Jona Lendering

628 Artikelen
15 Waanlinks
322 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Studeerde geschiedenis en vertelt er graag over. Scepticus, recensent, fietser, webmaster (LiviusOrg), Don Quichot, blogger (Mainzer Beobachter) en beheerder van GrondslagenNet. Reist regelmatig in het Midden-Oosten, schreef een paar boeken, gruwt van de zelfmoord van de geesteswetenschappen en droomt van een eigen huis in Downtown Beiroet.

Cyberaanval op ziekenhuis

NIEUWS - Het bericht die je wist dat zou komen:

Britse ziekenhuizen zeggen dat ze het slachtoffer zijn geworden van een grootschalige cyberaanval. Ziekenhuizen in het gehele land werden getroffen door een ransomware-aanval … Daardoor zouden veel ziekenhuizen diverse afdelingen tijdelijk hebben gesloten. Spoedgevallen worden doorverwezen naar andere ziekenhuizen.

De techneut die ik er nog even over raadpleegde, wist te vertellen dat in Spanje iets soortgelijks speelt.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Belangrijke jongens, die Romeinen

OPINIE - De een gaat op pad om lezingen te verzorgen. Een ander hijst zich in een historisch kostuum om antieke ambachten te demonstreren. De derde doet zijn best om de media adequaat te informeren. De chef-wetenschap van het NRC Handelsblad interviewte een Britse oudhistoricus die naar Nederland is gekomen. Wat beweegt tientallen vrijwilligers om deze week onbezoldigd uitleg te geven over de Romeinse cultuur?

Plezier, ongetwijfeld. De Romeinenweek is elk jaar weer gezellig.

Maar er is méér. Wat eveneens speelt is het besef dat de Romeinen belangrijk zijn geweest. Dat leerde u niet in de geschiedenisles, want het eerste kwart van de Nederlandse geschiedenis is gereduceerd tot één canonvenster. Het is dus verklaarbaar dat Halbe Zijlstra als staatssecretaris van Cultuur het belang niet inzag van ‘musea vol opgegraven potten en pannen’.

Maar ook al is de lacune in de kennis van de oude wereld verklaarbaar, ze verdient het te worden gedicht. Er zijn twee redenen om Rome en de andere antieke beschavingen serieus te nemen.

De eerste daarvan is indirect: de Oudheid heeft de afgelopen eeuwen tallozen geïnspireerd. Ik doel nu niet op het gebruik van zuilen door classicistische architecten of de aanwezigheid van klassieke motieven in de literatuur. Zulke vormen zijn slechts de façade van de westerse cultuur. Het gaat om de inhoud.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Closing Time | Ramones

Op 5 mei 1985 – tweeëndertig jaar geleden – brachten Ronald Reagan en Helmut Kohl een bezoek aan het militaire ereveld te Bitburg. Het leek zo’n goed idee: twee politici, één namens de democratische republiek in de voormalige nationaalsocialistische staat en één namens de bevrijders, zouden zich hier symbolisch verzoenen.

Wat helaas over het hoofd was gezien, was dat op Bitburg negenenveertig SS-ers lagen begraven. Er volgde een enorme rel en het werd er niet beter op toen Reagan opmerkte dat de gesneuvelde SS-ers eigenlijk net zo goed oorlogsslachtoffers waren geweest. Alle ophef leidde er – als ik het me goed herinner – uiteindelijk toe dat er geen kransen werden gelegd en dat de verzoening beperkt bleef tot een handdruk.

Ook de Ramones, die doorgaans niets wilden weten van politiek, lieten van zich horen: “Bonzo Goes to Bitburg“. En dat wilde wat zeggen, want gitarist Johnny Ramone was een groot bewonderaar van Reagan. Hij kon er echter niet onderuit te erkennen dat zijn president hem dit keer had teleurgesteld.

Foto: Ghirza, noordelijke necropool, Mausoleum C copyright ok. Gecheckt 11-03-2022

Kunst op Zondag | Romeinen in de Sahara

Rond het jaar 200 n.Chr. besloot de Romeinse keizer Septimius Severus dat het tijd werd in Libië de stad Lepcis Magna, waar hij was geboren, beter te beschermen tegen invallen van woestijnnomaden. Dat kon alleen door alle oasen in de Sahara te bezetten, zodat de nomaden niet langer het gecultiveerde land rond Lepcis konden bereiken. De nieuwe rijksgrens staat bekend als de Limes Tripolitanus en is het Libische broertje van de limes die hier in Nederland liep langs de Rijn.

Nu kun je wel een garnizoen leggen in een oase, je moet het ook nog voeden, en geen oase produceert genoeg water om voor 500 man en 500 dromedarissen voedsel te produceren. Geen nood: de Romeinen legden dammen en cisternes aan in de wadi’s, zodat ze boeren in de halfwoestijn konden vestigen en van de winterregens konden profiteren. Septimius Severus paste dus gewoon even een ecosysteem aan. Je bent keizer van Rome of niet.

