de link met een van de langste en heftigste conflicten tussen Brussel en Boedapest. Hij zei woensdag nog steeds achter zijn veto te staan. “Brussel beschouwt kennelijk alleen landen die migranten binnenlaten als rechtsstaat-landen.” De recente voorstellen van de Europese Commissie voor een nieuw en voor lidstaten vrijblijvender migratiebeleid hebben kennelijk geen indruk gemaakt.

Waan van de dag

Brexit onderhandelingen vanwege corona opgeschort

19 november 2020 , 20:18 , door Jos van Dijk

EU onderhandelaar Barnier zegt dat iemand van zijn team positief getest is.

Foto: Erfgoed in Beeld (cc)

De Quay “persona gratissima” in het Koninklijk Huis

16 november 2020 , 08:00 , door Jos van Dijk

ACHTERGROND - Nederland viert dit jaar 75 jaar bevrijding. Nog altijd komt er nieuwe informatie vrij over hoe het er in die tijd in Nederland toeging. Onlangs is het tweede deel van het oorlogsdagboek van dr. Jan de Quay door het Brabants Historisch Informatie Centrum online gezet.

Direct na de bevrijding van het zuiden in september 1944 ging dr. Jan De Quay voortvarend aan de slag om het naoorlogse bestuur op het spoor te zetten van de politieke vernieuwing zoals hij dat voor zich ziet. De oude verzuilde structuren moeten plaats maken voor een nieuwe volksbeweging. In het eerste deel van zijn dagboek zie je hem netwerken in kringen van de katholieke elite, de geestelijkheid en de ondernemers. Ook meldt hij zich bij de bevelhebbers van het Militair Gezag, de representant van de Regering in Londen die het vacuüm na het vertrek van de Duitse bezetter moest opvullen. Daarbij ook Prins Bernhard, die op gezag van zijn schoonmoeder Wilhelmina zijn eigen rol opeiste ter versterking van de band van het Nederlandse volk met het Huis van Oranje .

De Quay, hoogleraar aan de Economische Hogeschool in Tilburg, wordt al snel door het Militair Gezag benoemd tot voorzitter van het College voor Economische Aangelegenheden (overigens tegen de wens van de regering in Londen volgens L. de Jong in zijn Geschiedenis van Nederland in de Tweede Wereldoorlog, deel 10a tweede helft, p. 590-591). Hij is geen econoom, maar psycholoog. Kennelijk is dat geen probleem. Ook zijn rol in de Nederlandse Unie blijkt geen drempel op te werpen voor een rol in het bevrijde Nederland. De Unie kwam in de eerste oorlogsjaren de bezetters vergaand tegemoet. De Quay toont daarover nergens enige spijt. Hij brengt zijn ideeën over politieke vernieuwing in bij het initiatief voor een Nederlandse Volksbeweging van de groep van zeventien gegijzelden politici en wetenschappers in het gijzelaarskamp St Michielsgestel. En na de bevrijding maakt hij propaganda voor de NVB onder zijn katholieke kennissen. Met beperkt succes, de bisschoppen voelen toch meer voor een katholieke zuil en dan vooral voor de katholieke arbeiders die behoed moeten worden voor invloed van atheïstische socialisten en communisten. In het tweede deel van zijn dagboek, dat de periode van januari tot mei 1945 bestrijkt, lezen we minder over de volksbeweging. Des te meer over de contacten van De Quay met een in crisis verkerende Londense regering en een koningin die een geheel eigen koers vaart.

Foto: European People's Party (cc)

Europese Trump-adepten roeren zich

13 november 2020 , 08:00 , door Jos van Dijk

ELDERS - De Amerikaanse presidentsverkiezingen hebben in Estland en Slovenië geleid tot politieke spanningen.

Mart Helme, de minister van Binnenlandse Zaken van Estland van de conservatieve volkspartij (EKRE), heeft zijn bewondering voor Donald Trump nooit onder stoelen of banken gestoken. Toen afgelopen weekend de Democraat Biden door vrijwel alle media aangewezen werd als winnaar van de presidentsverkiezingen bleef Helme Trump volgen. Hij beweerde in een televisieshow dat de verkiezingen frauduleus waren verlopen en beschreef Biden als corrupt. Zoon Martin, leider van EKRE en minister van Financiën, volgde zijn vader, maar ontsnapte aan een motie van wantrouwen in het Estse parlement. Premier Jüri Ratas van de Centrumpartij nam genoegen met het aftreden van Helme sr. waardoor de coalitie bij elkaar kon blijven. De ex-minister blijft wel gewoon lid van het parlement.

