Micha Kat vs De Volkskrant

COLUMN - Micha Kat is classicus en aangezien ik oudhistoricus ben, moeten we gemeenschappelijke kennissen hebben. Ik weet niet wie, want er is niemand die zich erop laat voorstaan met Kat bevriend te zijn. Jammer, want ook al wordt hij momenteel sterk geassocieerd met complottheorieën en aluhoedjes, hij heeft ook poëzie van de Romeinse dichter Ovidius vertaald en moet ooit veelbelovend zijn geweest.

Ergens is er echter iets verkeerd gegaan. Hij begon steeds vreemdere ideeën uit te dragen, die hem enkele keren voor de rechter brachten. De aan hem gewijde pagina op de Wikipedia is een catalogus van juridische conflicten, waaruit blijkt dat hij aanvankelijk alleen mensen aan het woord liet die de grenzen van het betamelijke overschreden maar later ook zelf te ver ging. Taakstraffen, dwangsommen, een gebiedsverbod, gevangenisstraffen: het is een deprimerend lijstje. Kat won overigens een door het NRC Handelsblad aangespannen zaak, maar of hij daarmee blij was, staat te bezien, aangezien de rechter oordeelde dat Kats uitlatingen niet serieus genomen konden worden.

En nu is het weer raak: de rechter heeft geoordeeld dat Kat niet moet zeuren als hij wordt weggezet als gek. Dat was onlangs gebeurd in De Volkskrant, waarin Marcel Hulspas (die niet alleen voor De Volkskrant schrijft maar ook voor Sargasso) een recensie had geschreven van het boek Complotdenkers van Maarten Reijnders. In zijn samenvatting van dit boek noemde Hulspas Kat een “kletskous”, een “gekkie” (2x) en “de ongekroonde koning van dit gekkenhuis”. Publicatie van deze bespreking leverde De Volkskrant dus een rechtszaak op, waarin Kat rectificatie eiste.

Daarin ging de rechter niet mee. Kats klacht over reputatieverlies, zo lezen we in het vonnis, kan

niet worden gebaseerd op het recht op bescherming van eer en goede naam als dat reputatieverlies het voorzienbare gevolg is van het eigen handelen van de betrokkene.

Anders geformuleerd: Kat kan geen goede naam verliezen aangezien hij die naam zelf al te grabbel heeft gegooid. Als Kat als journalist niet serieus wordt genomen, is

dat niet het gevolg is van de recensie, maar van de vergaande en vooralsnog ongefundeerde beschuldigingen over allerlei personen die [Kat] al jaren in niet mis te verstane bewoordingen onder de aandacht van het publiek brengt.

Kortom, Kat wordt nu veroordeeld met het argument dat hem eerder een vrijspraak opleverde, namelijk dat hij niet serieus valt te nemen.

Het gaat hier om meer dan een afweging tussen twee rechten, namelijk de vrijheid van meningsuiting (voor De Volkskrant) versus bescherming van eer en goede naam (voor Kat). Het gaat tevens om de vrijheid van de recensent. Het vonnis erkent namelijk dat een recensent in een bespreking, omdat dit een opiniërende publicatie is, mag overdrijven en bewust eenzijdig mag belichten. Daarnaast – en misschien wel nog belangrijker – stelt de rechter dat de waardeoordelen die Hulspas over Kat uitsprak, voldoende basis hadden. Dat blijkt uit het door Hulspas besproken en samengevatte boek. Hier is in zekere zin de vrijheid van de recensent bevestigd en dat is goed nieuws.

Opvallend is overigens dat, terwijl het Algemeen Dagblad en Villamedia er dinsdagmiddag en woensdagmorgen over hebben gepubliceerd, De Volkskrant zelf er op woensdagavond nog geen aandacht aan had besteed. Misschien een hoofdredactioneel commentaar op donderdag of een stukje van de Ombudsman op zaterdag?

Naschrift

De Volkskrant heeft niet meer gereageerd op de uitspraak van de rechter. Navraag leert dat ze de trollen niet willen voeren. Verder is er inmiddels een uitspraak van de Raad voor de Journalistiek, die stelde dat Hulspas en De Volkskrant journalistiek zorgvuldig hebben gehandeld..