Jorn

‘Raadselachtige psychologische zaken hebben iets verontrustends, het is een echte uitdaging daar samenhang in te ontdekken’ – Stefan Zweig (1881-1942).

Het schaakspel wordt door schrijvers vaak als een interessant onderwerp gezien om een boek aan te wijden. Het gaat dan niet zozeer over het technisch inhoudelijke van het spel, maar meer over de psyche van de schaker die in een volledig abstracte wereld van vierenzestig vlakken leeft. Eén van de bekendste boeken is ‘de Verdediging’ van Nabokov waarin de lijdende schaker Luzhin wordt gevolgd die maar niet in staat is het normale leven en het schaakleven van elkaar te scheiden, hetgeen uiteindelijk zelfs zijn ondergang betekent. Het boek heeft later ten grondslag gelegen aan de film ‘The Luzhin defense’ van Marleen Gorris. Een ander verhaal over het schaakspel komt uit een verhalenbundel van Woody Allen, waarbij twee vrienden op afstand tegen elkaar spelen en per brief de zetten communiceren. Omdat de één de ander beticht van vals spelen ontaardt de briefwisseling in een hooglopende ruzie.

Stefan Zweig’s ‘Schaaknovelle’ is gebasseerd op een ontmoeting die hij had met een ex-gevangene van de Gestapo (Dr. B.) die hij ontmoette aan boord van een passagiersstoomschip van New York naar Buenos Aires. Zweig introduceert in het verhaal de fictieve wereldkampioen Czentovich, een boerenzoon die nergens voor deugt, behalve voor het schaakspel. Wanneer zijn talent per ongeluk wordt ontdekt, gaat het hard met zijn carrière en behoort hij al snel tot de wereldtop. Omdat er in zijn leven niets anders bestaat dan het schaakspel en hij daarvoor voortdurend wordt geroemd, ontpopt hij zich al snel tot een arrogante persoonlijkheid…

Volta is een plek die zich net even buiten het blikveld van de gemiddelde Amsterdammer begeeft. Gelegen naast de hoofdingang van het Westerpark bevindt het zich net buiten het uitgaanscentrum. En dat terwijl het de moeite waard is om er eens te gaan kijken. Volta richt zich grotendeels op jongeren uit de buurt, maar ook voor de ‘oudere’ jongere van de andere kant van de stad zijn er genoeg activiteiten te vinden die misschien interessant kunnen zijn.

Qua muziek is er een brede programmering: Op woensdag vindt er afwisselend een Rai-of een Reggae-jamsessie plaats waarbij iedereen die mee wil doen zich in kan schrijven. De donderdagavond is gereserveerd voor bands. Zo vinden morgen bijvoorbeeld de Grap voorrondes plaats met zes verschillende bands en wordt de laatste donderdag van de maand ingevuld door Radio Mortale. Eén keer wordt de muziek gecombineerd met poëzie op de zogeheten Open Stanza-avond. De vrijdagavond is bekend als de ‘free fresh friday’ en op deze avond is er een mix te beluisteren van hiphop en r&b.

In de sportzaal is het mogelijk om thai- of kickboxen of tae-bo te volgen, er zijn oefenruimtes en ook worden er gitaar-, drum-, djembé- en keyboardcursussen gegeven. In de toekomst zullen er eveneens cursussen worden gegeven in de digitale werkplaats op het gebied van videobewerking en elektronisch muziek maken. Een plek dus om in de gaten te houden!

Gisteren zag ik op AT5 een aardige korte documentaire over de plannen voor het gebouw Chicago dat aan het al bestaande Wilhelmina pakhuis aan de Oostelijke Handelskade zal worden gebouwd. Het Wilhelmina pakhuis wordt bewoond door een groep kunstenaars in verschillende disciplines zoals o.a. pianostemmers, grafisch vormgevers, houtbewerkers etc. Een paar jaar geleden konden zij het pakhuis dat zij tot dan toe hadden gekraakt, kopen van de gemeente voor een bedrag van éénderde van de marktprijs. Ze moesten daarvoor wel akkoord gaan met de plannen van de gemeente met de nieuwbouw van Chicago.