De boeren – Libiërs, Syrische immigranten, Romeinse veteranen – bouwden dus complete dorpen in de woestijn. Hun graven zijn voorzien van reliëfs, die weliswaar ruw zijn maar ook een bepaalde kracht en vitaliteit uitstralen. Ik verbeeld me dat ik er stoere mensen in herken die begrepen dat de grens tussen leven en dood flinterdun was en samenviel met de aanwezigheid/afwezigheid van water. Mensen die elke dag van hun leven bevochten op de droogte en die daarom dubbel genoten van het leven. Hier zijn enkele reliëfs uit Ghirza, waarvan u de ruïnes in de Libische woestijn daar vindt. Die antieke gebouwen zijn vermoedelijk inmiddels door islamisten vernietigd.

Closing Time | History Teachers

Je onthoudt dingen makkelijker door ze op muziek te zetten: Jacques Brel stampte de Latijnse eerste declinatie erin, Tom Lehrer bezong de scheikundige elementen en de History Teachers sommen op wie de oude Romeinen waren – een clipje dat we hier neerzetten omdat morgen de Romeinenweek begint, waarin de Nederlandse geschiedenis van de eerste vier, vijf eeuwen van onze jaartelling in het zonnetje wordt gezet.

Quote du Jour | De krant

OPINIE - De narrenwijsheid van een scherpe columnist, de recensent die het kaf van het koren scheidt en de onderzoeksjournalist die verborgen handelen in overheid en bedrijf openbaar maakt: het zijn de essentiële ingrediënten van de krant als poortwachter van het publieke debat. Maar laten we ook niet vergeten dat krantenbazen zelf in de naarstige zoektocht naar geld en aandacht het publieke goed ‘krant’ hebben verwaarloosd. Door sterk in te zetten op amusement, human interest en columnisten voor de leut, maken kranten zich op den duur inwisselbaar.

Foto: De bibliotheek van het Mosul Cultural Museum in 2009 copyright ok. Gecheckt 23-11-2022

Bibliothecarissen in Mosul

COLUMN - Twee berichten die vermoedelijk niets met elkaar te maken hebben. En misschien wel alles.

  • Bericht één: de Britse krant The Independent beschreef vorige maand hoe een anonieme bibliothecaris bezig is een nieuwe collectie voor de in 2014 door de zogenaamde Islamitische Staat vernietigde bibliotheek op te bouwen.
  • Bericht twee: arabist Gareth Browne meldde gisteren in een tweet dat Shaima Mowaffaq Daoud, een bibliothecaresse bij het museum van Mosul, met haar familie is gedood bij een raketaanval op het westelijk deel van Mosul.

De beschrijving van de eerste bibliotheek maakt duidelijk dat het gaat om die van het Mosul Cultural Museum, dat ook in de tweet wordt genoemd. Onwillekeurig vraag je je af of de in het tweede bericht genoemde vrouw dezelfde is als de in het eerste bericht genoemde anonymus, dat haar anonimiteit in de afgelopen maand gecompromitteerd is geraakt en dat ze niet door een raketaanval om het leven is gekomen maar dat zij en haar familie zijn vermoord.

Het is zomaar een observatie. Een bibliothecaris en een bibliothecaresse van hetzelfde instituut die, in de berichtgeving, ineens als individuen naar voren komen. En om de voorspelbare uitsmijter maar te geven: er zijn tientallen, honderden, duizenden, tienduizenden, ja honderdduizenden individuen in het Midden-Oosten waar we niets over vernemen.

Foto: Jonathan Davis (cc)

Incompetentie, definities en identiteitspolitiek

OPINIE - Het was zo maar een bericht van de soort waarvan je er elke dag tientallen ziet. Berichten die je, murw gebeukt door de aanhoudende stroom slecht nieuws, eigenlijk niet langer leest. Maar het gebeurt echt: Rusland wil de Jehovah’s Getuigen plaatsen op een lijst van gevaarlijke extremistische organisaties. Lees die zin nog even rustig en bedenk wat u over Jehovah’s Getuigen weet. Inderdaad: ze zijn nogal pacifistisch. U weet wel, tijdens de Eerste Wereldoorlog schoten ze in de lucht, één wereldoorlog later kregen ze van de Duitse bezetter een enkeltje concentratiekamp en in het Nederland van de Koude Oorlog verkozen ruim 800 Getuigen gevangenisstraf boven militaire dienst.

