Jos van Dijk, auteur op Sargasso

Foto: LAD0T (cc)

Wie wat woke

23 januari 2022 , 12:00 , door Jos van Dijk

RECENSIE - Ongelijkheid, achterstelling, discriminatie en vernedering zijn al eeuwenlang centrale drijfveren van emancipatiebewegingen. Het draait eigenlijk steeds om macht. De onderdrukte en achtergestelde betwist de macht van de onderdrukker. Die moet macht delen, op z’n minst, of geheel afstaan ten gunste van degenen die al eeuwenlang zijn vernederd, klein gehouden en niet konden delen in alle rijkdommen op aarde. We kennen uit de vorige eeuw socialisten, feministen, antikoloniale bewegingen, bewegingen voor gelijke burgerrechten en voor de emancipatie van homoseksuelen. In de nieuwe eeuw is daar vanuit de Angelsaksische wereld een allesomvattende beweging voor sociale rechtvaardigheid bijgekomen die met scherpe en principiële standpunten oproept alert te zijn voor alle vormen van sociale onrechtvaardigheid tegelijk.

Ontwaakt!

Een beweging kun je het eigenlijk niet noemen, schrijft de socioloog Walter Weyns in Wie Wat Woke. Er is geen sprake van een organisatie met leiders, noch van een gemeenschappelijk programma of zelfs een gemeenschappelijke ideologie. Afgaand op de beschikbare literatuur en de uitingen in de media noemt Weyns de woke cultuur een rommeltje met vele paradoxen. Toch probeert hij welwillend, soms ironisch, maar vooral kritisch grip te krijgen op de achtergronden en denkbeelden van die nieuwe emancipatiestromingen die het ‘Ontwaakt verworpenen der aarde…’ een 21e eeuwse inhoud proberen te geven. En hij is daar wat mij betreft zeker in geslaagd. Wie op een afstand de uitingen van de woke cultuur heeft gevolgd en moe is van de oppervlakkigheid en polarisatie in het debat krijgt van Weyns de nodige uitleg om een standpunt te kunnen bepalen.

Foto: Susanne Nilsson (cc)

Finland wijst NAVO-lidmaatschap voorlopig af

21 januari 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

De spanningen tussen Rusland en Oekraïne raken ook de Scandinavische landen Zweden en Finland die beide geen lid zijn van de NAVO. De Finse premier Sanna Marin zei deze week dat zij het zeer onwaarschijnlijk acht dat haar land in haar regeerperiode toe zal treden tot het militaire bondgenootschap. Net als de NAVO-landen maakt zij zich ook ongerust over de dreigende situatie rond Oekraïne. Een inval van Rusland zal ook van de kant van Finland beantwoord worden met harde sancties. En niemand zal ons kunnen verhinderen toe te treden tot de NAVO, zei ze. Maar voorlopig houdt Finland het bij een onafhankelijke positie en bij de praktische samenwerking met Rusland die ook al tijdens de Sovjettijd bestond. In de publieke opinie is er onvoldoende steun voor een koersverandering. Een recent onderzoek laat zien dat 28% van de Finnen voor aansluiting bij de NAVO is, een stijging ten opzichte van vorige polls. Maar 42% is nog altijd tegen. De rest weet het niet.

Militairen op Gotland

Zowel in Zweden als in Finland zijn de militairen extra waakzaam. In Zweden heeft het leger zijn aanwezigheid op het strategisch gelegen eiland Gotland in de Oostzee versterkt. Vorige week arriveerde een groot aantal militairen op het eiland met groot materieel. Aanleiding was de toename van Russische landingsvaartuigen in de Oostzee. ‘Het is glashelder dat er een risico is.’ zegt de Zweedse minister van Defensie Peter Hultqvist ‘Een aanval op Zweden kan niet worden uitgesloten. Het is belangrijk te laten zien dat we niet naïef zijn.’ Ook het Nederlandse amfibische marinetransportschip Zr Ms. ‘Rotterdam’, dat onderdeel is van de militaire structuur van de NAVO, is richting de Oostzee gestuurd.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Woorden met gevolgen