Rondom de Oostelijke Handelskade is en wordt momenteel veel gebouwd. Zo is er bijvoorbeeld in het gebouw van het voormalige Repetitiehuis een brug dwars door het pakhuis aangelegd die voor een verbinding zorgt tussen het vasteland en het Java-eiland. Ik weet nog steeds niet wat ik daarvan vind. Iets meer in de richting van Centraal Station verrijzen hoge kantoorflats waarvan we er nog maar zo weinig van hebben. Het gaat hierbij om zogenaamde synergetische architectuur, waarbij infrastructuur en bouwwerken, of oud- en nieuwbouw met elkaar worden verenigd. Dat is ook het geval bij het Wilhelmina pakhuis en Chicago. Boston en Detroit zullen volgen volgens hetzelfde procedé.

Onze zeer gewaardeerde hoofdredacteur vroeg me vorige week of ik in deze rubriek niet over wat toegankelijkere muziek of bands wilde schrijven. Pink gaat me iets te ver, maar ik heb wel drie nummers weten te vinden, waarvan twee covers, die bij de meesten wel een belletje zou moeten laten rinkelen. De eerste is nl. een cover van Joy Divisons ‘Love will tear us apart‘, vertolkt door Worm is Green. Het nummer is al op vele manieren verkracht, maar deze zwoele versie is zeker de moeite waard. Helaas maar een klein stukje, maar toch genoeg om een beetje een beeld te geven. Dani Siciliano heeft ‘Come as you are‘ van Nirvana onder handen genomen en wel op zo’n groovy jazzy manier dat je het zelfs niet zou herkennen als je niet op de hoogte bent dat het een cover is. En zo zouden covers altijd moeten zijn; alleen gebruik makend van de tekst, want kopieën zitten we niet op te wachten. Tot slot een link naar een videoclip van vuilbekster Peaches die samen met Iggy Pop er behoorlijk tegenaan trapt; ‘Kick it‘. Een mooi staaltje van minimalistische perfectie.

Voor liefhebbers van vuigere gitaarmuziek zijn hier een aantal bands die ik voor het voetlicht wil brengen. Uit Noorwegen komt een band aangewaaid die je daar niet zou verwachten, nl. Chloroform, helaas alleen samples te beluisteren, maar voor wie meer moeite wil doen, gaat naar 3voor12 en luistert naar het eerste nummer. Josh Homme van the Queens of the Stone Age klust ook wat bij en wel in The eagles of death metal die maar liefst een heel concert online hebben gezet. Anders dan de naam doet vermoeden, heeft het niks met death metal te maken, maar is het pure onversneden ouderwetse rock. Na al wat nevenwerk als drummer bij the Queens of… en Killing Joke te hebben gedaan, is Dave Grohl nog niet uitgewerkt en heeft hij een nieuw project opgezet onder de naam Probot. In dit project heeft hij wat oude metal-kornuiten opgescharreld, waaronder o.a. Max Cavalera.

The Riverboat gamblers staan morgen in Club 3voor12 en zullen er flink op los hakken, getuige het plaatje.

Oneida doet het wat rustiger aan, maar weet een mooie mix van elektronica en stofzuigergitaar neer te zetten. Als laatste noem ik nog even de speciale tip van onze gewaardeerde correspondent Amerika, the little killers.

Een paar maanden geleden waren in het kader van de werkzaamheden aan de Noord/Zuid-lijn op het Rokin in Amsterdam een soort van spandoeken te zien met daarop foto’s van de stad in vroeger tijden. Inmiddels zijn er nog maar weinig van die doeken overgebleven, maar bij nader onderzoek bleek dat deze foto’s onderdeel vormen van verschillende exposities die in de stad worden of zijn gehouden.

Eén van de betere exposities vindt momenteel plaats in het Gemeentearchief en gaat over Bernard Eilers. Deze fotograaf is niet zo bekend geworden als Jacob Olie, maar heeft met zijn werk een mooi beeld achtergelaten van het Amsterdam van de jaren ’20 van de vorige eeuw. Eilers streefde ernaar ‘zijn stad’, zoals hij het noemde in al haar facetten weer te geven en gezien zijn ongekende productiviteit is hem dat aardig gelukt.

