Eva van den Broek

44 Artikelen
10 Reacties
Achtergrond: Jay Huang (cc)
Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Kiezen en Delen | Verdient u wel genoeg?

COLUMN - Je gezondheid heeft invloed op je werk. Dat weet je werkgever ook: niet voor niets biedt die je fitnessmogelijkheden en conditietests aan. Uit recent onderzoek blijkt dat er nog iets is wat je werkgever kan doen voor je gezondheid: je genoeg betalen.

Als een werknemer het gevoel heeft niet genoeg betaald te krijgen, gaat hij minder hard zijn best doen. De meeste economen zullen zich in de eerste plaats zorgen maken over het productiviteitsverlies, maar een aantal Duitse economen had een menslievender zorg. Zij vroegen zich af of de gezondheid van de werknemers ook aangetast werd door te weinig salaris.

Ze gaven veertig proefpersonen een stressvol taakje: ze moesten tellen hoeveel enen er op een pagina stonden. Veertig anderen mochten intussen de krant lezen. De eerste groep, de werknemers, kregen drie euro per pagina als ze het juiste aantal enen geteld hadden. Als ze een foutje maakten, kregen ze nog maar één euro, en bij twee of meer fouten kregen ze niets.

Ze mochten zoveel pagina’s tellen als ze wilden gedurende 25 minuten, terwijl er een tellertje meeliep dat aangaf hoeveel ze in totaal verdiend hadden (gemiddeld zo’n 21 euro). De economische adder onder het gras zat in de betaalwijze. De onderzoekers betaalden namelijk het loon namelijk niet aan de harde werker zelf uit, maar een andere proefpersoon. Die mocht bepalen hoeveel hij aan zijn ‘werknemer’ wilde afstaan voor het gedane werk.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Zelfoverschatting

COLUMN - Ben je een vrouw? Dan denk je waarschijnlijk dat je intelligenter bent dan gemiddeld. Ben je een man? Dan denk je waarschijnlijk dat je aanzienlijk intelligenter bent dan gemiddeld. Mannen overschatten zichzelf gemiddeld nog net iets meer dan vrouwen. Die zelfoverschatting is een hardnekkige inschattingsfout: hij blijft bestaan, ook als we beloond worden voor een exacte inschatting van onze eigen prestaties, en zelfs als we feedback krijgen over hoe we presteren.

Nu hebben twee Tilburgse economen een verband aangetoond tussen zelfoverschatting en de hoeveelheid testosteron waaraan iemand blootgesteld is in de baarmoeder. Nee, het is niet wat je denkt: meer testosteron leidt juist tot minder zelfoverschatting.

Een handige aanwijzing voor testosteronlevel bij mannen is de verhouding tussen wijsvinger en ringvinger: hoe korter de wijsvinger relatief is, des te hoger was het testosterongehalte toen die persoon in de baarmoeder zat. Het was al bekend dat dat testosteronniveau invloed heeft op iemands voorkeuren, carrièrekeuzes, sportprestaties, hoeveel risico hij neemt en hoeveel hij verdient als beurshandelaar- dat laatste namelijk minder als hij prenataal meer aan testosteron is blootgesteld.

De onderzoekers wilden weten of zelfvertrouwen, en dan vooral een teveel aan zelfvertrouwen, ook beïnvloed is door testosteron. Ze lieten 250 deelnemers een puzzel bekijken (een variant van de Torens van Hanoi) en vroegen hoeveel van dat soort puzzels ze zouden kunnen oplossen in twintig minuten.

Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

Vijf lekkere voornemens

COLUMN - Deze column gaat niet over waarom we onze goede voornemens niet nakomen. We weten nu wel dat we hopeloos irrationeel zijn – voornemens zijn gedoemd te mislukken, omdat ons ideale toekomstige zelf elke dag strijd moet voeren met onze dagelijkse gewoontes. Hieronder dus geen obligate tips als ‘wees specifiek, definieer kleine stappen, committeer jezelf aan je doel door het op Facebook aan te kondigen’; dit stuk biedt inspiratie aan de bikkelhard irrationele persoon, die niet eens weet wat hij moet zeggen als er vanavond gevraagd wordt wat zijn goede voornemen voor 2015 is.

Het zijn voornemens die direct lekker zijn om uit te voeren. Menselijk en haalbaar, zelfs als je een kater hebt.

