Elsje Moulijn, auteur op Sargasso

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Volgt na economisch en sociaal liberalisme het tijdperk van post-liberalisme?

17 september 2016 , 09:00 , door Elsje Moulijn

COLUMN - De Britse regering grijpt direct in om de bouw van een nieuwe kerncentrale doorgang te doen vinden. Een voorbode van het einde van de vrije markt-ideologie?

Gisteren kondigde de Britse regering aan dat de kerncentrale Hinkley Point C toch wordt gebouwd. De bilaterale gesprekken tijdens de G20 tussen de Britse premier Theresa May en de Chinese president Xi Jinping hebben de lucht tussen de twee leiders geklaard.

Er zijn twee clausules aan het omstreden contract toegevoegd: de Britse regering houdt een ‘gouden aandeel’ in het project, en het eigendom van projecten waarbij de nationale veiligheid in het geding is, is vanaf nu onderworpen aan een nationale veiligheidstest.

Volgens het nieuwe contract mag de grootste investeerder in de bouw van de kerncentrale, het Franse EDF Energy, zijn aandeel voor, tijdens en na de bouw niet meer zonder toestemming van de Britse regering verkopen aan de mede-investeerder China General Nuclear. De Britse regering legt de markt hiermee beperkingen op, en grijpt in als zij dit nodig acht.

Is dit het begin van een transitie naar een post-liberaal tijdperk, of is het een voorbeeld van ‘window dressing’ en redt May hiermee haar vege lijf?

Chinese samenwerking

Foto: copyright ok. Gecheckt 06-11-2022

De mythe van een ‘Britzerland-deal’

7 september 2016 , 08:00 , door Elsje Moulijn

COLUMN - De Britten zien het wel zitten: geen lid meer van de EU, wel vrije toegang tot de EU-binnenmarkt. De immigratie weer sturen, zelf bepalen wie er komen. Is dat niet wat Zwitserland heeft, moet het Verenigd Koninkrijk streven naar een ‘Britzerland-deal’?

Philipp Hildebrand, voormalig president van de Zwitserse Nationale Bank, is duidelijk: ‘Het is ons (Zwitserland) niet gelukt soevereiniteit over immigratie terug te winnen. [..] Geloof maar niet dat jullie iets anders krijgen’.

‘De immigratie zelf sturen’ staat inderdaad al jaren hoog op de agenda van de Zwitserse rechts-populistische SVP. In februari 2014 werd een SVP-volksinitiatief over het beëindigen van de ‘massa-immigratie’ met een kleine meerderheid van 50,3% aangenomen. ‘Het volk heeft bepaald dat de toestroom van EU-burgers wordt beperkt, dat Zwitserland weer zelfstandig de immigratie gaat sturen’, aldus een triomfantelijke SVP.

Er werd gesproken over contingenten, over maximale aantallen EU-immigranten per jaar, de SVP straalde en smulde.

Zwitserland als voorbeeld?

De Bundesrat – de regering – die tegen het initiatief had gestreden, had nu de opdracht om met de EU te onderhandelen over beperking van de immigratie. Ook hier ligt een parallel met het VK: Theresa May was voor het Brexit-referendum in het ‘remain-kamp’, en moet nu het VK uit de EU loodsen. Zij moet dus, net als de Zwitserse regering destijds, iets doen waar ze tegen is.

Foto: https://www.flickr.com/photos/ferdislife/10168897573 copyright ok. Gecheckt 25-09-2022

De publieke omroep hoort bij de democratie

1 september 2016 , 11:00 , door Elsje Moulijn

COLUMN - Een democratie heeft een veelzijdige, vrije pers nodig. Dictators begrijpen dat maar al te goed; zij schakelen kritische journalisten zo snel mogelijk uit en verbieden oppositionele media. Dit doen Erdogan en Putin, dit deden Hitler en Mao. Noord-Korea kent geen vrije pers, in het Oostblok waren geen westerse kranten verkrijgbaar, en Westerse radio- en televisiekanalen werden er gestoord.