Dankzij zijn werk als leerling-lithograaf, leerde hij veel over de technieken die ook bij fotografie worden gebruikt en zijn interesse in dit medium werd daardoor al vroeg gewekt. Als fotograaf is hij een autodidact te noemen, omdat hij steeds op zoek was naar technieken om de kunst van het afdrukken te verbeteren. Vanaf omstreeks 1908 begon hij langzaam bekendheid te verwerven en kreeg hij vaker opdrachten van derden.

Dankzij mijn anonieme tipgever kwam ik afgelopen weekend terecht in het Multatuli museum. Ik was al vaker zijn standbeeld gepasseerd dat fier de wind aan de Singel trotseert, maar dat er een museum is van deze meest omstreden Nederlandse schrijver, had ik nog nooit gehoord. En zo toog ik naar de Korsjespoortsteeg 20; een straat waar eveneens een aantal huizen met rode lampen zijn te vinden en dat is toch een plek die je niet zou verwachten. Het huis is echter het geboortehuis van Multatuli en hij heeft er de eerste twee jaar van zijn leven doorgebracht.

Op de belverdieping is een klein kantoor voor de beheerder te vinden en een gigantische boekenkast met daarin alle drukken van het werk dat van de schrijver is verschenen, maar ook al het werk dat over hem is geschreven. Ik schat een totaal van ongeveer 750 boeken. Een smalle trap leid je uiteindelijk naar het ‘echte’ museum. Daarin heeft men allerlei attributen neergezet die een indruk moeten geven van zijn werkkamer die hij natuurlijk nooit daar heeft gehad. Zo staan er de secretaire waaraan hij schreef, zijn boekenkast met inhoud, waarbij het opvalt dat veel boeken de tand des tijds in anderhalve eeuw tijd maar nauwelijks hebben weten te doorstaan, maar ook de chaise longue waarop hij in 1887 op 67 jarige leeftijd is gestorven. En verder natuurlijk nog wat snuisterijen.

Afgelopen zaterdag vond in Winston in Amsterdam de derde editie van de opnames van Tv Mortale plaats. Tijdens deze avond spelen drie bands die min of meer bekend zijn in het Nederlandse ondergrondse circuit waarvan een registratie van een uur wordt uitgezonden op Salto kanaal 1. Zo zijn op 31 januari om 22u de bands Zea, Sattelite 7 en The Delhi Sweet te bewonderen. Zaterdag speelden achtereenvolgens Moss, meer een soort Daryll-Ann en voor mij een typische Excelsior band die mij niet kan bekoren, met andere woorden; niet echt mijn kopje thee. Het werd al wat beter met Seedling dat nog steeds behoorlijk poppy is, maar dat wel aardig doet met een elektrische viool en een ongekend enthousiasme. Maar ik kwam uiteindelijk voor Scram C baby dat me ook wel een beetje tegenviel, hoewel ze een stevige set speelden met af en toe wat experimentele kantjes. Het heeft meer met de herleving van mijn overruiste noise voorliefde te maken dat de avond voor mij niet zo geslaagd was dan met het niveau van de bands, want het publiek was enthousiast en de bands kregen veel bijval.

Radio Mortale is een lokale omroep die al jaren veel kansen biedt voor beginnende bands om op te treden en demo’s te promoten tijdens hun radio-uitzendingen. Tegenwoordig kan het ook in de ether worden beluisterd op 106.8 Fm en heeft het haar grenzen dus verlegd naar buiten Amsterdam. Het is alleen een beetje onhandig dat ze op hun site niet vermelden hoe laat ze precies uitzenden op elke werkdag. Dat ze nu ook tv opnames maken is een mooie ontwikkeling en zeker als ze kunnen uitgroeien naar landelijk bereik. Het zou een mooi tegenwicht kunnen bieden in het door Idols overheerste tijdperk. Volgende editie van de opnames van Tv Mortale in Winston is vr. 22 febr. met Voicst, Sallyskunk, Ninginkata.

Geïnspireerd door Outkast’s Hey ya heeft hij in zijn grot zijn eerste hit gecomponeerd. De Iraakse bariton is hier te vinden en te zien.