De coalitie die Ratas leidt heeft heel wat te stellen met de extreemrechtse EKRE. Helme is al de zesde minister van EKRE die ontslag neemt sinds de partij in april 2019 toetrad tot de driepartijencoalitieregering van Estland waaraan naast de sociaal liberale Centrumpartij ook nog een andere conservatieve partij deelneemt, Isamaa.

Mediawet

Geheel in lijn met Trumps bekende aanvallen op de pers kwam het parlementslid van EKRE Kalle Grünthal maandag met een nieuwe wet op de publieke omroep. De Estste publieke omroep ERR draait geheel op staatskosten en is vrij van reclameboodschappen. EKRE vindt dat er meer balans moet komen in de berichtgeving. De partij vindt bijvoorbeeld dat in het nieuws over de Amerikaanse verkiezingscampagne meer aandacht is besteed aan Biden dan aan Trump. Een ander voorbeeld dat het ongenoegen van de conservatieven heeft opgewekt betreft een uitzending over het homohuwelijk. Over het traditionele gezin hoor je nooit iets, klaagt Grünthal. Onlangs moest het lid van EKRE in de Raad van Toezicht Urmas Reitelmann zijn zetel opgeven na homofobe opmerkingen over het personeel van de ERR. De voorzitter van de Raad van Toezicht van de ERR, Rein Veidemann, vreest dat de publieke omroep door de nieuwe wet onder staatscontrole komt.

Foto: Jeanne Menjoulet (cc)

Het relatieve gewicht van een cartoon

9 november 2020 , 13:00 , door Jos van Dijk

OPINIE - Waar het op de eerste plaats over moet gaan na de moord op Samuel Paty en de bedreiging van de Rotterdamse leraar. Praten over cartoons helpt niet tegen terreur.

De moord op de Franse leraar Samuel Paty heeft ook in Nederland opnieuw een debat over vrijheid van meningsuiting en islamitisch fundamentalisme op gang gebracht. Bij de herdenking van deze moord op Nederlandse scholen, vorige week, kwam het gevaar van het terrorisme ineens nog dichterbij toen een docent van het Emmauscollege in Rotterdam bedreigd werd vanwege een cartoon die in zijn klaslokaal hing. Hij is, gezien alle tumult die volgde op de sociale media, voor zijn eigen veiligheid ondergedoken.

In de Tweede Kamer is eensgezind en met afschuw gereageerd op het nieuws van de ondergedoken leraar, schrijft Het Parool. PvdA-voorman Lodewijk Asscher noemt het ‘verschrikkelijk en onacceptabel’. ‘Vrijheid is ononderhandelbaar. Hitsers moeten worden aangepakt. Voor islamistische extremisten die jongeren indoctrineren met haat is geen plaats’. Onderwijsminister Arie Slob twitterde: Verschrikkelijk dat een docent moet onderduiken na les over vrijheid van meningsuiting.

De bedreiging van de Rotterdamse leraar na de moord op zijn Franse collega is inderdaad een aanslag op de vrijheid van meningsuiting. Alle leraren die op enig moment in hun les over cartoons, vrijheid van meningsuiting en de islam komen te spreken zullen zich gedwongen voelen voorzichtig te zijn in de aanwezigheid van leerlingen die gevoelig zijn voor beledigende uitingen met betrekking tot hun geloof. Maar degenen die de Rotterdamse leraar in gevaar brengen bedreigen niet alleen zijn uitingsvrijheid maar op de allereerste plaats zijn persoonlijke veiligheid en vrijheid. De aanslagen op de journalisten van Charlie Hebdo en Samuel Paty zijn aanslagen op het leven van medemensen, schrijft Geert Corstens, de voormalige president van de Hoge Raad in een ingezonden brief in de NRC. ‘Het gaat allereerst om het recht op leven dat is geschonden.’

Foto: Dunk 🐝 (cc)

Brexit: er op of er onder

6 november 2020 , 08:00 , door Jos van Dijk

ELDERS - Het Verenigd Koninkrijk en de EU hebben nog ruim vijftig dagen om een overeenkomst te bereiken over de toekomstige betrekkingen.

Volgens Michel Barnier, de onderhandelaar namens de EU, zijn de belangrijkste struikelblokken nog steeds het “gelijke speelveld”, het voorkomen van oneerlijke concurrentie op gebieden als overheidssubsidies, visserijbeleid en de controle op welke deal dan ook. De tijd dringt omdat een deal ook nog tijdig goedgekeurd moet worden door verschillende parlementen.