Europese democratieën hebben vanouds een sterke en gevarieerde pers met goed verankerde publieke omroepen. De BBC, NPO, ARD en ZDF, de Frans/Duitse zender Arte, SRF, het zijn bakens van rust en vertrouwen in een steeds woeliger mediawereld. Maar de laatste jaren nemen de aanvallen op de publieke omroepen toe, niet alleen in Nederland. Zij zouden niet objectief en overwegend links zijn, en bovendien overbodig zijn geworden.

Ook de Zwitserse publieke omroep SRF krijgt steeds meer tegenwind van de rechtspopulistische volkspartij SVP. Om de kritiek vóór te zijn, vindt er geen politieke discussie meer plaats zonder een vertegenwoordiger van de SVP. De angst zit er inmiddels goed in. Maar dit mag niet baten: de SVP eist nu een halvering van het budget van de publieke omroep; het parlement spreekt hier binnenkort over. Een halvering zal het nog wel niet worden, waarschijnlijk wel weer een volgende bezuinigingsronde.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

De spanningen tussen directe democratie en mensenrechten

23 augustus 2016 , 19:30 , door Elsje Moulijn

COLUMN - Op 12 augustus jl. diende de Schweizer VolksPartei (SVP) een volksinitiatief in met de titel ‘Landesrecht vor Völkerrecht’. Met dit initiatief wil de SVP in de grondwet vastleggen dat het Zwitserse recht boven het internationale recht gaat. Volgens de SVP is dit nodig, omdat het internationale recht in toenemende mate de soevereiniteit van het Zwitserse volk uitholt. Het Zwitserse volk bepaalt zelf, ‘geen vreemde rechters’, is dan ook de slogan.

Al sinds de aankondiging van dit volksinitiatief in 2014 is er heftige tegenstand. Het belangrijkste argument is dat de SVP met dit initiatief de rechtsstaat en de mensenrechten aanvalt. Volgens de 75 organisaties die zich tegen dit initiatief verweren, probeert de SVP zo het lidmaatschap van het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens via de achterdeur op te zeggen. Operation Libero waarschuwt bovendien dat Zwitserland na aanname van dit initiatief internationaal geen betrouwbare partner meer is: als je een koopcontract sluit, kun je ook niet eenzijdig de voorwaarden bepalen, aldus de argumentatie.

Het Zwitserse politieke systeem, waarin het volk de hoogste macht is, leidt steeds weer tot spanningen bij internationale samenwerking. Het duurt lang voordat de Zwitsers toetreden tot internationale organisaties, als zij dit al doen. Zo werd Zwitserland pas in 2002 lid van de Verenigde Naties, en is het geen lid van de Europese Unie. Zwitserland heeft het Europese Verdrag voor de Rechten van de Mens pas in 1974 geratificeerd, als laatste lidstaat van de Raad van Europa.

Foto: Duncan Hull (cc)

Over leugens en bullshit in de politiek

17 augustus 2016 , 08:00 , door Elsje Moulijn

COLUMN - Hoe ga je als bestuurder om met populistische bullshitters? Theresa May wijst een mogelijke weg: maak hen verantwoordelijk voor het opruimen van hun eigen rommel.

Wie een onwaarheid vertelt, is een leugenaar. Een leugenaar weet het verschil tussen waarheid en leugen heel goed, en kiest voor de leugen. Hij voelt zich hier vaak niet echt prettig bij, hij bloost, kijkt weg, zijn hart gaan sneller kloppen. Wie het niet kan schelen of hij de waarheid of een leugen vertelt, is een bullshitter. Een bullshitter vertelt iets omdat hij dat wil, omdat hij denkt dat hij hiermee scoort, in de politiek meestal omdat het hem stemmen oplevert. Aldus de filosoof Harry Frankfurt.

Donald Trump is het prototype van een bullshitter. Het ene moment wil hij de Nato opheffen, het volgende moment wil hij de Nato gebruiken om IS uit te schakelen. Hij roept dat Obama de oprichter van IS is, of dat hij een muur gaat bouwen tussen de VS en Mexico. Het verraderlijke van het rondstrooien van bullshit is dat er altijd wel iets van blijft hangen in de hoofden van de mensen. Het succes is dat het steeds weer veel gratis media-aandacht oplevert.