19 januari 2022 , 16:00 , door Jos van Dijk

OPINIE - Onieuw is er ophef in de Tweede Kamer over uitspraken van Wilders. Eind december schreef hij over de nieuwe minister van Justitie Dilan Yeşilgöz: ‘Een VVD-er van Turkse afkomst op Justitie. En nu maar hopen dat ze mijn beveiliging niet opheft want het liefste zien ze me natuurlijk onder het gras verdwijnen.’ In het Kamerdebat over de regeringsverklaring weigerde hij dit terug te nemen. Met ‘ze’ was de VVD bedoeld, zei hij. Die partij probeert hem al jaren ‘kapot te maken’. Vervolgens kwam er in zijn betoog over het coalitieakkoord opnieuw een aanval op de pers ‘die zich gedraagt als lakei van de macht’. Toen hij daarna ook nog eens D66 Kamerlid Fonda Sahla aanviel op haar hoofddoekje met de uitspraak “We zijn het Nederlandse parlement. Met een hoofddoekje ga je maar in Saudi-Arabië in het parlement zitten” was de maat vol. Kamerleden vroegen Kamervoorzitter Vera Bergkamp dringend om in te grijpen. Bergkamp vond de opmerking van Wilders over de hoofddoek van hun collega ‘niet respectvol’, maar verder ging zij niet (vandaag schijnt ze toch wat strenger op te treden).

Sleets

Wilders leeft van ophef. Zijn populariteit is voor een groot deel te danken aan zijn ‘recht-voor-zijn-raap’ taalgebruik. Hij is niet vies van scheldpartijen tegen gevestigde partijen, integendeel. Het is zijn handelsmerk. En het vermoeden is dat hij nu een tandje bijzet omdat hij vreest voor de concurrentie van FvD. Zijn islamofobie begint ook een beetje sleets te worden.

Foto: виталий туманов (cc)

Dichterbij Donbas

17 januari 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

RECENSIE - Wat weten we eigenlijk van de situatie in de oostelijke provincies van Oekraïne, Donetsk en Loehansk? In aanvulling op de spaarzame berichten die we in de kranten kunnen vinden over deze oorlogsgebieden heeft Ardy Beld een bundel verhalen samengesteld over de actuele situatie in de Volksrepublieken, de oorlog die er sinds 2014 woedt en een aantal hoofdrolspelers. Ook zijn verslagen opgenomen van de gesprekken die hij in het afgelopen jaar heeft gevoerd en waarvan er ook enkele eerder door Sargasso zijn gepubliceerd. Donbas, verscheurd tussen Oekraïne en Rusland biedt achtergronden en inside-informatie uit een gebied dat dezer dagen opnieuw in de actualiteit staat.

Uitschot

Een van de mensen met wie Beld gesproken heeft is de kunstenaar Sergej Zacharov die oorspronkelijk in Donetsk woonde. Hij maakte in 2014 levensgrote karikaturen van de nieuwe machthebbers en zette ze op straat te kijk. Daarvoor heeft hij moeten boeten met opsluiting en marteling in een van de gevangenissen van de separatisten. De gevangenisbewaarders voerden schijnexecuties uit. ‘Een heel gevaarlijke situatie ontstond toen een ladderzatte man zijn pistool tegen mijn voorhoofd zette’. Zacharov wist met behulp zijn vriendin te ontsnappen. Over op de separatistenleiders en hun handlangers zegt hij nu: ‘Het uitschot maakte duizelingwekkende carrières.’

Foto: Michael Eisenriegler (cc)

Het blijft onrustig in Oostenrijk

14 januari 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

In Wenen kwam de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) gisteren bijeen om de spanningen tussen Rusland en de NAVO-landen te bespreken. De OVSE is een overlegorgaan van circa 55 landen in Europa, Centraal-Azië en Noord-Amerika, dat zich sinds 1973 bezighoudt met samenwerking op het gebied van militair, economisch en humanitair beleid. Dat deze organisatie in Wenen zetelt heeft alles te maken met de neutrale status van de Oostenrijkse hoofdstad na de Tweede Wereldoorlog. De stad heeft in de loop van de tijd vele diplomatieke initiatieven gehuisvest. Met dank aan een onverminderd stabiele Oostenrijkse regering. Maar nu zijn in de afgelopen jaren over die stabiliteit toch twijfels gerezen.