Engeland startte gisteren met een tweede lock down periode ter bestrijding van het coronavirus. De nieuwe maatregelen, waaronder de sluiting van winkels voor niet-noodzakelijke goederen en van alle openbare gelegenheden, duurt tot 2 december. Ondanks de afwijzing van de maatregelen door een deel van zijn eigen partij zet premier Boris Johnson door. Het aantal COVID-19 doden heeft een piek bereikt en ziekenhuizen waarschuwen dat ze over twee weken geen plek meer hebben voor de stijgende aantallen patiënten. Johnson wil van geen kritiek weten. Hij verliet het parlement toen zijn voorgangster Theresa May vraagtekens zette bij de cijfers waarop de premier zich baseerde.

Schoolmaaltijden

Dat de Britse premier kritiek moeilijk kan verdragen bleek begin deze week ook uit zijn afzegging van een jaarlijkse bijeenkomst van ondernemers waarin hij aanmerkingen op de aanpak van de pandemie en de Brexit kon verwachten. ‘Dat de premier onze jaarvergadering niet komt openen is in de geschiedenis nog maar één keer voorgekomen’, zei een teleurgestelde voorzitter van de conferentie.

Waan van de dag

Poolse demonstraties leiden tot uitstel besluitvorming over abortus

4 november 2020 , 10:30 , door Jos van Dijk

Polen stelt een definitief besluit over de abortuswetgeving uit.

Premier Morawiecki, heeft opgeroepen tot gesprekken met demonstranten en parlementsleden van de oppositie.President Duda komt met een nieuw voorstel dat abortus zou toestaan in gevallen van levensbedreigende geboorteafwijkingen, maar niet voor aandoeningen zoals die van Down syndroom.

“Er is een discussie gaande, en het zou goed zijn om wat tijd te nemen voor dialoog en om een nieuwe positie te vinden in deze situatie, die moeilijk is en heftige emoties opwekt”, vertelde Michał Dworczyk, het hoofd van het kabinet van de premier.

Foto: Cassowary Colorizations (cc)

In vreemde krijgsdienst voor het vaderland

31 oktober 2020 , 11:00 , door Jos van Dijk

RECENSIE - Een nieuw boek over Nederlanders die tussen 1936 en 1939 ten strijde trokken tegen het Spaanse fascisme.

Zo’n veertig jaar geleden interviewden Amsterdamse studenten een twintigtal oud-Spanjestrijders. Het ging over hun motieven, de voorgeschiedenis van het anti-fascisme in de jaren dertig, hun ervaringen aan het Spaanse front, hun bijdrage aan het verzet in eigen land tijdens de oorlog en de tegenwerking die zij na de oorlog ondervonden om weer als Nederlander te worden geaccepteerd. Op basis van die interviews en aanvullend onderzoek publiceerden Hans Dankaart, Jaap-Jan Flinterman, Frans Groot en Rik Vuurmans in 1986 het boek De oorlog begon in Spanje.

Een paar jaar geleden ontdekten Lodewijk Petram en Samuël Kruizinga de transcripties van deze interviews bij het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis (IISG). Aanvankelijk getriggerd door het fenomeen van Nederlanders in vreemde krijgsdienst, opnieuw actueel vanwege de Syriëgangers, besloten ze zich te verdiepen in de Spaanse burgeroorlog en de rol van de Nederlanders die tegen Franco vochten aan de zijde van de Republikeinse regering. Dat leidde tot het recent verschenen De oorlog tegemoet, een titel met een strekking die nauwelijks verschilt van de publicatie van Dankaart c.s. Dat neemt niet weg dat dit nieuwe boek het zeker waard is om te lezen. De auteurs hebben een vlotte pen, het verhaal is boeiend en het wordt onderbouwd door overvloedig en interessant bronmateriaal. Naast de oorspronkelijk geïnterviewde Spanjestrijders -inmiddels alle overleden- komt ook de schrijver van het vooroorlogse Links Richten Jef Last uitvoerig aan het woord, vooral via zijn dagboeken. Toch zijn er ook nog wel een paar kanttekeningen te maken.

Waan van de dag

Johnson drijft Schotten naar keuze voor onafhankelijkheid

30 oktober 2020 , 10:50 , door Jos van Dijk

Volgens een uitgebreide nieuwe analyse van de publieke opinie over een nieuw referendum is het leiderschap van Boris Johnson de belangrijkste factor die wisselende kiezers in Schotland ertoe aanzet onafhankelijkheid te steunen.

De enquête onder 1.016 Schotse kiezers gaf onafhankelijkheid een voorsprong van 56 tot 44 procent, met uitzondering van degenen die zeiden dat ze het niet wisten. De voorsprong van 12 punten is in lijn met andere recente peilingen die een groeiende voorsprong laten zien voor een ja-stem in een toekomstig referendum.