Ook de Brexit-campagne werd gevoerd door bullshitters. Denk maar eens aan Farage met zijn bus waarop stond dat er 350 miljoen pond per week naar de National Health Service zou gaan als het Verenigd Koninkrijk uit de EU zou stappen. Ondanks alle tegenwerpingen, ondanks de bewijzen dat het niet waar was, bleef Farage deze stelling volhouden. Iedere tegenspraak werd systematisch afgedaan als ‘Project Fear’. Tot de ochtend na het referendum, toen Farage toegaf dat dit helemaal niet kon worden uitgevoerd. Maar toen hadden de Britten al gestemd.

Foto: 70023venus2009 (cc)

Meningen over Brexit: van onverschilligheid tot zorgen en verdriet

10 augustus 2016 , 08:00 , door Elsje Moulijn

COLUMN - Hoe wordt er internationaal gedacht over Brexit? Een onderzoeksbureau bevroeg iets meer dan twaalfenenhalfduizend mensen. De resultaten laten zich raden.

Een paar dagen geleden verscheen er een rapport over hoe er binnen en buiten de EU wordt gedacht over een mogelijk Brexit. Ipsos Mori vroeg in de periode van 24 juni tot 8 juli jl. 12.525 mensen in 16 landen, 9 EU-landen en 7 niet-EU-landen, naar hun mening.

Er blijken grote verschillen te zijn in de beleving van een mogelijk vertrek van de Britten uit de EU. De Fransen laten er vrijwel geen traan over, slechts 25% vindt het verdrietig, terwijl de Zweden met 48% het meest verdrietig zijn over de referendumuitslag. De meeste EU-burgers vinden het besluit van de Britten verkeerd voor de EU (55%) én voor het Verenigd Koninkrijk (58%), 50% vindt het bovendien verkeerd voor hun eigen land.

Zorgen

De Polen, de Zweden en de Spanjaarden hebben de meeste zorgen over de nadelige gevolgen voor hun land. Nederlanders zijn niet ondervraagd, maar ook wij zouden best zorgen mogen hebben: gisteren maakte het Centraal Planbureau bekend dat de Nederlandse economie nu al minder hard groeit door de onzekerheid die de Brexit-beslissing heeft veroorzaakt.

Foto: IoSonoUnaFotoCamera (cc)

De kracht van ideeën

3 augustus 2016 , 08:00 , door Elsje Moulijn

COLUMN - Soms kunnen gebeurtenissen zo onbegrijpelijk, laag en wreed zijn, dat cynisme op de loer ligt. Mij overkwam dit de laatste weken na de reeks terroristische aanslagen in Frankrijk en Duitsland, racistische uitspraken van de gekozen Amerikaanse presidentskandidaat en de ‘overwinningsspeech’ van Nigel Farage in het Europese parlement. Is dit het begin van het einde van een lange periode van vrede, van onze democratische rechtsstaten? Bevinden we ons in een vergelijkbare situatie als in de 30’er jaren van de vorige eeuw?

De signalen zijn niet vrolijk, maar er is hulp. Ik wil het deze week dan ook graag hebben over twee boeken die mij de laatste weken hebben geïnspireerd: Tolstoj’s meesterwerk Oorlog en vrede *), en het minder bekende Geschichte eines Deutschen van Sebastian Haffner **). Om met het laatste boek te beginnen, dit is een verslag van het leven in Duitsland in de periode van 1914 tot 1933. Haffner woonde en studeerde in Berlijn, waar hij de opkomst van de Nazi’s van dichtbij meemaakte. In 1938 emigreerde hij naar Engeland waar hij, nog voordat de Tweede Wereldoorlog begon, zijn herinneringen aan deze jaren opschreef. De manier waarop hij de dagelijkse toenemende Nazi-onderdrukking beschrijft, is beklemmend maar zeker voor ons, in deze verwarrende en gevaarlijke tijden, heel waardevol. Haffner laat ons zien hoe de maatschappij langzaam, in hele kleine stapjes doorlopend verandert, tot er op een gegeven moment geen weg terug meer is.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Soevereiniteit, een valse belofte