Even afgezien van de crisis rond Jörg Haider, de rechtspopulistische voorman van de Freiheitspartei (FPÖ), eind vorige eeuw, is het allemaal begonnen met zijn opvolger Heinz-Christian Strache die in 2017 met de FPÖ een coalitie aanging met de Oostenrijkse christendemocratische ÖVP. In 2019 raakte Strache in opspraak nadat er een video was verschenen, waarin te zien was dat hij in de aanloop naar de verkiezingen bereid was geweest om een vrouw die zich valselijk voordeed als de nicht van een Russische oligarch, overheidsopdrachten toe te spelen in ruil voor steun tijdens de verkiezingscampagne. Niet alleen de FPÖ raakte in opspraak. In het onderzoek naar deze affaire kwam aan het licht dat de ÖVP ook niet vies was van corruptie en vriendjespolitiek. Premier Sebastian Kurz, die de FPÖ als coalitiepartner had ingeruild voor de Groenen, trad vorig najaar terug en verdween tenslotte helemaal van het politieke toneel. Maar de coalitie bleef intact met sinds december een tweede opvolger van Kurz uit de ÖVP, Karl Nehammer. Hij ontkent bij hoog en bij laag dat zijn partij corrupt is. Er moeten nog rechtszaken komen tegen mensen uit het netwerk van Kurz.

Quote du Jour

Quote du Jour | Ongelijkheid

10 januari 2022 , 20:48 , door Jos van Dijk

QUOTE - Een paar cijfers van Thomas Piketty die onze nieuwe regering ter harte zou moeten nemen naar aanleiding van het Wereld Ongelijkheidsrapport 2022 van Oxfam/Novib: ‘Om de sociale en milieutechnische gevaren die haar ondermijnen het hoofd te bieden zal de planeet meer dan ooit rekening moeten houden met de ongelijkheidsbreuklijnen die haar doorkruisen’, schreef hij in Le Monde (vertaald door 360 Magazine, januari 2022)

De algehele conclusie is dat de hyperconcentratie van vermogen, die tijdens de pandemie nog eens is verergerd, voor alle regio’s van de wereld geldt. Wereldwijd bezat de armste 50% in 2020 amper 2% van het totale privé-eigendom, terwijl de rijkste 10% 76% van het totaal bezat (…) In Europa is de situatie minder extreem [dan in bv. Latijns Amerika, Rusland, het Midden-Oosten en sub-Sahara Afrika] maar er is ook geen reden om de vlag te hijsen: de armste 50% bezit 4% van het totaal tegen 58% voor de rijkste 10%.

Waan van de dag

SPD-leider pleit voor Russische gaspijplijn

10 januari 2022 , 11:28 , door Jos van Dijk

Kevin Kühnert, secretaris-generaal van de Duitse socialistische SPD, vindt dat de Nordstream 2 gaspijplijn, die Russisch gas via de Oostzee aan Duitsland levert, aangesloten moet worden.

Kühnert is van mening dat dit project, geleid door het Russische Gazprom, niet mag worden verward met reacties op Ruslands territoriale controverses met Oekraïne en mensenrechtenkwesties. De SPD-bestuurder neemt hierover een standpunt in dat afwijkt van dat van coalitiepartner Die Grünen.

Foto: Lorenmart (cc)

Spanje zet jonge migranten aan het werk

7 januari 2022 , 08:00 , door Jos van Dijk

In Spanje is de werkloosheid vorig jaar flink gedaald. De Spaanse economie herstelt zich, constateert een tevreden premier Pedro Sanchez. Nog altijd zoekt 13,5% van de werkende bevolking naar een baan. Maar sinds 2007 is dat cijfer nog niet zo laag geweest. Bij een aantrekkende economie ontstaan er ook gaten in de arbeidsvoorziening. Sommige werkgevers klagen dat ze niet het juist geschoolde personeel kunnen vinden. De regering komt hen tegemoet met een versoepeling van de intrede op de arbeidsmarkt voor jonge, tot nu toe illegaal in het land verblijvende, migranten. Een windmolenfabriek in Baskenland die om personeel zit te springen heeft dertien van de 4500 migranten die tot nu toe van de regeling gebruik hebben gemaakt in dienst genomen. Ze komen uit Marokko, Guinee en de Ivoorkust en kwamen via bootjes zonder papieren in Spanje aan. Directeur Zárraga wil hen opleiden tot de technische specialisten die zijn fabriek nodig heeft om te kunnen groeien. ‘Er wordt veel gesproken over de overlast van sommige jonge migranten, maar te weinig over de vele jongeren die graag aan het werk willen’, meent Zárraga.

Tot november vorig jaar werd het migranten buitengewoon moeilijk gemaakt om aan de slag te komen. Een wetswijziging heeft voor jonge migranten, die zonder hun ouders de oversteek hebben gemaakt, de barrières voor verblijfs- en werkvergunningen weggenomen. En velen van hen zijn inmiddels aan het werk. De nieuwe regeling van de staatssecretaris voor migratie Jesús Perea kwam tegemoet aan het probleem dat minderjarige migranten door asielzoekerscentra op straat moesten worden gezet zodra ze de leeftijd van 18 jaar bereikten. Veel van die jongeren raakten zonder huis en zonder baan dakloos in de periferie van de samenleving.