  • Slaap meer. Slapen is goed voor je wilskracht en je aandachtsspanne. Beide kunnen opraken als je er teveel van vraagt, waardoor je steeds korter vooruit kunt denken en steeds langzamer werkt. Zo kom je in een vicieuze cirkel en houd je steeds minder tijd over om te slapen.
  • Neem lekker veel kleine risico’s. We voelen tegenzin om een verlies te riskeren, zelfs als het maar een klein verlies is, maar die tegenzin weerhoudt ons van leuke grote meevallers. Dus sluit geen kleine verzekeringetjes meer af voor je telefoon; neem een groot, maar betaalbaar eigen risico in je zorgverzekering en zet het bespaarde geld op een rekening. Waag veel kleine poginkjes tot iets nieuws, ga naar een rare bijeenkomst of kook eens iets anders. Het kost weinig, levert heel vaak niets op, maar kan soms heel goed uitpakken.
  • Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

    Kiezen en Delen | Het ultieme kerstcadeau

    COLUMN - Cadeaus zijn lastig. Al koop je iets voor je beste vriend of je zus, het blijft moeilijk in te schatten hoe gelukkig je iemand maakt met een cadeau. Mijn eigen inkoopstrategie is vaak zeer naïef: ik koop dat wat ik zelf leuk vind. Maar hoewel mijn familie en vrienden meer op mij lijken dan willekeurige personen en ik natuurlijk erg mooie cadeaus uitzoek, lijk ik er zelf vaak net iets meer waarde aan te hechten dan de ontvanger.

    Een oud onderzoek bij apen suggereert dat dat universeel is. Geef een aap een waterijsje, en hij is als een kind zo blij. Pak je het af in ruil voor een een flinke lik pindakaas, dan schreeuwt hij uit protest. De conclusie is niet dat apen meer van waterijsjes houden, want als je de procedure omdraait, krijsen ze net zo hard.

    Blijkbaar waardeerden ze dat wat ze als ‘eigen’ beschouwden meer dan iets nieuws. Ditzelfde gedrag vertonen mensen bij het kopen van huizen en, in een klassiek experiment van Daniel Kahneman, zelfs bij lelijke universiteitsmokken. Studenten die zo’n mok hadden, wilden die voor drie dollar niet kwijt, maar wie de mok kon kopen, had er hooguit één dollar voor over. Kortom, weggeven kost de gever altijd meer dan het de ontvanger oplevert.

    Dat verschil in gebruiksplezier tussen gever en ontvanger van een cadeau is een algemeen verschijnsel, dat ‘deadweight loss’ genoemd wordt. Eigenlijk is er maar één manier waarop je een cadeau kunt geven zonder deadweight loss: door een geldbedrag te schenken aan een minder vermogend persoon. Ook een mooie kerstgedachte, maar weinig bevredigend in de context van de famiiekerstboom.

    Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

    Kiezen en Delen | Wie zoet is…

    COLUMN - Twee mannen staan op een perron in Keulen. Éen van beiden, Günther, gooit zijn koffiebeker op de grond. Manfred stapt op hem af en zegt vermanend “Wil je dat bekertje even oprapen? Het perron is geen afvalbak.”

    Dit wordt geen Duitsersmop. Het bovenstaande geënsceneerde voorval was onderdeel van een wetenschappelijk experiment over normhandhaving. Een paar seconden later liet éen van beiden namelijk zijn tas met boeken vallen. De onderzoekers registreerden hoe vaak diegene geholpen werd door toeschouwers, en of dat afhing van zijn gedrag daarvoor.

    Of Manfred net Günther had berispt, had geen invloed op of hij hulp kreeg – 40% van de omstander hielp hem. Daarentegen hielp men Manfred, als hij na zijn bekertje ook nog zijn boeken liet vallen, minder dan half zo vaak.

    Waarom helpen we onbekenden eigenlijk? Daarvoor zijn twee verklaringen. De positieve is ‘what goes around comes around’- ik help haar, daarom help jij mij, zoals op online platforms als Peerby. De negatieve verklaring is dat we gestraft kunnen worden door types als Manfred als we asociaal gedrag vertonen. Maar die tweede verklaring is controversieel. Waarom zou iemand de moeite doen om een ander te straffen, als hij daar zelf niets voor terugkrijgt, maar wel het gevaar loopt in elkaar geslagen te worden?

    Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

    Kiezen en Delen | Wilskrachtige werknemers

    COLUMN - Dat de robots komen om onze banen te stelen is nu duidelijk. In een strip wordt het probleem zo samengevat: Werkgever tegen werknemer: “U werkt één uur per dag en surft zeven uur per dag op internet… we hebben nu een machine die datzelfde kan.”

    Beetje flauw. Maar in de kern zit een echt probleem dat iedere werknemer herkent: gebrek aan wilskracht. We werken meestal niet zo hard als we denken dat we zullen doen. Als je student bent, of zzp’er, heet dat uitstelgedrag. Je moet vandaag iets afmaken, maar er komt een berichtje tussendoor dat nu even leuker is – morgen maak je die klus echt af. Maar morgen bestaat Facebook nog steeds, en zou je bovendien al iets anders afmaken. Werk je voor een baas, dan heeft dat uitstelgedrag nog grotere consequenties. Niet alleen wordt alles haastwerk, maar het kan je zelfs je salarisverhoging of bonus kosten. En voor die werkgever kost het ook nog geld.

