Tom van Doormaal

Zijn wij nog een politiek lichaam? De waardigheid van vrije mensen berust op ons verlangen een politiek lichaam te vormen, zegt een franse denker.
Het is misschien een beetje rare vraag. Maar denk terug aan de volkssoevereiniteit: de mensen kiezen zelf of ze bij elkaar willen horen en hun collectieve zaken en belangen samen willen regelen. Zo is ons land ooit begonnen in een gezamenlijk gevecht tegen het water.
Zo hebben de Belgen ooit bedacht dat ze met Willem 1 niets meer te maken wilden hebben en dat ze het landje verder wel zelf met elkaar konden besturen. Inmiddels wordt daar door meneer di Rupo en koning Albert hevig aan getwijfeld en terecht.

In mijn stuk “Kromme tenen, Majesteit” wierp ik mij op als informateur in buitengewone dienst. Het lijkt mij nuttig met een serieuze toonzetting, nog even verder te gaan in dit spoor. De politiek nadert het niveau van de kleuterklas, gelijk aan België.
Het CDA slaat de maat. Bijna alles gaat mis in die partij, maar ik heb het grootste respect voor de wijze waarop die partij discussie voert. Zeker, Lubbers is geen groot man op het vlak van het staatsrecht en zijn interventie was tenenkrommend en chaotiserend, maar hij had gelijk met de opvatting dat er geen stabiele en rechtsstatelijke combinatie zou ontstaan. De nieuwe brief van prominenten komt daar nog bij.
De VVD is muisstil. De ex-kamervoorzitter Frans Weisglas roept nu zijn partijgenoten op tot rebellie, met ongeveer soortgelijke motieven als de vooraanstaande CDA –ers: splijting van de eenheid in het land. Door de polarisatie is er dadelijk geen enkele meerderheid meer te vormen. Het levert een zelfde gevoel op als de actie van Lubbers: onhandig, niet productief. Maar ook hij heeft gelijk dat ook de VVD zich over de rechtstatelijkheid mag bekommeren.

Als we het landschap verder doorakkeren komen we bij de PvdA: pardon, wie? De op een na grootste partij. Al weken niets van vernomen: het kan dan ook geen toeval zijn dat Maurice d’Hondt zes zetels verlies noteert. Van de PvdA zou je mogen verwachten dat men stevige inhoudelijke dingen roept over de radicale hervormingen en bezuinigingen, maar geen enkel geluid. Wat gaan we doen met het landsbestuur, de ambtenaren, waar snijdt het mes die 18 miljard? Geen wonder dat de winst neerdaalt bij SP(+3) en Groen Links(+3).
Er is nog een grote partij: de PVV. Maar afgezien van een paar lompe twitterberichten houdt voorman Wilders zich aan de “radiostilte”, die de heren hebben afgesproken. En ja, bij “knettergek” vergeleken, is “zeurpiet” tamelijk ingetogen.
Zo ontstaat een formatieproces waarin de centrumpartijen verliezen en de marges links en rechts winnen. Dat kon, Majesteit, toch niet uw bedoeling zijn? Dat kon, burgemeester Cohen, burgemeester Opstelten, toch niet uw bedoeling zijn? Wie houdt de boel nu nog een beetje bij elkaar? Het midden verkruimelt, maar zijn wij, pacificerend Nederland, inmiddels veranderd in rabiate beterweters? Sinds wanneer dan wel? En hoe komt dat dan?
Het lijkt mij nodig dat we snel een einde maken aan de huidige geheimzinnigheid. De beslissingen over het herontwerp van Nederland en een radicale hervorming van het openbaar bestuur zijn urgent. Die kun je niet nemen in een geheime onderhandeling tussen partijen die zo’n kleine meerderheid hebben dat hun achterban niet in het gareel is te houden.
Dit zijn bijzondere tijden: de koersen van de kiezersgunst zijn nerveus, zoals die van de beurs in crisistijd. Het zou goed zijn als de partijen gingen denken over een extra-parlementaire variant. Dat betekent dat serieus moet worden gedacht over een zakenkabinet, van oude routiniers, gecombineerd met jong talent.
Wat hen te doen staat lijkt mij vrij helder. Politiek gaat over verdelen van waarden: de pijn van bezuinigingen moet een beetje eerlijk worden verdeeld, de verstopping in het openbaar bestuur moet worden aangepakt. Maar niet door deskundigheid te ontslaan, of regels af te schaffen die juist zinvolle effecten bereiken.
Bij een extra-parlementaire benadering begin je met mensen; die kunnen, met steun vanuit fracties in meer openheid aan de slag met het voorwerk uit de heroverwegingen en eerdere informatieperioden. Uit deze manier van werken vormt zich dan de steun, die vanuit de Staten Generaal moet worden verleend.
Majesteit, ik bedoel maar: alleen deze informatieperiode is al schadelijk voor het land. Als het CDA er niet mee kan stoppen, moet U het maar doen.