Foto: Kancelaria Premiera (cc)

Polen wijkt voor Amerikaanse druk

31 december 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

De Poolse president Andrzej Duda heeft het niet aangedurfd de omstreden mediawet te ondertekenen. De wet die buitenlandse bedrijven van de Poolse mediamarkt had moeten weren wordt niet van kracht. Duda schermde bij zijn besluit maandag j.l. met mooie woorden over de persvrijheid, maar het is geen geheim dat druk vanuit de VS een belangrijke rol heeft gespeeld. De wet was vooralsnog gericht tegen één Amerikaanse tv-zender, TV24, een populair kanaal dat als enige nog kritische geluiden over de huidige PiS-regering laat horen. Duda is er niet tegen om buitenlandse bedrijven buiten de deur te houden, maar vond dat de wet niet moest gelden voor bedrijven die al in Polen actief zijn. Hij waarschuwde dat arbitrage over de rechten van TVN ertoe zou kunnen leiden dat Polen wordt aangeklaagd voor ‘miljarden dollars’. De Amerikaanse zaakgelastigde in Warschau Bix Aliu twitterde: ‘Dank u, mijnheer de president Andrzej Duda, voor uw leiderschap en inzet voor gemeenschappelijke democratische waarden en voor het beschermen van het investeringsklimaat in Polen. Samen zijn de bondgenoten sterker!’

In Brussel zal het besluit van de Poolse president met gemengde gevoelens ontvangen zijn. Enerzijds kan de stap van Duda gezien worden als een teken dat er nog iets van respect voor democratische waarden aanwezig is in het autoritair geregeerde land. Een sprankje hoop voor de oppositie misschien. Anderzijds is het ook voorstelbaar dat de president jaloerse gevoelens heeft opgeroepen bij EU-leiders die al jaren proberen het land in het gareel te krijgen. Waarom luisteren ze wel naar de VS en niet naar ons? De EU is onlangs een nieuwe juridische procedure gestart tegen de besluiten van het Poolse Hooggerechtshof van deze zomer waarmee Polen de eigen wet boven de gemeenschappelijke Europese wetgeving plaatste. Het is de zoveelste poging van de Europese Commissie om via de juridische weg Polen te wijzen op zijn verplichtingen als EU-lidstaat.

Foto: Patrick Rasenberg (cc)

De media en het rechts-populisme

29 december 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

OPINIE - Anet Bleich en Natascha van Weezel schreven een boek over de omgang van de media met rechts-populistische partijen: De Houdgreep. Bleich: „In de regel is dat tamelijk kritiekloos. Terwijl die partijen zelf voortdurend afgeven op journalisten. Het is bijna masochistisch van de journalistiek.” Toch blijven journalisten aan de PVV en het FvD trekken omdat ze hopen te kunnen scoren met ophef en vertier. Behalve een waarschuwing voor het ondemocratische gehalte van met name FvD is het boek een kritiek op de media die primair voor de spanning en sensatie achter Wilders en Baudet aanlopen.

Moet je dan geen aandacht besteden aan deze partijen? Op deze vraag geeft het boek helaas geen bevredigend antwoord. Bleich en van Weezel stellen wel het argument ter discussie ‘dat de rechtse populisten er bij horen en dat hun verhaal evenzeer moet worden gehoord als dat van alle anderen.’ Ze beschouwen het als een valkuil voor de media ‘dat je PVV en Forum afschildert als gewone, tamelijk onschuldige partijen’. Ze verwijzen naar Léonie de Jonge die onderzocht waarom rechts-populistische partijen in Wallonië zo weinig succes hadden. Dat had volgens haar vooral te maken met de manier waarop de media met extreemrechts omgingen. Ze behandelen extreemrechtse partijen als zodanig en niet als ‘gewoon’. Bleich en Van Weezel citeren een fundamentele vraag van De Jonge: ‘Ben je hoeder van de democratie of passief doorgeefluik?’.