In België heeft men een wetsvoorstel aangenomen waarin het openbaar vervoer van en naar het werk gratis wordt. Dit naar aanleiding van het succes in Hasselt waar voor het ov al sinds 1997 niet meer hoeft te worden betaald. In Amsterdam heeft men dit vorig jaar eveneens overwogen, maar het snel weer verworpen vanwege voorziene problemen in de uitvoering. In Eindhoven is het plan ook van de baan. In Zuid Holland is men dit jaar met eenzelfde soort actie gestart in de vorm van een proef met gratis bussen van en naar Den Haag. Kosten zijn 1 miljoen, betaald door de provincie. De proef is geslaagd als 5% van de automobilisten gebruik zal maken van de gratis bussen. In België denkt men niet van zulke voorwaarden. Die Belgen zijn zo gek nog niet!

Afgelopen zondag werd in het Vpro-programma R.A.M. de discussie gevoerd over het debat binnen de Nederlandse kunstwereld. Gitta Luiten, directeur van de Mondriaan Stichting was van mening dat er onder de gevestigde instituten een gebrek was aan dat debat, iets wat in het buitenland wel volop in gang is. Volgens haar dienen de grote musea zich te bezinnen over de rol die ze op dit moment spelen ten aanzien van de beleving van de bezoeker en zich meer te richten op de vernieuwing binnen de kunstwereld. Eén van de andere deelneemsters aan de discussie, Leontine Coelewij (conservator Stedelijk Museum) vertelde dat haar museum de tijdelijke verhuizing naar het TPG-gebouw aan zou grijpen om deze rol op een andere manier uit te gaan dragen. Hierbij zouden veel jonge kunstenaars de kans krijgen om hun werk te tonen en tevens willen zij de openingstijden verruimen zodat het museum ook buiten kantoortijden kan worden bezocht. Na het tijdperk Fuchs lijkt het eerste me een verademing en eveneens een noodzakelijkheid, wil het Stedelijk een rol van betekenis hebben op het internationale vlak. Het (tijdelijke) Stedelijk heropent haar deuren op 14 mei a.s.

Afgelopen week werd in Amsterdam de Amsterdamprijs voor de kunsten uitgereikt. Deze prijs werd vorig jaar voor het eerst in het leven geroepen en is een reducering van de 18 prijzen die de hoofdstad kende voor de verschillende disciplines, tot drie prijzen voor kunstenaars die volgens het Amsterdams Fonds voor de Kunsten (AFK) een onmiskenbare rol vervullen in de ontwikkeling van de kunst in Nederland. Het gaat dus niet alleen om Amsterdamse kunstenaars of projecten in Amsterdam. Vraag is waarom men het dan deze naam heeft gegeven.

Het Fort van Sjakoo is een boekhandel in Amsterdam waar je vooral linkse/idealistische literatuur en tijdschriften kunt krijgen, maar ook gerenommeerde werken zoals bijv. van Anne Applebaum (Goelag) in verschillende talen. Het pand aan de Jodenbreestraat werd in 1975 gekraakt uit onvrede over de toenmalige grootschalige plannen van aannemers om de buurt drastisch te verbouwen volgens toenmalige moderne wensen (waaronder een snelweg en het inmiddels alweer afgebroken Maupoleum). Aanvankelijk was men van plan het gebouw voor woonruimte te benutten, maar al snel ontstond de boekhandel. Dankzij het raadslid Frans van der Ven werd de buurt behouden voor verdere sloop en kon het Fort van Sjakoo blijven bestaan. In 1988 werd het pand gelegaliseerd en sloot men een huurovereenkomst af. De toekomst van het Fort leek gegarandeerd.

Totdat begin vorig jaar Woningbedrijf Amsterdam onder invloed van de markttechnische werking besloot de huur met 900% te verhogen. Deze zeer onredelijke eenzijdige bepaling door de woningbouwvereniging stuitte natuurlijk op hevig verzet en het Fort voelde zich tegen de muur gezet. Uiteindelijk besloot men geld in te gaan zamelen en wist men na lang onderhandelen een koopovereenkomst te sluiten. Vorige maand kon men het bericht naar buiten brengen dat de koopsom bijna bijeen is verzameld.