Ik heb zo’n vermoeden dat de Russische autoriteiten, als we ze zouden vragen wat ze beweegt, zullen antwoorden dat dat pacifisme weleens schijn kan zijn. Dat is immers ook hoe bestuurders – in de voormalige Sovjet-Unie, in Europa, in de Verenigde Staten – spreken over de islam: elke moslim is verdacht en als hij zegt dat hij geen plannen heeft om op gewelddadige wijze het kalifaat in te stellen, dan moeten we er rekening mee houden dat dat slechts een rookgordijn is. Denk aan Trump die moslims wil verbieden Amerika binnen te reizen tot “we” hebben kunnen uitvogelen wat er met ze aan de hand is.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Steentijd-Indianen

 (©Wikimedia Commons, gebruiker Bill Whittaker)

Enkele Clovis-voorwerpen

Wetenschap schrijdt voort met stapjes. Vandaag lezen we over zo’n kleine stap: de ontdekking van een prehistorische nederzetting van zo’n 14.000 jaar oud bij Triquet in westelijk Canada. In Nederland wordt het, zonder veel context, gemeld door Nu.nl. De context is echter boeiend, al moeten we ervoor teruggaan naar de vijftiende eeuw.

Zoals bekend stak Columbus in de zomer van 1492 de Atlantische Oceaan over, op weg naar India. Hij ontdekte enkele eilanden en identificeerde de bewoners als Indiërs. Vijf jaar later constateerde Amerigo Vespucci dat deze eilanden niet behoorden bij India, maar een Nieuwe Wereld vormden, die de cartograaf Waldseemüller in 1507 naar Vespucci “Amerika” doopte. De ontdekking vormde een schok, groter en dieper dan wij ons kunnen voorstellen.

Alle antieke teksten veronderstelden namelijk het bestaan van drie werelddelen – Europa, Azië en Afrika – en de vijftiende-eeuwers wisten dat die waren bevolkt na de Babylonische Spraakverwarring: Genesis 10 bood een overzicht van alle volken. En daarin stonden de Indianen niet. Een nieuw werelddeel bewoond door onbekende mensen: dit was de genadeslag voor een wetenschap waarin men teruggreep op de autoriteit van antieke teksten. Het zou nog even duren voor de moderne wetenschap zou ontstaan, maar de oude wetenschap had dankzij Vespucci een dijk van een geloofwaardigheidsprobleem.

Closing Time | En vogue

Het idee was een trio op te richten zoals in de jaren vijftig en zestig hadden bestaan: Martha & the Vandellas, The Ronettes, The Supremes. Het moest alleen wat eigentijdser, wat rebelser, wat intelligenter. Het was een teken des tijds dat er zó veel talent bleek te zijn dat de producenten een kwartet konden vormen: En Vogue.

Opgericht in 1989 had het viertal in 1992 een welverdiende wereldhit met het stampende “Free Your Mind”.

Boekenweek! | Beatles

Het laatste item in onze serie over de Boekenweek kan niet anders zijn dan een Closing Time. De Beatles dus, met een prachtig nummer dat in 1966 nummer één was in diverse hitparades. En terecht.

[In de Boekenweek publiceerde Sargasso recensies van meesterwerken die uw boekhandel niet op voorraad heeft maar wel op voorraad zou moeten hebben. Gemist? Hier vind je ze terug]

Foto: suasso (cc)

Micha Kat vs De Volkskrant

COLUMN - Micha Kat is classicus en aangezien ik oudhistoricus ben, moeten we gemeenschappelijke kennissen hebben. Ik weet niet wie, want er is niemand die zich erop laat voorstaan met Kat bevriend te zijn. Jammer, want ook al wordt hij momenteel sterk geassocieerd met complottheorieën en aluhoedjes, hij heeft ook poëzie van de Romeinse dichter Ovidius vertaald en moet ooit veelbelovend zijn geweest.

Ergens is er echter iets verkeerd gegaan. Hij begon steeds vreemdere ideeën uit te dragen, die hem enkele keren voor de rechter brachten. De aan hem gewijde pagina op de Wikipedia is een catalogus van juridische conflicten, waaruit blijkt dat hij aanvankelijk alleen mensen aan het woord liet die de grenzen van het betamelijke overschreden maar later ook zelf te ver ging. Taakstraffen, dwangsommen, een gebiedsverbod, gevangenisstraffen: het is een deprimerend lijstje. Kat won overigens een door het NRC Handelsblad aangespannen zaak, maar of hij daarmee blij was, staat te bezien, aangezien de rechter oordeelde dat Kats uitlatingen niet serieus genomen konden worden.

En nu is het weer raak: de rechter heeft geoordeeld dat Kat niet moet zeuren als hij wordt weggezet als gek. Dat was onlangs gebeurd in De Volkskrant, waarin Marcel Hulspas (die niet alleen voor De Volkskrant schrijft maar ook voor Sargasso) een recensie had geschreven van het boek Complotdenkers van Maarten Reijnders. In zijn samenvatting van dit boek noemde Hulspas Kat een “kletskous”, een “gekkie” (2x) en “de ongekroonde koning van dit gekkenhuis”. Publicatie van deze bespreking leverde De Volkskrant dus een rechtszaak op, waarin Kat rectificatie eiste.

Vorige Volgende