Foto: Patrick Rasenberg (cc)

Een kerstboodschap uit Palestina

25 december 2021 , 09:00 , door Jos van Dijk

OPROEP - In christelijke kerken zal vandaag weer hard gebeden worden voor vrede op aard, ook door de politieke vertegenwoordigers van vele gelovigen in de ChristenUnie, de SGP en het CDA. Ondanks dat zij keer op keer bezwijken voor de weinig vreedzame boodschappen van de Israëllobby. Zoals in het recente debat over de begroting van Buitenlandse Zaken. Misschien moeten ze ook eens luisteren naar hun christelijke medebroeders in het Heilige Land. De orthodoxe patriarchen en andere kerkleiders in Jeruzalem waarschuwen in een gezamenlijke verklaring dat ‘de christelijke aanwezigheid in het Heilige Land’ ernstig gevaar loopt. ‘Radicale groepen’ proberen eigendommen te verwerven in het christelijk deel van Jeruzalem om de aanwezigheid van christenen terug te dringen. Niet zelden met geweld en intimidatie.

Sheikh Jarrah

De Grieks-Orthodoxe patriarch sprak eerder over de strijd die kerken voeren tegen ‘radicale groepen’ en hun ‘haatmisdrijven evenals onderhandse tactieken, intimidatie en systematische pogingen om het vermogen van christenen om in hun historische huizen en buurten te blijven te verminderen’. In Sheikh Jarrah, een wijk in bezet Oost-Jeruzalem, dreigen zeventien Palestijnse gezinnen hiervan het slachtoffer te worden. Zij zullen moeten wijken voor Joodse kolonisten die een beroep doen op oude rechten. Ondanks dat de Israëlische rechter volgens internationaalrechtelijke maatstaven in bezet gebied buiten zijn boekje gaat is onlangs het eerste uitzettingsbevel afgegeven. Yonatan Yosef Yosef beweert de rechten op het perceel te hebben gekocht van een nabestaande van de Joodse familie die er tot 1948 woonde en toen gedwongen was te vluchten. Het pijnlijke is dat dergelijke claims van Joodse Israëli’s door de rechter wél worden ondersteund, terwijl overeenkomstige claims van Palestijnen die huis en haard moesten verlaten en nu al 75 jaar in vluchtelingenkampen wonen worden afgewezen. Het hoofd van een EU-delegatie, Sven Kuhn von Burgsorff, heeft Israël maandag opgeroepen te stoppen met de uitzettingen in Sheikh Jarrah.

Foto: Département des Yvelines (cc)

Krijgt Frankrijk een vrouwelijke president?

24 december 2021 , 08:00 , door Jos van Dijk

Om de komende tijd in de gaten te houden: de campagne voor de Franse presidentsverkiezingen. Het lijkt voor Macron, die zich overigens nog niet als kandidaat heeft aangemeld, beslist nog geen gelopen race. En na de wisseling van het leiderschap in Duitsland kan een nieuwe politiek leider in Frankrijk grote gevolgen hebben voor Europa. Begin deze maand hebben Les Républicains Valerie Pécresse gekozen als hun kandidaat voor het presidentschap. De Republikeinen vormen met hun erfenis van het gaullisme het traditioneel centrum-rechtse blok in Frankrijk dat eerder -onder andere namen- presidenten had als Jacques Chirac en Nicolas Sarkozy (onlangs veroordeeld tot een jaar gevangenisstraf wegens illegale financiering van zijn presidentscampagne in 2012).

Tweede ronde

De keuze voor Pécresse was een verrassing. Haar partij is nogal verdeeld in een rechtse vleugel, die dichtbij de radicaal-rechtse Marine Le Pen (Rassemblement National) en haar nog extremere concurrent Eric Zemmour staat, en aan de andere kant centristen die hopen stemmen te kunnen winnen bij voormalige, teleurgestelde aanhangers van Macron. Pécresse zal beide groepen te vriend moeten houden om in april bij de presidentsverkiezingen succes te kunnen boeken. Dat succes moet resulteren in een plek voor de tweede ronde, die hoogstwaarschijnlijk tegen zittende president Macron uitgevochten gaat worden. Als zij er in slaagt tot de tweede ronde door te dringen is Macron, gegeven een overmacht aan de rechtse kant, niet zeker van een nieuw mandaat. Daarvoor moet Pécresse, die als gematigd bekend staat, extreemrechts niet te veel tegen de haren in strijken. En tevens hopen dat Le Pen en Zemmour elkaar kiezers blijven afsnoepen, zodat geen van beide groot genoeg wordt om de tweede ronde te halen. Volgens de laatste peilingen staat ze op 17%, net vóór Le Pen (16%) en Zemmour (13%). Samenwerking van de twee extremisten lijkt nauwelijks mogelijk. Ze haten elkaar, schrijft Politico. Le Pen probeert nog steeds een opening naar het midden te maken. Zemmour trekt fascistisch geweld aan.