28 juli 2016 , 14:00 , door Elsje Moulijn

COLUMN - Vlakbij de Higher Ferry in Dartmouth, Engeland, is een pub met de prachtige naam ‘The Floating Bridge’. Hier kun je aan de river Dart een drankje drinken en genieten van de drukke activiteiten op het water. Geen wonder dat het terras aan het eind van de middag altijd vol is, maar een tafel kun je natuurlijk ook delen. Zo kwam ik in gesprek met een ouder Engels echtpaar. Na wat obligate introductieopmerkingen – are you on holidays, do you like Dartmouth, where do you come from – stelden zij mij de nu zo brandende vraag: wat vind je van Brexit? Omdat ik het gesprek open wilde houden, retourneerde ik de vraag: wat vinden jullie van Brexit? Ik dacht dat dit echtpaar – bereisd en zo te zien niet onbemiddeld – tot het ‘remain’-kamp zou behoren. Maar ik vergiste me, zij hadden ‘leave’ gestemd.

Waarom, vraag je je af, waarom willen juist deze reizende, geïnteresseerde mensen dat hun land uit de EU gaat? Hun antwoord hierop was dat ze het belangrijk vinden dat het Verenigd Koninkrijk weer soeverein wordt. Op mijn vraag wat soevereiniteit voor ze betekent en wat ze hebben gemerkt van een inperking van de Britse soevereiniteit door de EU, bleven ze het antwoord echter schuldig.

Foto: Elvin (cc)

Aboutaleb: de bruggenbouwer die we nodig hebben

20 juli 2016 , 08:00 , door Elsje Moulijn

COLUMN - Vanmorgen hoorde ik op de Zwitserse radio een reportage over de zelfinparkerende auto. Deze auto zoekt een parkeerplaats, waarna je kunt uitstappen om hem vervolgens via je iPhone opdracht te geven in te parkeren. Voor veel mensen met parkeerfobie is dit een handige gadget, mede omdat auto’s steeds groter zijn geworden – kijk maar eens naar een kever of een lelijke eend – en parkeerplaatsen niet. Inparkeren is dus objectief lastiger geworden.

De auto parkeert keurig in, en automatisch inparkeren is niet eens riskant: met een druk op de knop kun je de manoeuvre stoppen. Maar, en nu komt het, voorlopig is deze technologie niet toegestaan in Zwitserland. Een politieman legt fijntjes uit waarom dit is: volgens de wet moet een auto een chauffeur hebben, en als deze er niet is, kan en mag de auto niet rijden. In de EU is men al bezig om de wetgeving aan te passen, de Zwitsers sloffen er als altijd achteraan.

Achter de feiten aanlopen

Dit probleem komt in de politiek veel voor: de ontwikkelingen gaan sneller dan de politiek, de politiek reageert, vaak te laat. De EU is een schoolvoorbeeld van deze strategie: er wordt pas gehandeld als het echt niet anders meer kan, dan moet er een compromis worden gevonden en wordt er tot in de vroege uurtjes dooronderhandeld. Hoeveel Griekenland- en eurotops zijn er de laatste jaren niet geweest? Onder druk wordt alles vloeibaar, zo lijkt het devies.

Foto: Foto Flickr.

Theresa May: de kwadratuur van de cirkel

13 juli 2016 , 14:00 , door Elsje Moulijn

COLUMN - Na drie weken is het bijna tijd Engeland weer te verlaten. Mijn verblijf hier viel samen met een politieke turbulentie die dit eiland lang niet meer heeft meegemaakt: de uitslag van het Brexit-referendum, het daarop volgende vertrek van Cameron, het onverwachte afscheid van Farage, de nog altijd niet opgeloste machtstrijd in de Labour-partij en de politieke moord op Johnson.

Ook de verkiezing van Cameron’s opvolger was een thriller: Johnson’s ‘moordenaar’ Gove viel al snel af, en binnen een paar dagen waren er nog twee vrouwen over: de ambitieuze beroepspoliticus Theresa May en de relatief onbekende Andrea Leadsom. Even dreigde het weer een ‘dirty race’ te worden, toen Leadsom zichzelf een betere toekomstige premier noemde omdat ze kinderen heeft. De storm van verontwaardiging over alweer een moddergooipartij deed haar onverwacht besluiten de handdoek in de ring te gooien. De campagne was eigenlijk al voorbij voordat hij begonnen was.