    Drie economen hebben nu aangetoond dat daar iets aan te doen is. Het uitstelgedrag van werknemers, in dit geval 124 Indiase datatypisten, wordt beïnvloed door het moment en de manier waarop ze betaald krijgen voor hun werk. En nog belangrijker: de werknemers zijn zich ervan bewust zijn dat ze aan uitstelgedrag lijden, en willen daar eigenhandig ook best iets aan doen.

    De werknemers kregen standaard 0.03 roepie betaald per dataveld dat ze ingevuld hadden (dat is 0.0004 cent – gemiddeld verdienden ze zo’n drie euro per dag). Tijdens het experiment, dat elf maanden duurde, mochten ze daarnaast kiezen of ze een target wilden. Als ze dat zichzelf wilden opleggen, kregen ze pas 0.03 roepie per dataveld als het ze lukte om er minstens 4000 op een dag in te vullen, en maar 0.015 als ze er minder dan die 4000 haalden.

    Foto: copyright ok. Gecheckt 09-02-2022

    Kiezen en Delen | Verplaats u in de ander – maar met mate

    COLUMN - In de serie Kiezen en Delen kijken Joël en Eva met een gedragseconomische blik naar alledaagse beslissingen. Vandaag een bonusaflevering.

    Ik was zeven en speelde verstoppertje in het zwembad. In het bad was iemand moeilijker te vinden dan op de kant, stelde ik vast. Daarom wilde ik gaan watertrappelen achter de glijbaan. Tot ik me realiseerde dat mijn vriendje me daarom juist in het water zou zoeken. Ik moest me dus ergens op de kant verstoppen. Of zou hij bedenken dat ik dit ook had bedacht en dat ik dus toch het beste het water in kon gaan? Of zou hij zelfs bedenken dat ik ook deze volgende gedachtestap had gemaakt en moest ik daarom eigenlijk toch de kant op?

    Het duizelde me, en ik werd gevonden voor ik uitgedacht was. Jaren later kreeg ik college over speltheorie en leerde ik dat deze duizeling theory of mind wordt genoemd.

    John Maynard Keynes, de beroemde Britse econoom, zag het belang van de theory of mind voor de economie. Hij beschouwde de hele economie als een beauty contest, een schoonheidswedstrijd zoals die in het interbellum populair was.

    Kranten drukten een serie foto’s met aantrekkelijke dames af; inzenders moesten raden welke dame als aantrekkelijkste gezien werd en maakten kans op een etentje met haar. Het was dus zaak om niet op de dame te stemmen die je zelf het aantrekkelijkste vond, maar om te gokken op wie in de ogen van de meeste anderen het aantrekkelijkste was. Keynes constateerde dat daardoor net als in de aandelenmarkt niet altijd de meest aantrekkelijke optie boven komt drijven.

    Foto: Julia (cc)

    Kiezen en Delen | Eenpersoons fooi

    COLUMN - In de serie Kiezen en Delen kijken Joël en Eva elke woensdag met gedragseconomische blik naar alledaagse beslissingen. Deze column verschijnt ook op Sciencepalooza.

    Geld weggeven, aan een goed doel of als fooi voor goede service, kan heel bevredigend zijn. Maar je kunt je ook gedwongen voelen. In een pizzeria in New York gaf ik ooit veertig procent fooi – per ongeluk, want ik wist best dat twintig procent daar de norm was. Ik wist alleen niet dat pizzeria’s de norm vaak al bij de rekening optellen.

    De hoogte van een fooi wordt grotendeels bepaald door wat iemand denkt dat normaal is. Daarom ziet de bediening van restaurants graag ‘tweetjes’ als gasten. De betalende partij wil geen kleinzielige indruk maken op de ander, wat het personeel ten goede komt.

    Bij grotere groepen zien nog meer mensen wat jij bijlegt. Je zou verwachten dat daardoor iedereen meer fooi geeft, maar het tegenovergestelde is waar. Hoe groter de groep, des te minder fooi komt er per persoon op tafel – iedereen verwacht dat de ander zijn verantwoordelijkheid neemt.

    Die onlogische neiging om ons te verstoppen achter andermans rug treedt ook op in levensbedreigende situaties. Als er meer toeschouwers zijn, is de kans kleiner dat één van hen een kind uit het water redt: het zogenaamde bystander effect (de kans op hulp is omgekeerd evenredig aan de hoeveelheid potentiële redders) zorgt voor lamlendigheid. Als het echt nodig was, zou iemand anders toch wel iets doen?

    Vorige