Na alle gebeurtenissen van de laatste drie weken staat het Verenigd Koninkrijk er heel anders voor dan dit voorjaar. Premier May, die vandaag wordt beëdigd, zal het land uit de EU gaan leiden, of althans, ze zal dit proces in gang moeten zetten. Dit is niet eenvoudig, en al helemaal niet omdat ze zelf een ‘remainer’ is. Ze gaat dus iets doen waar ze niet achter staat. May heeft in Oxford gestudeerd, was Home Officer in de laatste kabinetten en behoort tot de directe cirkel van Cameron: ze maakt deel uit van de niet bepaald geliefde, behoudende, EU-kritische maar EU-ondersteunende Engelse elite.

Brexit: geen visie, geen plan, geen idee

6 juli 2016 , 08:00 , door Elsje Moulijn

COLUMN - Bijna twee weken na het Brexit-referendum is de verwarring op dit eiland tot recordhoogte gestegen. Cameron is afgetreden, Johnson is door zijn secondant Gove in de rug aangevallen en politiek uitgeschakeld, Corbyn trotseert nog steeds alle pogingen om hem af te zetten, terwijl Farage heeft aangekondigd zijn functie als partijleider neer te leggen. Nu hij zijn ‘country back’ heeft, wil hij ook zijn ‘life back’. De hoofdrolspelers van het Brexit-debacle haken successievelijk af, het land in chaos achterlatend.

Dagelijks gaat de BBC de straat op om mensen te vragen waarom zij leave of remain hebben gestemd. In de leave-gebieden, als je het zo kunt zeggen, zien we mensen van allerlei culturen en achtergronden over straat lopen, we zien winkels met opschriften in het Pools, Pakistaans, Indiaas of wat dan ook, we zien de zo bekritiseerde multiculturele samenleving.

Vier portretten

De eerste die wordt geïnterviewd, is een jonge vrouw die de reporter verzekert dat ze niets tegen buitenlanders heeft, ze is echt geen racist, maar wij Engelsen moeten voor onszelf gaan zorgen. Al die mensen die maar blijven komen zorgen voor lange wachttijden bij de dokter, voor overvolle scholen, voor stijgende huren, het is genoeg geweest. Het referendum heeft haar vleugels gegeven, voor het eerst heeft ze het gevoel dat haar stem telt.

Foto: Sargasso achtergrond wereldbol

Na Brexit zijn er veel Bregretters

29 juni 2016 , 08:00 , door Elsje Moulijn

COLUMN - Sinds het resultaat van het Britse ja/nee-referendum bekend is gemaakt, is het Verenigd Koninkrijk in shock. Er is hier in Engeland niets of vrijwel niets te merken van een overwinningsstemming. Ja, Nigel Farage juichte heel even. Maar dat was snel voorbij.

Op vrijdag gingen de belangrijkste beloftes van de Brexit-campagne al in rook op. De claim dat er na een Brexit 350 miljoen pond per week naar de National Health Service zou gaan, klopt niet, zo gaf Farage toe. Ook kan de immigratie niet zomaar worden gestopt na uittreding uit de EU, want toegang tot de EU-binnenmarkt is gekoppeld aan het vrije personenverkeer. Het derde argument, de grote toestroom van Turken na de verwachte snelle toetreding van Turkije tot de EU, blijkt eveneens onjuist te zijn. Turkije heeft voorlopig nog geen uitzicht op EU-lidmaatschap, als dit ooit al gebeurt.

Net voor het einde van de campagne wist het Brexit-kamp veel media-aandacht te krijgen met de vissers. De EU had de visserijbranche kapot gemaakt, zo was de boodschap. Dat niet de EU maar de Britse regering tweederde van de visserijquota over slechts drie grote visserijbedrijven had verdeeld, werd niet verteld. En ook niet dat vissers na een Brexit niet meer mogen gaan vissen, maar zich ook buiten de EU aan internationale afspraken moeten houden. Vissers gaan er eerder op achteruit, nu de EU-subsidies wegvallen.